از حساسیت دارویی بیشتر بدانید و مراقب باشید! (2 نکته مهم)
حساسیت دارویی و علائم آن
حساسیت دارویی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به داروها واکنش نشان می‌دهد و بستگی به مقداری دارد که بیمار از آن دارو مصرف کرده است. حدود 80 درصد از مسمومیت‌های دارویی به علت مصرف زیاد دارو xảy می‌دهد. بقیه مسمومیت‌ها می‌توانند به خاطر عوارض جانبی، مانند اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها، تداخل‌های دارویی، واکنش‌های ایمنی یا حتی دلایل ناشناخته دیگر باشد.
حساسیت یا آلرژی دارویی به علائم و نشانه‌هایی گفته می‌شود که بدن به برخی داروها نشان می‌دهد. برخی داروها ممکن است عوارضی مثل درد شکم یا سردرد ایجاد کنند، ولی اینها را نمی‌توان به عنوان حساسیت دارویی محسوب کرد. مانند سایر آلرژی‌ها، علائم حساسیت دارویی نیز می‌تواند از خفیف تا شدید و حتی مرگبار باشد.
گاهی اوقات حساسیت به یک دارو، در واقع آلرژی به مواد نگهدارنده یا پوشش آن دارو است، مثلاً آلرژی به پوشش کپسول‌ها.
علائم شایع حساسیت دارویی
- بثورات پوستی
- کهیر
- خارش پوست یا چشم‌ها
- تب
- ورم صورت
- درد مفاصل
- ورم غدد لنفاوی
- تنگی نفس
علائم شدید حساسیت دارویی
آنافیلاکسی، یک واکنش آلرژیک شدید و خطرناک است. نشانه‌های آن عبارتند از:
- گرفتگی گلو و مشکلات تنفسی
- افت شدید فشار خون
- ضربان قلب ضعیف و سریع
- ورم لب‌ها، دهان و پلک‌ها
- درد شکم
- سرگیجه یا احساس سبک شدن سر
- تهوع، استفراغ و اسهال
- احساس گیجی
- تپش قلب (احساس شدید ضربان قلب)
حساسیت دارویی چه زمانی ظاهر می‌شود؟
معمولاً حساسیت به یک داروی خاص از همان بار اولی که فرد آن را مصرف می‌کند، ایجاد نمی‌شود. ممکن است شما چندین بار آن دارو را مصرف کنید بدون اینکه مشکلی پیش بیاید. اما اگر قرار باشد عارضه‌ای به وجود بیاید، معمولاً بلافاصله یا طی مدت کمی بعد از مصرف دارو، علائم ظاهر می‌شوند. برای مثال ممکن است علائم شوک آنافیلاکتیک در چند ثانیه بعد از مصرف دارو شروع شود.
شایع‌ترین داروهای حساسیت‌زا
واکنش‌های حساسیتی به داروها بسیار شایع است و آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد این واکنش‌ها هستند. اگر کسی به یک آنتی‌بیوتیک حساسیت داشته باشد، احتمالاً نسبت به داروهای شبیه یا از همان خانواده هم حساس خواهد بود.
پنی‌سیلین و داروهای مرتبط با آن، سولفانامیدها، انسولین، داروهای ضد تشنج و داروهای حاوی ید، از جمله داروهای آلرژی‌زا هستند. گاهی اوقات آلرژی به یک دارو در واقع حساسیت به مواد نگهدارنده یا پوشش آن دارو است، مثلاً آلرژی به پوشش برخی کپسول‌ها. در این مورد، پزشک می‌تواند با تغییر نوع دارو، از مثلاً قرص به شربت، این مشکل را حل کند.
شناخت حساسیت‌های فردی بسیار مهم است چرا که فرد باید در مواقع ضروری بتواند آنتی‌بیوتیک بگیرد. یکی دیگر از موضوعاتی که معمولاً اشتباه گرفته می‌شود، تفاوت قائل شدن بین عوارض جانبی و حساسیت واقعی است. دل‌درد به دنبال مصرف دارو
یک جوش‌زدن یک نوع واکنش حساسیتی است، اما احساس حساسیت به خودی خود یک واکنش حساسیتی نیست.
ترکیبات اضافی که معمولاً در داروها وجود دارند و ممکن است باعث ایجاد آلرژی شوند عبارتند از: رنگ‌ها، پروتئین تخم‌مرغ و عصاره بادام زمینی. همچنین، لاتکسی که در پوشش برخی داروها استفاده شده است، می‌تواند برای برخی افراد حساسیت ایجاد کند. برخی از داروهایی که ممکن است حساسیت ایجاد کنند شامل موارد زیر می‌باشند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- پنی‌سیلین
- سولفونامید
- تتراسایکلین
- مسکن‌ها
- کدئین
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
- داروهای ضد تشنج
- فنی‌توئین
- کاربامازپین
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هنگام مصرف یک دارو علامت‌های غیر طبیعی و غیر منتظره‌ای مشاهده کردید، باید سریعاً به پزشک اطلاع دهید. اگر علائم آلرژی خفیف بود، با قطع مصرف دارو این علائم معمولاً برطرف می‌شوند، اما اهمیت دارد که پزشک شما در جریان باشد تا بتواند داروی عامل مشکل را شناسایی کند و در صورت لزوم داروی دیگری تجویز کند.
چه زمانی نیاز به مراقبت‌های فوری داریم؟
اگر هر گونه علائم شدید ناشی از آلرژی دارویی را تجربه کردید، باید فوری با اورژانس تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید. برخی از علائم جدی آلرژی شامل موارد زیر هستند:
- ورم و تنگی گلو و مجاری تنفسی
- افزایش ضربان قلب
- سرگیجه
- تنفس سخت
- کاهش هوشیاری
درمان حساسیت دارویی
هدف از درمان واکنش‌های آلرژیک، کاهش علائم و جلوگیری از بروز یک واکنش شدید است. درمان ممکن است شامل یکی یا ترکیبی از موارد زیر باشد:
- استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها برای کاهش علائم خفیف مانند کهیر و خارش
- اسپری‌های تنفسی مانند آلبوترول برای درمان تنگی نفس و کاهش علائم آسم مانند خس خس خفیف یا سرفه
- استفاده از کورتون‌ها به صورت خوراکی، موضعی یا تزریقی
- استفاده از اپی‌نفرین تزریقی که برای درمان سریع علائم شدید مانند آنافیلاکسی به کار می‌رود.
البته نوع و شدت علائم تعیین‌کننده نوع درمان است، بنابراین بهترین فرد برای انتخاب درمان مناسب شما پزشک خواهد بود.
هشدار در رابطه با حساسیت‌های دارویی
در صورت بروز علائم هشدار دهنده حساسیت دارویی، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
علائمی مانند عدم بهبودی پس از ۲۴ ساعت، تشدید یا گسترش ضایعه، خارش شدید حتی با مصرف دارو، بروز تاول یا زخمی شدن ضایعه، تشدید قرمزی یا گرمی، بروز کهیر یا ضایعات پوستی در کل بدن، احساس خارش در تمام بدن، تنگی نفس و سختی تنفس از جمله علائم هشدار دهنده هستند که باید فوراً مورد توجه قرار گیرند.
همچنین، سرفه یا گرفتگی گلو، سختی در بلع، خارج شدن بزاق از دهان، تورم زبان، حلق، گلو و لب‌ها، تورم اطراف چشم، صورت یا دست و پا، هرگونه خونریزی، تب و لرز، عرق سرد و سردرد نیز از علائم هشدار هستند.
سرگیجه، رنگ پریدگی، تعریق شدید، احساس درد یا سنگینی در قفسه سینه، تپش قلب، اسهال، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، درد، سفتی یا ورم مفاصل و همچنین ضعف یا خواب آلودگی شدید از دیگر نشانه‌های حساسیت به داروها هستند.
نکاتی که باید در زمان حساسیت به دارو در نظر داشته باشید
١. وقتی دارو مصرف می‌کنید و علائم حساسیت بروز می‌کند، تاریخچه داروهایی که استفاده کرده‌اید را به پزشک بگویید. برخی داروهای گیاهی و مسکن‌ها هم ممکن است باعث حساسیت شوند.
٢. هیچ تست پوستی معتبری برای شناسایی حساسیت‌های دارویی وجود ندارد.
٣. تنها برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها توانایی تست‌های خونی را دارند.
٤. بیشتر پزشکان می‌گویند که اولین قدم برای جلوگیری از حساسیت، دوری از عامل حساسیت‌زا است. اگر بتوانید آن را شناسایی کنید و از آن دوری کنید، نیازی به دارو نخواهید داشت.
٥. داروهای ضدحساسیت فقط تسکین دهنده هستند و مشکل را حل نمی‌کنند.
٦. گاهی پزشکان ممکن است دارویی را که قبلاً برای شما عوارض جانبی داشته، تجویز کنند، اما معمولاً دارویی که قبلاً برای شما حساسیت ایجاد کرده است را تجویز نمی‌کنند. به همین دلیل هنگام ویزیت پزشک، سابقه حساسیت دارویی خود را به او بگویید.
٧. آلرژی‌های غذایی برای افرادی که واکنش‌های شدید حساسیتی دارند، باید در نظر گرفته شود.
٨. گرده گیاهان و سایر اجزای گیاهی حساسیت‌زا از دلایل شایع حساسیت‌های فصلی هستند و امکان دارد عوامل حساسیت‌زا در منزل شما وجود داشته باشد. بنابراین باید خانه را به خوبی تهویه کنید تا عوارض کاهش یابد.
٩. اگر سابقه حساسیت به دارو دارید، به محض بروز علائم باید به پزشک مراجعه کنید.
١٠. برای بهبود علائم می‌توانید طبق دستور پزشک از داروهای آنتی‌هیستامین استفاده کنید.
١١. به هیچ عنوان از ترکیبات گیاهی ناشناخته (موضعی یا خوراکی) استفاده نکنید.
١٢. خودتان از خارش زخم‌ها خودداری کنید، چرا که این کار می‌تواند باعث زخم و عفونت پوست شود.
اگر شما هم به یک دارو حساسیت دارید یا دچار عوارض جانبی می‌شوید، قطعاً نمی‌خواهید دیگر از آن داروها استفاده کنید. بنابراین، باید به پزشک این موضوع را اطلاع دهید و مشکل پیش آمده را به درستی توصیف کنید تا پزشک بتواند بین حساسیت و عوارض جانبی تمایز قائل شود.
بیشتر بخوانید:
