از زندگی تا مرگ دریاچه پریشان شهرستان کازرون (+ تصاویر)
ما اطلاعاتی درباره زندگی و وضعیت دریاچه پریشان در شهرستان کازرون برای شما عزیزان و کاربران محترم مجله رضیم آماده کرده‌ایم. با ما همراه باشید.
دریاچه پریشان شهرستان کازرون
دریاچه پریشان، با نام کهن‌تر فامور، یکی از مهم‌ترین و زیباترین دریاچه‌های طبیعی ایران در استان فارس و شهرستان کازرون بود؛ دریاچه‌ای که زمانی به عنوان نگین زاگرس جنوبی شناخته می‌شد. اما امروزه، پریشان دیگر آن چهره پرآب، سرسبز و سرزنده را ندارد و مرگ تدریجی آن، آینه‌ای از بحران‌های زیست‌محیطی ایران است.
این مقاله سفری جامع از شکوه گذشته تا وضعیت بحرانی امروز دریاچه پریشان را در بر می‌گیرد. با نگاهی به موقعیت جغرافیایی، تاریخچه، تنوع زیستی، دلایل خشک شدن و تلاش‌ها برای احیای آن، تصویری کامل و مستند از این پدیده طبیعی ارائه خواهیم داد.
موقعیت جغرافیایی و اهمیت زیست‌محیطی دریاچه پریشان
کجاست دریاچه پریشان؟
دریاچه پریشان در ۱۵ کیلومتری شرق شهر کازرون در استان فارس واقع شده و در ارتفاع حدود ۸۲۰ متری از سطح دریا قرار دارد. این دریاچه در دل دشت پریشان و در حاشیه کوه‌های زاگرس جنوبی جای گرفته و مساحت آن در زمان پرآبی به حدود ۴۶۰۰ هکتار می‌رسید.
ویژگی‌های طبیعی
- نوع دریاچه: دریاچه‌ای طبیعی و آب شیرین
- منابع تأمین آب: بارش‌های زمستانی، چشمه‌ها و روان‌آب‌های سطحی
- حوضه آبریز: ۲۶۰ کیلومتر مربع
- بستر زمین‌شناسی: آهکی و رسی که در شرایط خشکسالی مستعد ترک و نشست زمین است
اهمیت زیستی
دریاچه پریشان زیستگاه گونه‌های نادر و مهاجر پرندگان، ماهیان بومی و گیاهان آبی ارزشمند بود. حضور گونه‌هایی مانند پلیکان، حواصیل، کشیم، و مرغابی‌های مهاجر، این دریاچه را به یکی از ذخیره‌گاه‌های مهم زیست‌کره در خاورمیانه تبدیل کرده بود.
تاریخچه و نام‌های دریاچه پریشان
ریشه نام «فامور» و «پریشان»
- فامور: نام تاریخی دریاچه که در متون کهن فارسی و جغرافیایی آمده است
- پریشان: نامی که بعدها رایج شد و به نظر می‌رسد برگرفته از افسانه‌ها یا ویژگی‌های بصری دریاچه در هنگام مه و بخار صبحگاهی باشد
نقش در تاریخ و فرهنگ محلی
- از گذشته‌های دور، مردم محلی در کنار این دریاچه کشاورزی، دامداری و ماهی‌گیری می‌کردند
- بسیاری از افسانه‌ها و باورهای بومی به این دریاچه گره خورده‌اند، از جمله داستان‌هایی درباره پناه گرفتن پریان در دل دریاچه
تنوع زیستی دریاچه پریشان
پرندگان بومی و مهاجر
- گونه‌های شاخص: پلیکان خاکستری، غاز خاکستری، فلامینگو، عقاب تالابی
- نقش در مهاجرت: دریاچه پریشان یکی از ایستگاه‌های اصلی پرندگان مهاجر از سیبری به آفریقا بود
پوشش گیاهی
- نی‌زارها و گیاهان آب‌دوست مانند جگن و لویی، بستر مناسبی برای تخم‌گذاری و تغذیه پرندگان و آبزیان فراهم می‌کردند
حیات آبزی
- گونه‌های ماهی: شامل ماهی سفید، ماهی کولی، گونه‌های خاص کپور
- تهدیدات زیستی: ورود گونه‌های مهاجم و کاهش اکسیژن باعث انقراض برخی گونه‌ها شد
عوامل خشکی و مرگ تدریجی دریاچه پریشان
۱. کاهش بارندگی و تغییرات اقلیمی
- الگوی بارش در استان فارس به شدت تغییر کرده و بارش‌ها به سمت باران‌های کوتاه‌مدت و سیلابی رفته است
- دمای هوا افزایش یافته که تبخیر سطحی را بیشتر کرده است
۲. حفر چاه‌های عمیق و برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی
- بیش از ۴۵۰۰ حلقه چاه در حوضه آبریز دریاچه حفر شده‌اند، بسیاری از آن‌ها غیرمجاز
- افت شدید سطح سفره‌های زیرزمینی منجر به قطع ارتباط چشمه‌ها با دریاچه شده است
۳. طرح‌های توسعه‌ای ناکارآمد
- توسعه بی‌رویه کشاورزی، تبدیل مراتع به زمین‌های کشاورزی و استفاده از روش‌های آبیاری سنتی
- نبود مدیریت یکپارچه منابع آب در سطح منطقه
۴. عدم برنامه‌ریزی و مشارکت محلی
- کم‌توجهی مسئولان به هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست
- مشارکت ضعیف مردم محلی در مدیریت منابع آبی
پیامدهای زیست‌محیطی خشک شدن دریاچه پریشان
- افزایش ریزگردها: تبدیل بستر خشک‌شده دریاچه به منبع گردوغبار در منطقه
- مهاجرت پرندگان: نابودی ایستگاه‌های مهاجرت، کاهش شدید جمعیت پرندگان
- تخریب اقتصاد محلی: بیکاری در بخش کشاورزی، دامداری و گردشگری
- خطر نشست زمین: کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی احتمال فرونشست زمین را افزایش داده است
تلاش‌ها و راهکارهای احیای دریاچه پریشان
طرح‌های اجرایی و پژوهشی
- اجرای طرح‌های پژوهشی توسط دانشگاه شیراز و سازمان حفاظت محیط زیست
- مطالعه دقیق حوضه آبریز و امکان بازگرداندن جریان‌های سطحی
پروژه‌های احیا
| اقدام | وضعیت اجرا | نتایج |
|---|---|---|
| لایروبی چشمه‌ها | اجرا شده | افزایش جریان فصلی |
| مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز | ناقص | نیاز به نظارت بیشتر |
| آموزش جوامع محلی | محدود | مشارکت هنوز کم است |
راهکارهای پیشنهادی
- استفاده از آبیاری نوین و کم‌مصرف
- تعیین سهمیه آب دقیق برای کشاورزان
- اجرای طرح‌های ذخیره‌سازی آب‌های سیلابی
- احیای جنگل‌های اطراف حوضه آبریز برای تقویت منابع زیرزمینی
ضرورت توجه ملی برای نجات یک گنجینه طبیعی
دریاچه پریشان دیگر فقط یک دریاچه محلی نیست؛ نمادی از چالش‌های بزرگ محیط زیست ایران است. احیای آن نه‌تنها به کمک مردم محلی، بلکه به یک عزم ملی، سیاست‌گذاری شفاف، و استفاده از دانش فنی روز نیاز دارد. اگر امروز برای بازگرداندن زندگی به این تالاب اقدام نکنیم، فردا بسیار دیر خواهد بود.
با شناخت دقیق‌تر از این گنجینه از دست رفته، می‌توانیم راه‌های نجات دیگر دریاچه‌های ایران مانند ارومیه، هامون و بختگان را نیز ترسیم کنیم. حفظ منابع طبیعی، کلید بقا و توسعه پایدار کشور است — و دریاچه پریشان یک زنگ خطر جدی برای همه ماست.
تهیه شده توسط: مجله اینترنتی رضیم
