از پیشگیری تا درمان بیماری خطرناک دیسکس (2 نکته مهم)

کنترل بیماریهای دیسکس
با این بخش از رضیم همراه باشید تا با دلایل بروز دیسکس و درمان این بیماری آشنا شوید.
بیماری شایع دیسکس (Hexomita)
یکی از شایعترین بیماریهایی که دیسکاس به آن دچار میشود، هگزومیتا است. هگزومیتا نوعی میکروب شناخته شده است که در دیسکاس به وفور دیده میشود. با وجود اینکه درمان آن بسیار ساده است، عدم آگاهی از روش درمان میتواند منجر به مرگ ماهی شود.
بسیاری از افراد هگزومیتا را با بودوموناس (Bodomonas) که آن هم نوعی میکروب معروف است، اشتباه میگیرند. زیرا تشخیص این دو نوع میکروب از یکدیگر دشوار است و درمانهای آنها نیز کاملاً متفاوت است. اما از آنجا که احتمال وجود هگزومیتا در دیسکاس بسیار بیشتر از بودوموناس است، به همین دلیل هگزومیتا به عنوان بیماری شایع دیسکس شناخته میشود. هگزومیتا، که به آن اکتومیتوس (octomitus) نیز گفته میشود، به رودهها و کیسه صفرا حمله میکند و گاهی در خون پیدا میشود. ماهیهای آلوده به این میکروب معمولاً از بقیه جدا میشوند و لاغر میگردند.
مدفوع آنها به رنگ سفید و لزج تبدیل میشود. همچنین رنگ آنها تیره میشود و معمولاً تمایلی به خوردن غذا ندارند. اغلب در گوشهای از آکواریوم، در حالی که رنگشان سیاه شده، باقی میمانند. من به شخصه توصیه میکنم اگر دیسکاسی را پیدا کردید که از بقیه جدا شده، رنگش سیاه شده و نسبت به غذا بیتوجه است، اولین احتمال را وجود هگزومیتا بدانید و اقدام به درمان کنید.
توجه
دیسکسها ممکن است نشانههای مشابهی برای بیماریهای مختلف نشان دهند که این موضوع میتواند تشخیص بیماری را برای افراد نا آشنا دشوار کند.
لذا فکر میکنم باید بررسی کنید که آیا در چند روز اخیر در محیط آکواریوم چه تغییراتی رخ داده است که باعث این نشانهها شده است.
مثال
آیا وجود یک گیاه جدید در آکواریوم میتواند باعث بیماری ماهی شود؟
آیا چند هفته بدون تعویض آب، بعد یک تعویض کم باعث بالا رفتن PH و تشدید آمونیاک شده است؟
آیا به هم زدن کف آکواریوم یا تمیز کردن آن، به افزایش گاز سمی سولفوریک منجر شده است؟
تأثیرات خارجی مثل گاز رنگ یا حشرهکشها چه تاثیری دارند؟
آب مانند اسفنج عمل میکند و سموم را از طریق مرز بین آب و هوا جذب میکند.
آیا بیش از حد به ماهی غذا دادهاید؟ آیا غذاهای تازه یا مانده به آنها دادهاید؟
رفتارهای نادرست ممکن است مشکلات بیشتری به وجود آورند. اگر مشکلی با مسمومیت ناشی از گاز سولفور به وجود آید یا آمونیاک از بالا رفتن PH ایجاد شود، تارهای تنفسی ماهی آسیب میبینند.
اضافه کردن هر دارویی در این زمان، مانع از توانایی دیسکس برای جذب اکسیژن از طریق تارهای تنفسی آسیبدیده خواهد شد.
1- وجود نقاط سفید کوچک بر روی پوست و بالهها —-ایک —– اگزالات مرمر سبز- انتقال – حرارت درمانی
2- پوشش مایل به زرد بر روی پوست و بالهها —– مخملک ماهی —– اگزالات مرمر سبز
3- نقاط سفید یا خاکستری پنبهای
“`html
( پوست و دور دهان ) —— بیماری قارچی —– متیلن بلو – داروهای ضد قارچ – قرص گریسوفولوین
4- حرکات سریع در مخزن —– انگل —– انواع داروهای ضد انگل
5 – برآمدگی های سیاه یا قرمز در زیر پوست —– انگل —– انواع داروهای ضد انگل
6- کدر شدن پوست – پوسته پوسته ( شیری رنگ ) ( موضعی یا کلی ) ———— کوستیا –کیلودونلا ——– آکریفلاوین – سولفات مس
7- پوسیدگی و فساد باله ——- بیماری فساد باله ———- نیتروفیورانتیون
8- رگه های قرمز بر روی پوست ——– پوسیدگی – انگل ——– تتراسایکلین ها –آکریفلاوین – پنی سیلین –
9- برامدگی زرد و سیاه بر روی پوست —– ناشی از ایک —— مورد 8
10 – زخم های کوچک —— ناشی از درگیری و … ——- مورد 8
11 – لاغری همراه با زخمهای ریش ریش —- سل —- تمام ماهی های آکواریوم از بین برود
12- باد کردن قسمتی از بدن ( یکدفعه ) — استسقا ء — آنتی بیوتیک ها ( فقط در مراحل اولیه جواب می دهد )
13- باد کردن قسمتی از بدن ( با بدن نرمال ) — ورم پوستی یا شکمی مورد 12
14- بیرون زدن و برآمدگی چشم —- بیماری چشمی — پنی سیلین – آموکسی سیلین
15 – کدر شدن چشمها — عوامل باکتریایی —— آنتی بیوتیک – ضد باکتری – افزایش ویتامین آ
16- وجود لکه و سوراخ در نواحی سر و کله ——– بیماری حفره ——– افزایش ویتامین سی و داروی مترونیدازول
17- بی اشتهایی . سیاهی بدن . لاغر شدن . مدفوع سفید——- هگزامیتا ——— مترونیدازول
18- بی اشتهایی . سیاهی بدن . لاغر شدن . مدفوع سفید——- سایر تاژکداران شکمی و روده ای —- گابروکول
19- شپش بر روی پوست —- آرگولوس . اراگسیلوس ——- جداسازی . پنبه و الکل – ضد انگل های ( آکریفلاوین – و .. )
20 – انگل بر روی آبشش و پوست —- انگل —- ضد انگل ها
21- کرم های آویزان از مقعد ———— نماتود —— ضد انگلها
22- کرم های قلبی شکل بر روی پوست ——– زالو – روش 19 به صورت همزمان
23 – نقاط ورم کرده سفید بر روی باله ها و پوست — لیمفوکیست ها — معمولا درمانی وجود ندارد
24 – مالیدن بدن به سنگ ها — ایک – انکل پوستی و … —- اگزالات سبز . انواع ضد انگل ها
25 – تنفس بر سطح آب — کمبود اکسیژن . افزایش دی اکسید کربن . توکسین .استرس — پایین آوردن دما – افزایش هوادهی
26 – بیرون پریدن از سطح آب — توکسین بالا . پی هاش بالا یا پایین — تعویض مقدار زیادی از اب
27- زخم شدن باله ها . آبشش ها . پوست و…. – زخم — پماد نیستاتین . اکریفلاوین – متیلن بلو – و……
حتمی آکواریوم داران میخواهند ماهیهای خود را سالم نگهدارند، بنابراین آنها برخی داروها را خریداری میکنند و در برخی موارد این داروها کارساز هستند. اما یک هشدار وجود دارد که قبل از استفاده از این داروها توجه داشته باشید: برخی از داروها میتوانند در درازمدت ضرر برسانند. درمان با “مالاشیت گرین” و “متیلن بلو” میتواند مفید باشد، اما متاسفانه این داروها ممکن است بعضی از باکتریهای مفید را نیز از بین ببرند. برخی داروها همچنین میتوانند باعث از بین رفتن کربن و زئولیت شوند، که این امر باعث میشود که چرخه کربن/زئولیت ناقص بماند.
حمام نمک
یکی از راههای موثر برای درمان بیماری ماهیها، حمام نمک است، زیرا این روش به باکتریهای خوب آسیب نمیزند. حمام نمک یکی از بهترین ضدعفونیکنندهها و ضدقارچها است. اگر تصمیم دارید برای درمان از غلظت بالای نمک استفاده کنید، بهتر است به تدریج مقدار نمک را اضافه کنید تا فشار زیادی به ماهیها وارد نشود و آنها دچار مشکل نشوند. در برخی موارد، حمام نمک به مدت کوتاه میتواند بسیار مفید باشد. برای این کار، میتوانید از 10 گرم نمک به ازای هر لیتر آب به مدت 30 دقیقه استفاده کنید.
بیماریها میتوانند باعث تغییر در شکل بدن یا رفتار ماهی شوند. بیماریها باعث کاهش کیفیت ماهی شده و در برخی مواقع مشکلاتی را ایجاد میکنند. عفونتهای ناشی از باکتریها نیز میتوانند باعث بروز مشکلات شوند.
“““html
قارچها و پروتوزوئرها میتوانند باعث مرگ و میر در مقیاس زیاد شوند. در بسیاری از موارد، محیط آب باعث بروز بیماری در ماهیها میشود، اما گاهی اوقات غذا نیز میتواند مسبب بیماری گردد. بنابراین، برای جلوگیری از بیماری در ماهیها، باید به وضعیت محیط زیست و سلامت آنها بهطور مرتب توجه کرد. به عنوان مثال، اگر ماهی به سطح آب بیاید و دهان و آبششیاش را به طور مکرر باز و بسته کند، یا اگر نسبت به تحریکات خارجی عکسالعمل زیادی نشان ندهد، و یا در کف آب بماند و کمتحرک باشد، اینها میتواند نشانههای بیماری در ماهی باشند. همچنین تغییرات ظاهری بدن ماهی نیز میتواند ناشی از بیماری باشد، و ما باید اطلاعاتی درباره آنها داشته باشیم تا بتوانیم علت بیماری و روش درمان آن را شناسایی کنیم. در ادامه، بهطور خلاصه برخی از بیماریهای شایع، علائم و راههای درمان آنها را معرفی میکنیم:
بیماریهای ناشی از عوامل زنده و انگلی
- بیماریهای ویروسی و باکتریایی:
- پوسیدگی دم و باله: در این بیماری خطوط سفیدی در کنار بالهها ایجاد میشود، بالهها شکستگی پیدا کرده و خونریزی از پوست دیده میشود که با بیرونزدگی یک یا دو طرف چشم نیز همراه است. برای درمان این بیماری، کیفیت آب را افزایش داده و ماهی را به مدت 1 دقیقه در محلول 500 قسمت در میلیون سولفات مس غوطهور میکنیم.
- آبله پوستی: تشکیل زخم یا آبله در بدن با برآمدگی فلسها همراه است و برای درمان، باید ماهی را به مدت 1 دقیقه در غلظت 1 در 2000 از محلول سولفات مس به مدت 3 تا 4 روز غوطهور کنیم.
- استسقاء عفونی (تجمع مایعات در بدن): در این حالت، مایعات در شکم جمع شده و فلسها بیرون میزنند و خونریزیهای کوچکی زیر پوست بالهها مشاهده میشود. برای درمان، باید ماهی را به مدت 2 دقیقه در محلول 5 قسمت در مليون پرمنگنات پتاسیم غوطهور کنیم.
- بیماری چشمی: در این بیماری، قرنیه چشم خونآلود شده و سپس مات میشود و کُرهی چشمی آسیب میبیند. درمان این بیماری استفاده از حمام 8 تا 10 میلیگرم در لیتر محلول کلرومیسین به مدت 1 ساعت به مدت 2 تا 3 روز است.
- بیماریهای قارچی: بیماری کِپک آبی: این بیماری به علت عفونتهای قارچی است که ممکن است با عفونتهای ثانویه به دلیل انگلها، باکتریها یا صدمات مکانیکی و یا تغییرات ناگهانی دما ایجاد شود. این بیماری معمولاً پس از زخمهای پوستی رخ میدهد و با رشتههای پنبهای شکل سفیدرنگ نمایان میشود. برای درمان آن، باید ماهی را به مدت 3 ثانیه در غلظت 1 در 10000 محلول مالاشیت گرین غوطهور کرد. توجه داشته باشید که بهدلیل اثرات سرطانزایی این ماده، استفاده از آن به ماهیان پرورشی توصیه نمیشود، اما در ماهیان زینتی بلا مانع است. همچنین میتوان از محلول نمک معمولی 3 درصد به مدت 5 تا 10 دقیقه یا محلول پرمنگنات پتاسیم با غلظت 1 در 1000 استفاده کرد.
- بیماری ناشی از پروتوزوئرها: ایكتیوفتیروس مولتی فیلیس: این بیماری به ایجاد لکههای سفید بر روی پوست، آبششها و بالهها منجر میشود و باعث خارش، تنفس سریع و کماشتهایی در ماهی میگردد. برای درمان، باید از حمام 5 روزه محلول متیلن بلو در غلظت 2 میلیگرم در لیتر یا محلول فرمالین بهصورت غوطهوری در غلظت 1 در 15000 به مدت 1 ساعت در طول 7 تا 10 روز استفاده کرد.
- اسپورزوا: این بیماری باعث ایجاد دانههای بلورین در پوشش روده میشود و برای درمان آن از تزریق 1 میلیلیتر از محلول 1 درصد ترکیبات آرسنیکی استفاده میشود.
- کاستیا: این انگل بیماری کاستیازیس را ایجاد میکند که با پوشش آبی رنگ و لکههای نامنظم روی پوست مشخص میشود و درمان آن شامل حمام 3 درصدی نمک معمولی یا محلول 1 در 2500 فرمالین به مدت 10 دقیقه است.
- کورک انگلی: این بیماری باعث ایجاد جوشهای بزرگ (از اندازه دانه تا اندازه تخم مرغ) بر روی بدن میشود و درمان آن شامل حمام 3 درصدی از نمک معمولی یا محلول 1 در 2500 فرمالین به مدت 10 دقیقه میباشد.
- میكسوسوما سربرالیس: این بیماری باعث گردش نامنظم در ماهیها میشود و با انحنای دمی و تغییر شکل دهان و لکههای سیاه در دم ماهی همراه است. درمان خاصی ندارد و باید برای ضدعفونی استخر از آهک زنده به میزان 2 تن در هکتار استفاده شود و همه ماهیان مبتلا نابود گردند.
- انگلهای کرمی (ترماتودها): 1) ژیروداکتیلوس: این انگل باعث شنا کردن غیرطبیعی و تغییر رنگ پوست و ریزش فلس میشود. برای درمان
“““html
- برای درمان برخی مشکلات، باید ماهیها را به مدت 5 دقیقه در یک محلول 5 درصدی از نمک معمولی یا یک محلول رقیق فرمالین (1 در 5000) غوطهور کرد.
- انگل داکتیلوژیروس باعث مشکلاتی در آبششهای ماهی میشود، مانند برآمدگی و خونریزی. درمان این مشکل نیز مانند داکتیلوژیروس است که در محلول 5 درصدی از نمک معمولی یا یک محلول رقیق فرمالین (1 در 5000) به مدت 5 دقیقه غوطهوری میشود.
- انگل دیپلوستوموم، باعث بروز بیماری کوری میشود و در پوست ماهی برآمدگیهای کوچک سیاهی به اندازه 1 تا 5 میلیمتر و تیرگی در چشمها ایجاد میکند. درمان این بیماری با غوطهوری در محلول 3 در 100000 از اسید پیكریك به مدت 1 ساعت یا با استفاده از دی ان بوتیل اکسید قلع به مقدار 250 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم ماهی انجام میشود.
- انگلهای سستودها یا کرمهای نواری، مانند لیگولا، باعث کاهش فعالیت ماهی و ورم در نواحی مختلف سیستم گوارش میشوند. درمان آن نیز مشابه دیپلوستوموم است؛ یعنی غوطهوری در محلول 3 در 100000 از اسید پیكریك به مدت 1 ساعت یا استفاده از دی ان بوتیل اکسید قلع.
- کرمهای نخی مانند فیلومترا باعث کم شدن حرکت ماهی و ورم در کانال گوارش میشوند. درمان این بیماری نیز غوطهوری در محلول 3 در 100000 از اسید پیكریك به مدت 1 ساعت یا استفاده از دی ان بوتیل اکسید قلع به همین میزان است.
- کامالانوس یکی دیگر از انگلها است که باعث کاهش حرکت و تحلیل شکم ماهی میشود. درمان آن هم به همین روش ذکر شده قبل انجام میگیرد.
- آکانتوسفال، کرم سر خاردار، در انتهای روده قرار میگیرد و باعث بروز مشکلاتی در حرکت ماهی میشود. این مشکل نیز راه درمان مشابهی دارد.
- زالوی انگلی به نام هیرودینا به خاطر تغذیهاش از خون ماهی، باعث حرکات غیرعادی در ماهی میشود. برای درمان، باید ماهی را به مدت 5 دقیقه در حمام 1 در 1000 از محلول اسید استیک غوطهور کرد.
- آرگولوس یک جانور انگل مانند است که به پوست و آبششها آسیب میزند. برای درمان این مشکل، باید به مدت نیم تا یک ساعت ماهی را در محلول 500 میلیگرم در لیتر از فرمالین بخوابانند و در کنار آن، این انگلها را با انبرک به طوری مکانیکی جدا کرده و سپس ماهی را به مدت 2 تا 3 دقیقه در محلول پرمنگنات پتاسیم قرار دهند. همچنین میتوان از حمام 1 در 1000 اسید استیک به مدت 5 دقیقه یا محلول 1 درصدی از نمک معمولی به مدت 1 ساعت استفاده کرد. به منظور ضدعفونی استخرها نیز میتوان از 8 میلیلیتر ماده لیندن به ازای هر 1000 لیتر آب استفاده نمود.
- کرم قلابدار لرنهآ در عضلات ماهی قرار میگیرد و ممکن است به اندامهای داخلی مانند کبد نیز برسد. درمان این مشکل مشابه آرگولوس است.
- بیماریهای ناشی از عوامل محیطی نیز وجود دارد. برای مثال خفگی به علت کمبود اکسیژن (زیر 6 میلیگرم در لیتر) ایجاد میشود که باعث میشود ماهی به سطح آب بیاید و تنفسش سریعتر شود. راههای حل این مشکل افزایش هوادهی، کاهش تعداد ماهیها و کنترل دما است. در آکواریومها باید توجه شود که فاصله مناسب از منابع حرارتی حفظ شود.
- بیماریهای غذایی وقتی اتفاق میافتند که غذا کم باشد یا جیره غذایی نامتعادل باشد که با نشانههایی مانند فرورفتگی شکم، بیاشتهایی و رشد ضعیف همراه است. برای درمان این بیماری باید از یک رژیم غذایی متعادل و کافی استفاده کرد و غذاهای زنده در تغذیه اضافه کرد و نیز مولتیویتامینها و مواد کمک غذایی به جیره اضافه شود.
- اسیدی شدن آب گاهی به دلیل کاهش پیاچ به زیر 6.5 رخ میدهد و باعث مشکلاتی مانند شنا کردن غیرطبیعی در ماهی میشود. برای درمان باید پیاچ آب را کنترل کرده و با افزودن محلول آهک آن را بالا برد.
- قلیایی شدن آب که به دلیل افزایش پیاچ به بالاتر از 8.4 به وجود میآید، موجب بروز آسیبهایی مانند خوردگی بالهها و تغییر رنگ آبششها میشود. درمان این مشکل نیز شامل کنترل پیاچ و برقراری تعادل در شرایط آب میباشد.
“““html
- برای بهبود کیفیت آب آکواریوم، باید بخشی از آب تخلیه و با آب تازه جایگزین شود. اگر پیاچ آب مصرفی بالا است، بهتر است از آب ذخیره استفاده شود.
- ضربه: این مشکل معمولا به خاطر استرس ناشی از حمل و نقل ماهی یا برخورد آن با اشیاء به وجود میآید. علائم این مشکل شامل بیاشتهایی، تیرگی بالهها، تیرگی قرنیه چشم و جراحت روی بدن ماهی است. برای درمان، نوع آسیب باید مشخص شود. همچنین بهتر است ماهیهای جدید در شرایط مناسب و هنگام تاریکی معرفی شوند و تراکم ماهیها در آکواریوم کاهش یابد.
- مسمومیت از نوع آمونیاکی: این نوع مسمومیت به دلیل وجود لاشههای موجود در کف آکواریوم و مشکلات در فیلترهای زیستی و غذادهی بیش از حد ایجاد میشود. علائم شامل شنای غیرطبیعی، تنفس سخت و ترشح بیش از حد مخاط از پوست است. برای رفع این مشکل، میتوان پیاچ را کاهش داد و آب را تعویض کرد و از زئولیت در سیستم استفاده نمود.
- مسمومیت از نوع دیاکسید کربن: در صورتی که پیاچ کمتر از 6.5 و غلظت دیاکسید کربن بالای 60 میلیگرم در لیتر باشد، این نوع مسمومیت ایجاد میشود. علائم آن شامل بیاشتهایی و سستی ماهی است. برای جلوگیری از آن، میتوان از مواد بافر در آب استفاده کرد.
- مسمومیت با کلر: این مشکل زمانی رخ میدهد که غلظت کلر بالای 0.5 میلیگرم در لیتر باشد. ماهی تلاش میکند برای تنفس به سطح آب بیاید و در این حالت ممکن است رنگ آن کمرنگ شده و تنفس آن کندتر شود. برای کاهش اثر کلر میتوان از مواد خنثیکننده مانند تیوسولفات سدیم استفاده کرد.
برای جلوگیری از بروز بیماریهای مختلف در ماهیان، باید آب و غذای پاک و عاری از آلودگیها فراهم کرد. همچنین رعایت بهداشت در تمامی مراحل و بررسی منظم ماهیها به پیشگیری از بیماریها کمک میکند.
درمان دیسکس
برای درمان، به مدت ۱۰ روز روزانه دارو مصرف شود و بعد از آن مقداری آب تعویض گردد. به مقدار ۴۰۰ میلیگرم به ازای هر ۳۸ لیتر (۲۵٪) استفاده شود. تاثیرات مترونیدازول بعد از ۸ ساعت کاهش مییابد؛ بنابراین اولین و دومین دوز باید با فاصله ۸ تا ۱۰ ساعت از یکدیگر مصرف شود و باید مقدار آب قبلا تعویض شده باشد.
دمای آب باید کمی بالاتر از ۸۸ تا ۹۰ فارنهای یا ۳۱ تا ۳۲ درجه سانتیگراد باشد تا سوخت و ساز ماهی افزایش یابد. کاهش نور نیز به کاهش استرس و بهبودی ماهی کمک میکند. همچنین هنگام استفاده از مترونیدازول باید از تابش نور به آن جلوگیری کرد، چون تحت نور خاصیت درمانی خود را از دست میدهد. دما و بخاری را بررسی کنید؛ بخاری باید روشن و دما بالا باشد. در آکواریوم بیمارستان مطمئن شوید که توان برق بخاری مناسب است تا ماهیها نسوزند. برای تسریع در بهبودی، میتوانید هنگام غذا دادن به ماهی، مترونیدازول را مستقیما به غذای آن اضافه کنید.
همچنین میتوانید غذاهای زنده را به مدت ۱۵ دقیقه در مخلوط آب و مترونیدازول خیسانده یا دارو را به مخلوط غذای منجمد (مثل دل گاو) اضافه کرده و دوباره منجمد کنید. دو بار در روز به ماهی غذا دهید. دومین عامل بیماری، وجود کرمهای رودهای میباشد که باعث میشود رنگ مدفوع تغییر کند و به زرد مایل به سفید تبدیل شود. ممکن است ماهی با وجود افزایش اشتها، وزنش کاهش یابد و لاغر شود. انواع مختلفی از کرمهای رودهای وجود دارد و هر کدام میتواند نشانههای بیماری متفاوتی را در ماهی ایجاد کند.
“`
عدم تمایل به غذا خوردن یکی از مشکلاتی است که ممکن است برای ماهیها بوجود بیاید. برای درمان این مشکل، چند نوع داروی ضد انگل وجود دارد که برخی از آنها اثرگذاری بهتری دارند و این به نوع کرم رودهای که ماهی دچار آن شده بستگی دارد.
این داروها معمولاً برای بیشتر کرمهای رودهای مفید هستند و معمولاً عوارض جانبی خاصی ندارند. برای بهترین نتیجه، پیشنهاد میشود که این دارو را دو بار در طول چند هفته مصرف کنید. همچنین قبل از استفاده از هر داروی ضد انگل، مهم است که تصفیه آب را تمیز کنید و 50 درصد آب را تعویض کنید. در برخی مواقع، ممکن است بخواهید داروی انگل را مستقیماً به غذای ماهی اضافه کنید.
جمع آوری شده از مجله اینترنتی رضیم
توسط مرجان امینی