اصول کاشت و نگهداری از درخت گردو (2 نکته مهم)
“`html
معرفی درخت گردو
گردو یک نوع درخت است که به خودش میوه می‌دهد و برگ‌های آن بزرگ و مرکب از برگچه‌های فرد است. گل‌های نر این درخت به صورت آویزان هستند و گل‌های ماده به صورت قائم روی شاخه‌ها قرار دارند. هر گل نر دارای پوششی از ۳ تا ۴ قطعه فلس مانند است که به دورش پرچم‌هایی قرار دارد و معمولاً در وسط آن‌ها اثر مادگی وجود دارد. هر درخت گردو معمولاً بین ۲ تا ۴ گل ماده دارد.
در بین میوه‌های خشک، گردو ارزش بالایی دارد چون نگهداری و صادر کردن آن نیازی به سردخانه و تجهیزات گران قیمت ندارد و به دلیل خشک بودن مغز آن آسیب نمی‌بیند. در ایران، گردو به وفور در مناطق غربی و شرقی مانند قوچان، بینالود، کرمان، کوه‌های لاله‌زار، بردسیر، شمال ساردوئیه، جیرفت و بافت گوغر، رابر، بلورد و سیرجان یافت می‌شود. گردوی کرمان کیفیت بسیار بالایی دارد و تاریخچه آن به ۵۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد. درختان قدیمی و تنومند این درخت نشان‌دهنده قدمت آن است. به طور میانگین، از هر هکتار درخت گردو با استفاده از روش‌های مکانیزه حدود ۳.۵ تن محصول برداشت می‌شود و انواع گردوی موجود به شش نوع تقسیم می‌شود.
چگونگی پرورش گردو
درخت گردو بزرگ و گسترده است و نیاز زیادی به نور دارد. این درخت در بلوغ میوه می‌دهد و در بخش‌هایی که نور بیشتری دارد، میوه‌های بزرگ‌تری می‌دهد. اگر درختان خیلی به هم نزدیک باشند، شاخه‌ها به هم گیر کرده و باعث ریزش برگ‌ها می‌شوند. رعایت نکاتی مانند نوع نهال، کیفیت خاک و شرایط آب و هوایی برای پرورش این درخت بسیار مهم است. به طور کلی، گردو در مناطق سرد و معتدل رشد بهتری دارد.
کاشت درخت گردو از طریق بذر آن انجام می‌شود و در دو سالگی باید پیوند زده شوند تا محصول باغ یکدست باشد. بعد از کاشت گردو و رشد آن (تا حدی که قابل جابجایی باشد)، نهال را همراه با ریشه از خاک در آورده و در چاله‌های عمیق و خاکی که آماده شده، کاشته می‌شود. سپس خاک اطراف آن را پر می‌کنند تا آبیاری مشکلی ایجاد نکند. بهترین زمان برای کاشت درخت گردو اوایل بهار است و باید توجه کرد که درخت ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر بالاتر از سطح زمین کاشته شود تا از بیماری آب سیاه جلوگیری شود. هنگام احداث باغ‌های جدید، بهتر است از نهال‌های پیوندی استفاده شود.
گیاه شناسی درخت گردو
گردو درختی یک پایه و دارای برگ‌هایی مرکب از برگچه‌های فرد و بزرگ است. گل‌های نر آن به صورت آویزان‌اند و گل‌های ماده به صورت قائم روی شاخه‌ها قرار دارند. هر گل نر دارای پوششی شامل ۳ تا ۴ قطعه فلس مانند است که درون آن پرچم قرار دارد و معمولاً اثر مادگی در وسط آن‌ها دیده می‌شود. گل‌های ماده این درخت معمولاً بین ۲ تا ۴ عدد هستند و هر کدام دارای پوشش کوچکی هستند که به تخمدان وصل می‌شود. مادگی آن دارای دو برچه و کلاله‌های وسیع است. میوه گردو شفت مانند است و دارای گوشت میوه تلخ می‌باشد. میوه تازه گردو شامل بخش‌های مختلفی است و درون آن دانه‌ای با دو لپه بزرگ و ذخیره فراوان از مواد روغنی وجود دارد.
خاک مناسب کاشت نهال گردو
در چاله‌هایی که نهال گردو در آن‌ها کاشته می‌شود، باید بعد از حفر چاله، آن را با انواع کودهای حیوانی و شیمیایی پر کرد.
“`
غنی کردن خاک مهم است. هر چه عمق و قطر چاله‌ها بیشتر باشد، بهتر است. اما معمولاً باید چاله‌هایی به عمق و قطر 1-2 متر ایجاد کنیم و خاکی که غنی شده را داخل آن بریزیم. بهتر است این کار چند ماه یا سال قبل از کاشت نهال گردو انجام شود. بعد از کاشت نهال گردو در چاله‌ها، می‌توانیم در فصل بهار و تابستان سطح خاک اطراف نهال را با برگ‌های پوسیده یا باقیمانده گیاهان مثل کاه و کلش گندم بپوشانیم. این کار به جلوگیری از تبخیر و هدر رفتن آب کمک می‌کند و خاک اطراف درخت را نیز بهبود می‌بخشد.
آبیاری درخت گردو
در طول دوره رشد، درخت گردو مراحل مختلفی را تجربه می‌کند و غفلت در آبیاری می‌تواند موجب کاهش محصول سال و حتی محصول سال‌های آینده شود. تعیین دقیقی میزان آب مورد نیاز برای یک هکتار باغ گردو از زمان کاشت تا برداشت کار آسانی نیست زیرا عوامل زیادی مانند سن درخت، قدرت رشد، عملکرد و چگالی درخت بر این موضوع تاثیر دارند و میزان آب مورد نیاز به شرایط محل کاشت وابسته است. روش‌های مختلفی برای آبیاری درخت گردو وجود دارد که شامل آبیاری غرقابی، نواری، قطره‌ای، بارانی و بابلر می‌شود و منبع آب می‌تواند از چاه، رودخانه یا قنات باشد. از بین این سیستم‌ها، بهترین روش آبیاری بابلر است. در این روش یک یا دو شیر در کنار هر درخت نصب می‌شود و باید توجه کرد که درختان گردو از اواخر مهرماه دیگر آبیاری نشوند، زیرا آبیاری در این فصل می‌تواند موجب سرما زدگی درختان شود.
کود دهی درخت گردو
قبل از کاشت نهال گردو باید عناصر خاک از جمله ازت، پتاسیم، فسفر، آهن، روی، مس، منگنز و کلسیم را با کمک کارشناسان تعیین و غنی کنیم. این عناصر باید با خاک مخلوط و در چاله‌های حفر شده ریخته شوند. نوع و مقدار کود باید با توجه به نوع خاک تنظیم شود. تقویت خاک قبل از کشت برای رشد درخت بسیار مفید است و با توجه به اینکه درخت گردو در سال‌های اولیه رشد ریشه‌کنی فراوانی دارد، باید کودهای آلی (کود حیوانی) را به همراه کودهای شیمیایی در زمستان به صورت چال کود در سایه درخت استفاده کرد. چال کود به اندازه یک متر عمق و 40 سانتیمتر عرض و یک متر طول دارد و در سایه درخت حفر می‌شود. برای یک درخت 15 ساله گردو، یک کیلوگرم سولفات پتاسیم، 500 گرم سولفات روی و 500 گرم سولفات آهن به همراه کودهای آلی (حیوانی) ریخته و باقیمانده چاله با برگ‌های خشک پر می‌شود و روی آن خاک مرغوب قرار می‌گیرد. کودهای ازته شامل نیترات و اوره می‌شود که در دو نوبت به درخت گردو داده می‌شوند. در نوبت اول در اسفند ماه مقدار 300 گرم نیترات آمونیم و در اوایل خرداد ماه هم 300 گرم نیترات آمونیاک به درختان داده می‌شود، به شرط اینکه از نظر کمبود آب محدودیت نداشته باشیم.
ازدیاد گردو از طریق بذر
برای این کار میوه‌های نامطلوب و با پوست سخت کاشته می‌شوند. برای جوانه‌زنی خوب باید اقدام به استراتیفیکه کردن کرد. برای این کار، میوه‌های خیس‌شده را در جعبه‌ای قرار داده و در محیطی مناسب مانند ورمی‌کولایت، پیت ماس و ماسه بادی به صورت لایه‌های متناوب می‌چینیم و به مدت دو یا سه ماه در دمای سرد (۳ تا ۵ درجه سانتی‌گراد) نگهداری می‌شود. در این مدت، میوه‌ها باید مرطوب بمانند و به خوبی تهویه شوند. عوامل مختلفی مثل نوع و اندازه میوه، موقعیت بذر، عمق کاشت، حرارت و رطوبت خاک و روش تیمار بذر در جوانه‌زنی تاثیر دارند. اگر میوه‌های بزرگ گردو به حالت عمودی و در عمق ۷ سانتی‌متری خاک قرار بگیرند، جوانه‌زنی و رشد بهتری خواهند داشت. نهالستان‌ها باید در مکانی با خاک حاصلخیز و امکان زهکشی و آبیاری ساخته شوند. بذور گردو در فصل بهار و در عمق ۷ سانتی‌متری خاک کاشته می‌شوند. فاصله بین بذرها و ردیف‌ها بستگی به مدت زمانی دارد که نهال‌ها در خزانه خواهند ماند. اگر زمان نگهداری نهال‌ها در خزانه دو سال یا بیشتر باشد، فاصله ردیف‌های کاشت یک متر و فاصله بین نهال‌ها ۳۰ سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود. برای حداکثر رشد نهال‌ها، آبیاری مرتب و مبارزه با علف‌های هرز ضروری است. برای مراقبت از نهال‌های پیوندی نیز یک سال قبل از انتقال، باید اقداماتی انجام شود.
“`html
نهال‌ها باید با دقت کاشته شوند و ریشه‌های سطحی آن‌ها را در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری خاک قطع کنید.
آفت‌ها و بیماری‌های درخت گردو
برای جلوگیری از شیوع بیماری و آفت درخت گردو، روش آبیاری بسیار مهم است. آب نباید به تنه درخت برسد، زیرا می‌تواند بیماری‌ها را منتقل کند و درختان دیگر را هم آلوده کند. همچنین، برای کنترل آفت‌ها، باید سم‌پاشی را به‌موقع انجام داد. یکی از بیماری‌های خطرناک که می‌تواند باعث مرگ درخت گردو شود، بیماری آب سیاه (فیتوفترا) است. برای پیشگیری از این بیماری، لازم است از نهال‌های سالم و قوی استفاده شود و محیط درخت را مثل یک تشتک درست کنیم تا آب به تنه درخت نرسد. اگر درختی به بیماری آب سیاه مبتلا شد، باید محل آلودگی را با کارد تمیز کنید تا به بافت سالم برسید و سپس بافت‌های آلوده را بسوزانید. بعد از آن، محل تراشیدگی را با سم اکسی‌کلرورمس یا آب آهک ضدعفونی کنید. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که هرگز کل درخت گردو را سم‌پاشی نکنید، بلکه فقط قسمت آفت‌دیده را در زمان مناسب سم‌پاشی کنید.
هرس کردن درخت گردو
هرس کردن درخت گردو شامل دو مرحله است: ۱-ه خدمات فرم درخت و ۲-هرس باردهی.
۱-هرس فرم: این کار در سال‌های اولیه رشد نهال انجام می‌شود. به این صورت که از فاصله ۱.۵ متری از زمین، سر نهال را برش می‌زنند و محل بریدگی را با چسب باغبانی می‌پوشانند. این کار باعث رشد شاخه‌های جانبی خواهد شد. در سال‌های بعد، تعداد شاخه‌ها کمتر می‌شود و بقیه شاخه‌ها از روی تنه حذف می‌شوند. با این روش، فرم اصلی درخت شکل می‌گیرد.
۲-هرس باردهی: این نوع هرس معمولاً در اواخر زمستان و گاهی در تابستان انجام می‌شود. در اینجا، باید شاخه‌های خشک و مزاحم را حذف کرد و حتماً محل بریده‌ها با چسب باغبانی پوشانده شود. هدف از هرس، حذف شاخه‌های زیاد و جوانه‌هاست که مانع تابش نور به داخل تاج درخت می‌شود. با دقت در انجام هرس، می‌توان سلامت درخت را تأمین کرد و کیفیت گردوها را حفظ کرد. این کار می‌تواند هر سال یکبار انجام شود. برای درختان کهن‌سال گردو که بیشتر از ۳۰ سال سن دارند، این هرس برای جوان‌سازی درخت انجام می‌شود تا شاخه‌های جوان و میوه‌دهنده بیشتری داشته باشند.
برداشت محصول گردو
فصل برداشت گردو بستگی به شرایط جوی دارد. به عنوان مثال، در مناطق سرد در اواخر مهرماه انجام می‌شود. هنگام برداشت، پوست گردو باید به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکی درآید و راحت از گردو جدا شود. برداشت باید در اولین فرصت که گردوها پوست می‌دهند انجام شود. بعد از چیدن گردوها، باید آن‌ها را پوست‌کند و در مکان خشک و سایه‌دار پهن کرد تا خشک شوند. محل خشک‌کردن باید به گونه‌ای باشد که هوا در آن جریان داشته باشد. در مناطق با آفتاب ملایم، می‌توان محصول را بعد از پوست‌گیری در آفتاب ملایم خشک کرد، اما اگر آفتاب شدید باشد، مغز گردو سیاه می‌شود و از بازار پسندیده نخواهد بود. روش سنتی برداشت گردو به این صورت است که با چوب بلند به شاخه‌های درخت ضربه می‌زنند. این کار نه تنها سخت و زمان‌بر است، بلکه به درخت نیز آسیب می‌زند و برداشت در سال‌های آینده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به دلیل ارتفاع زیاد درخت گردو، برای برداشت به صورت مکانیزه و صحیح، از بالابرهایی استفاده می‌شود که می‌توان آن‌ها را به تراکتور وصل کرد.
چند نکته مهم برای کاشت گردو
“`
فاصله کاشت درختان گردو
در طراحی فاصله کاشت درختان گردو، باید به چند نکته مهم توجه کنیم:
۱- درخت‌های گردو حدود ۱۵ تا ۲۰ سال در یک مکان رشد می‌کنند، بنابراین هنگام طراحی فاصله بین درختان، باید این موضوع را مد نظر داشته باشیم.
۲- در سال‌های اولیه، تولید محصول به تعداد درختان بستگی دارد. هر چه تعداد درختان بیشتر باشد، محصول نیز بیشتر خواهد بود.
۳- باید در نظر داشته باشیم که برخی ارقام درخت گردو قادر به تولید میوه از جوانه‌های جانبی هستند.
۴- انجام عملیات هرس و حذف درختان اضافی به ما این امکان را می‌دهد که بتوانیم درختان را به صورت متراکم بکاریم.
۵- زمانی که درختان نزدیک به هم و به صورت متراکم کاشته می‌شوند، باید شاخه‌های اضافی را برای ایجاد نور کافی هرس کنیم. همچنین، حذف درختان باید قبل از اینکه آن‌ها خیلی نزدیک به هم رشد کنند، انجام شود.
بیشتر بخوانید:
