اهمیت و اهداف کشاورزی ارگانیک (2 نکته مهم)
“`html
کشاورزی ارگانیک چیست؟
کشاورزی ارگانیک سیستمی است که به طور طبیعی و بدون استفاده از مواد شیمیایی، محصولاتی سالم و با کیفیت تولید می‌کند. این نوع کشاورزی به تنوع زیستی و سلامتی خاک کمک می‌کند و از روش‌های طبیعی مانند تناوب کشت، استفاده از بقایای گیاهی، کودهای حیوانی و روش‌های غیرشیمیایی برای مقابله با آفات و بیماری‌ها بهره می‌برد.
اهداف کشاورزی ارگانیک
اهداف اصلی کشاورزی ارگانیک به این صورت است: ایجاد توازن در محیط زیست، جلوگیری از آلودگی شیمیایی، حفظ آب و خاک پاک، مدیریت تولید بر اساس طبیعت، حفظ منابع طبیعی و بهبود کیفیت خاک. همچنین این اهداف شامل احترام به فرهنگ محلی، تامین نیازهای مردم، توانمندسازی زنان و ایجاد شرایط کاری مناسب برای کشاورزان می‌شود.
از نظر اقتصادی، کشاورزی ارگانیک به دنبال دسترسی به بازارهای منصفانه، افزایش درآمد کشاورزان، و کاهش هزینه‌های تولید است. همچنین، این نوع کشاورزی بر استفاده بهینه از منابع محلی تاکید دارد.
این اهداف را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
الف) تغییر روش تولید به سمت کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت محصولات با استفاده از دانش کشاورزی اکولوژیک و روش‌های غیرشیمیایی.
b) حمایت از تنوع زیستی و گونه‌های گیاهی و حیوانی به منظور ایجاد یک اکوسیستم کشاورزی سالم و مقابله مؤثر با آفات و بیماری‌ها.
راهکارهای رسیدن به کشاورزی ارگانیک
1. شناخت مشکلاتی که بیشتر ظرفیت پذیرش کشاورزی ارگانیک را دارند.
2. آموزش کشاورزان درباره اصول و روش‌های کشاورزی ارگانیک.
3. آگاه‌سازی مصرف‌کنندگان درباره مزایای محصولات ارگانیک.
4. فراهم کردن امکانات لازم برای تحقیق و آموزش در زمینه کشاورزی ارگانیک.
5. تدوین قوانین و استانداردهای مربوط به تولید محصولات ارگانیک.
6. استفاده از دانش محلی در تولید محصولات ارگانیک.
وضعیت جهانی کشاورزی ارگانیک
در بسیاری از کشورها، به ویژه در غرب اروپا و آمریکای شمالی، تعداد خریداران محصولات ارگانیک افزایش زیادی داشته است. بازار محصولات غذایی ارگانیک در ایالات متحده چهار برابر رشد کرده و پیش‌بینی می‌شود که این روند ادامه یابد. در آلمان، مساحت کشت محصولات ارگانیک بین سال‌های 2000 تا 2003 حدود 34 درصد رشد داشته و تعداد کشاورزان ارگانیک 29 درصد افزایش یافته است. در حال حاضر، بیش از 31 میلیون زمین کشاورزی در بیش از 633 هزار مزرعه در جهان به صورت ارگانیک مدیریت می‌شوند که 7 درصد از کل زمین‌های کشاورزی جهان را شامل می‌شود.
پتانسیل‌های توسعه کشاورزی ارگانیک در ایران
در کشور ما، به دلیل شرایط جغرافیایی و آب و هوایی مناسب، پتانسیل‌های زیادی برای توسعه کشاورزی ارگانیک وجود دارد. این به کشاورزان کمک می‌کند تا محصولات سالم و با کیفیت تولید کنند و به حفظ محیط زیست نیز کمک نمایند.
“““html
و پراکنده در روستا‌ها و در قطعات کوچک پا گرفته و کشاورزی صنعتی به طور کامل استقرار نیافته است این فرصت فراهم است تا از این وضعیت برای تبدیل کشاورزی سنتی و معمول به ارگانیک بدون مصرف هزینه زیاد و تنها با نظارت و هدایت فنی استفاده گردد و از این طریق با توجه به قیمت ۲ تا ۳ برابری این محصولات و نیز افزایش اشتغال، ارزش افزوده عاید کشور خواهد شد. به صورت رسمی تا زمستان سال ۱۳۹۰، حدود ۱۲ هزار هکتار اراضی تحت پوشش ارگانیک در ایران ثبت شده است. بر اساس اطلاعات سازمان ملل از تعداد ۶۶ محصول اصلی کشاورزی، ایران در ۷ محصول زراعی و ۱۵ محصول باغی در رتبه‌های اول تا دهم قرار دارد. با توجه به اینکه مصرف سموم در ایران بسیار کمتر از شرایط کشاورزی صنعتی است و حتی در بیشتر محصولات مانند زعفران، زیره، پسته، انجیر، کشمش، بادام، خرما، سیب درختی، هندوانه، مرکبات، خاویار، میگو، پوست، روده، پشم و محصولات باغبانی، دامی و شیلاتی می‌توان فعالیت‌های گسترده‌ای را برای شروع و حضور در تولید محصولات ارگانیک در جهان داشته باشد. بررسی‌های نشان می‌دهد حدود ۲۳۰ هزار هکتار از مزارع کشور شامل ۱۲۵ هزار هکتار باغات و ۱۰۵ هزار هکتار از اراضی زراعی به صورت طبیعی از پوشش مصرف سموم و کودهای شیمیایی خارج بوده. بیش از ۸۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور؛ حدود ۲۵۴ هزار هکتار از باغات و ۵۵۴ هزار هکتار زمین‌های زراعی از سموم شیمیایی استفاده نکرده‌اند.
علاوه بر این، سطح حدود ۳۰۰ هزار هکتار تحت پوشش مدیریت‌های فنی تولید محصولات سالم و ارگانیک در قالب برنامه‌های مبارزه بیولوژیک، IPM، FFS، ارگانیک، HACCP و در برنامه‌های مختلف وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد. این شامل طرح‌های سازمان حفظ نباتات، مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی، معاونت ترویج و آموزش، معاونت تولیدات گیاهی و… می‌شود. افزون بر این، ظرفیت‌های موجود در بخش گیاهان دارویی، طبیعی، جنگلی و مرتعی کشور نشان‌دهنده این است که ایران در کشاورزی استعداد بسیار بالایی دارد (حدود دو میلیون هکتار) و با برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند به راحتی به نظام کشاورزی ارگانیک متصل شده و به یکی از کشورهای مهم تولیدکننده و صادرکننده محصولات ارگانیک تبدیل شود. از جمله محصولات زراعی و باغی که پتانسیل ارگانیک دارند می‌توان به خرما، مرکبات، گل محمدی، انار، انگور دیم، بادام، گردو، انگور سیاه، گندم دیم، سیب، گیلاس، آلبالو، زعفران، نخیلات، گردو سردسیری، انجیر، نخود، عدس، لوبیا، برنج، زردآلو، ذغال اخته، هندوانه دیم، بادام زمینی، زیره، کنجد، سماق و توت درختی اشاره کرد.
اما بزرگ‌ترین چالش در تبدیل این پتانسیل بالقوه به بالفعل، نبود یک نظام ملی برای صدور گواهی محصولات کشاورزی است که در بالا ذکر شد. با توجه به ظرفیت‌های بالای فنی و اجرایی در مدیریت تولید محصولات سالم و حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک، به دلیل شرایط خاص نظام بهره‌برداری کشاورزی مبتنی بر روستا و خرده مالکی، ورود به بازار محصولات ارگانیک به راحتی امکان‌پذیر است. برای این هدف، نیاز به تدوین و تصویب یک برنامه اجرایی ملی با همکاری تمام ذینفعان دولتی و غیردولتی داریم. این برنامه باید شامل تولید، توسعه، تأسیس نظام ملی گواهی محصول، آموزش، فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی، بازار، حمایت و تشویق و پشتیبانی از بخش‌های فعال به ویژه در سطح بهره‌برداران و بخش غیر دولتی باشد.
اولویت کشاورزی ارگانیک در ایران
بسیاری از سامانه‌ها و محصولات زراعی و دامی کشور قابلیت و امتیاز برای تبدیل به کشاورزی ارگانیک به شکل گواهی‌شده را دارند.
1. به عنوان مثال نخلستان‌های مرکز و جنوب کشور تا حد زیادی بر اساس کشاورزی ارگانیک و کم‌نهاده مدیریت می‌شوند.
2. تولیدات عشایری نیز از دیگر مواردی هستند که توانمندی‌های استفاده نشده زیادی برای گواهی ارگانیک دارند.
مسائل اقتصادی تاثیرگذار بر کشاورزی ارگانیک در ایران
1. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها برای کشاورزان در پذیرش کشاورزی ارگانیک، احتمال کاهش عملکرد محصول است و در بسیاری از موارد این نگرانی‌ها بی‌مورد می‌باشند. گزارش‌های متعددی از بسیاری از…
“`
در برخی مناطق جهان، کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌تواند با توجه به قیمت بالاتر محصولات ارگانیک جبران شود. همچنین، اگر هزینه‌هایی که در کشاورزی ارگانیک مصرف نمی‌شوند کاهش یابد، می‌توان افت تولید در سیستم ارگانیک در ایران را جبران کرد. در بسیاری از مناطق دیگر، قیمت محصولات ارگانیک از محصولات معمولی بیشتر است و این به خاطر کیفیت، بهداشت و مزایای محیط زیستی این محصولات است.
چالش‌های کشاورزی ارگانیک در ایران
۱. نگرش سیاست‌گذاران بخش کشاورزی: یکی از دلایل کم‌توجهی به کشاورزی ارگانیک در ایران، مانند دیگر کشورهای در حال توسعه، افزایش جمعیت و تمرکز بر تولید بیشتر برای تأمین امنیت غذایی است که کیفیت را فدای کمیت می‌کند.
۲. عموماً کشورهایی که جنگ‌های طولانی‌تری داشته‌اند به زیرساخت‌های لازم و زمان کافی برای گسترش روش‌های پایدار کشاورزی دسترسی ندارند و اولویت اصلی آنها تأمین غذای میلیون‌ها نفر گرسنه است. اما می‌توان این موضوع را به عدم توسعه کشاورزی ارگانیک در ایران نسبت داد. به عنوان مثال، هند و اندونزی از کشورهایی هستند که با انفجار جمعیتی بیشتر از ایران روبرو هستند و به ترتیب ۱۵۰۷۹۰ هکتار و ۱۷۷۸۳ هکتار زمین کشاورزی ارگانیک گواهی‌شده دارند.
بیشتر بخوانید:
