با قلعه والی ایلام بیشتر آشنا شوید (+ تصاویر)
قلعه والی در زمینی به مساحت ۱۷/۴۶۸۷ متر مربع ساخته شده است و در قسمت جنوبی آن فضای سبزی به مساحت ۴/۱۷۹۲ متر مربع باقی مانده است.
معرفی قلعه والی:
قلعه والی ایلام
قلعه والی ایلام در زمینی به مساحت ۱۷/۴۶۸۷ متر مربع ساخته شده است و از این مقدار، ۴/۱۷۹۲ متر مربع فضای سبز در ضلع جنوبی باقی مانده است. قلعه والی ایلام دارای نمای جنوبی و شکلی تقریباً ذوزنقه‌ای است و زیر بنای آن برابر ۰۱/۱۴۶۶ متر مربع می‌باشد. مساحت حیاط داخلی آن نیز ۴/۱۳۶۳ متر مربع است.قلعه والی ایلام در زمان ساخت در فضایی باز قرار داشته، اما با توسعه شهرنشینی، اکنون در میان ساختمان‌های مسکونی و اداری محاصره شده است.
موقعیت قلعه والی ایلام به گونه‌ای است که از سمت شمال با کوچه‌ای به عرض شش متر و از غرب با خیابانی به عرض هشت متر از ساختمان‌های مسکونی جدا شده است. از سمت شرق با ساختمان اداری اداره کل امور اقتصاد و دارایی ایلام و از سمت جنوب به خیابان پاسدارن ختم می‌شود. در ضلع شمالی قلعه والی ایلام تالاری زیبا وجود دارد که ابعاد داخلی آن بزرگ‌تر از سایر اتاق‌هاست. در وسط تالار حوض کوچکی قرار دارد که اطراف و داخل آن با سنگ مرمر تزئین شده بود و در زمان بازسازی با کاشی‌های رنگی مزین گردید.
این حوض بر روی چشمه‌ای که در آن زمان پر آب بوده، ساخته شده، اما به مرور زمان چشمه خشک و کم آب شده بود. برای اینکه حالت نمادین آن حفظ شود، در بازسازی قلعه والی ایلام بار دیگر به آن آب‌کشی انجام شد تا از یاد نرود. وجود نرده‌های مشبک آجری به رنگ فیروزه‌ای، تراس‌های سرپوشیده در ضلع جنوبی به همراه پنجره‌های مشبک با شیشه‌های رنگی، اورسی‌های قلعه، ستون‌های دایره‌ای، سرستون‌های منقوش در ایوان، قوس‌های کمانی و تزئینی و کاربندی بالای آن با کاشی‌های رنگی، درختان بلند و کهنسال کاج و حوض مستطیل شکل در صحن جلوی قلعه، زیبایی خاصی به قلعه والی ایلام و معماری آن بخشیده است.
تاریخچه و موقعیت قلعه والی ایلام :
قلعه والی ایلام یکی از بناهای فرهنگی و تاریخی مهم است که در شمال خیابان پاسداران قرار دارد. این بنا یادگاری از دوره‌های تاریخی گذشته است و در سال ۱۳۲۶ قمری به دستور غلام رضا خان والی فیلی در محله‌ای به نام حسین آباد فیلی، که به ده بالا معروف بوده، ساخته شده است. غلامرضا خان این بنا را برای اسکان خود در فصل تابستان انتخاب کرد و آن را بر روی تپه‌ای کوچک ساخته است. به همین دلیل، ارتفاع فعلی کف حیاط از اطراف آن بین ۵/۳ تا ۴ متر می‌باشد.
در مورد تاریخچه قلعه والی ایلام ، از سنگ‌نوشته‌ای که در تخت خان (محله‌ای در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی صالح آباد-ایلام) پیدا شده، مشخص شده که غلامرضا خان پس از ذکر چندین سطر از کارهای انجام شده خود، می‌نویسد: “امر به ساختن قلعه حسین آباد فیلی که مشهور به ده بالا است نمودم و قلعه حمام و باغ به دست معمار حاج درویش علی کرمانشاهی و حجاری رضاقلی در سال ۱۳۲۵ قمری به اتمام رسید.”
بازسازی قلعه والی ایلام :
برای ساختن سقف اتاق‌ها، از ملات گچ و آجر استفاده شده و انواع قوس‌های مختلف برای تزئین و تقویت آن به کار رفته است. این قوس‌ها شامل قوس جناقی، قوس نیم دایره و قوس سه‌قسمتی هستند. قوس سه‌قسمتی فقط جنبه نمایشی دارد و بار را تحمل نمی‌کند، در حالی که باربری قسمت‌های دیگر به کمک قوس‌های دیگر انجام می‌شود. تمام این قوس‌ها با شیوه رومی ساخته شده‌اند و با آجر برجسته و کاشی‌های رنگی تزئین شده‌اند که این طراحی باعث مقاومت بیشتر آنها در برابر فشار می‌شود.
قلعه والی ایلام
برای سقف اتاق‌ها در قلعه والی ایلام، هدف ساختن سقفی شبیه به گنبد و با سطحی صاف و یکنواخت بوده است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا قوس‌های جناقی بر روی پایه‌های 75 سانتی‌متری ساخته شدند. سپس برای اینکه سقف از داخل به شکل گنبدی دیده شود، با قوس‌های جناغی و همچنین تکنیک‌های خاص در اطراف این قوس‌ها، نمای داخلی سقف به شکل گنبدی شکل اجرا شد. در بالای دیوارها، فاصله بین قوس‌ها با آجرهای خرد شده و مواد سبک پر شده و بدین ترتیب سقفی گنبدی و سطحی صاف به وجود آمده است.
کلیه دیوارهای قلعه والی ایلام باربر بوده و با قوس‌های نیم دایره به زیبایی تزئین شده‌اند. کف اتاق‌ها، حیاط و پشت بام با آجر و ملات گل و آهک پوشانده شده است که در بازسازی با ملات ماسه و سیمان جایگزین شده است. برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به قلعه، در هنگام بازسازی ابتدا لایه‌های قبلی را برداشتند و سپس روی بام را با قیر پوشاندند و بعد از آن آسفالت و ایزوگام انجام شد و در نهایت برای حفظ شکل قبلی قلعه، یک لایه آجر فرش بر روی آن کشیده شد.
ویژگی‌های معماری قلعه والی:
بیشتر اتاق‌های قلعه والی ایلام به صورت تودرتو و دارای ارتباطات داخلی طراحی شده‌اند. قلعه دارای 20 اتاق بزرگ، پنج اتاق کوچک، چهار ایوان و دو تراس کوچک در طرف جنوبی است. دیوارهای شرقی و غربی قلعه کاملاً مشابه هم هستند و ارتفاع حیاط نسبت به اتاق‌ها حدود 80 سانتی‌متر فرق دارد و با چهار پله سنگی به هم متصل می‌شوند.
قلعه به پشت بام با سه راه پله که زاویه 90 درجه دارند، متصل است. قلعه والی ایلام دارای دو برج نگهبانی در گوشه‌های شمال شرقی و شمال غربی است و اطراف آنها کنگره‌هایی وجود دارد که نگهبانان می‌توانند در آنجا بایستند و وضعیت را زیر نظر بگیرند. در داخل راهروها و همچنین در ورودی‌های اتاق شاهنشین، سقف‌ها با کاشی‌های رنگی و گچبری‌های زیبا تزئین شده‌اند. در این قلعه والی ایلام، شش زیرزمین در سه ضلع شمالی، غربی و شرقی وجود دارد که ارتفاع آنها تا دو متر است و نور آنها از پنجره‌های مشبک و رنگی تامین می‌شود.
عمده مصالح مورد استفاده در ساخت قلعه آجر و در برخی موارد سنگ می‌باشد، مثل کرسی چینی قلعه و دیوارهای حائل در ضلع جنوبی و سنگ نما در ازاره داخل حیاط. در بازسازی قلعه والی ایلام، در سقف‌ها و قوس‌ها از ملات گچ و در دیوارها و زیر آجر فرش‌ها از گل و آهک و در برخی موارد از ملات ماسه و سیمان استفاده شده است.
