با مرموزترین بخش های معبد چغازنبیل آشنا شوید (+ تصاویر)
“`html
تاریخچه معبد چغازنبیل
معرفی معبد چغازنبیل موضوع مورد بحث ماست. در دوران بین سال‌های 1930 تا 1940 میلادی، به خاطر فعالیت‌های زیاد شرکت‌های نفتی خارجی در منطقه و بررسی‌های زمین‌شناسی که توسط کارشناسان این شرکت‌ها انجام می‌شد،
یکی از کارشناسان این شرکت‌ها در محوطه چغازنبیل آجرنوشته‌هایی پیدا می‌کند و آن را به هیئت باستان‌شناسی که در شوش مستقر بود، به رهبری دومکنم تحویل می‌دهد.
خواندن این آجرنوشته‌ها به ما کمک می‌کند تا یکی از شهرهای ایلامی به نام دوراونتاش را بشناسیم. بعد از دومکنم، گیرشمن، باستان‌شناس فرانسوی، حفاری‌های چغازنبیل را ادامه می‌دهد. از سال 1378 خورشیدی، تحقیقات باستان‌شناسی این محل به سرپرستی دکتر بهزاد مفیدی پی گرفته شد.
چغازنبیل یعنی چه ؟
محوطه میراث جهانی چغازنبیل (شهر اونتاش) یک شهر مذهبی بوده و هم‌اکنون بزرگترین اثر معماری شناخته‌شده از تمدن ایلام میانه است. این بنا در قرن سیزدهم قبل از میلاد به دستور پادشاه قدرتمند این سلسله، یعنی اونتاش نپیریشا ساخته شده و به بزرگترین خدایان ایلامی، نپیریشا و اینشوشیناک وقف شده است.
باستان‌شناسان این مکان تاریخی را محلی دفاعی نمی‌دانند. ذیقَورَّت که روی حروف “ق” و “ر” تاکید دارد، کلمه‌ای از زبان اکدی است. در ایران این کلمه به گزارشات گیرشمن برمی‌گردد و غالباً به صورت زیگورات نوشته می‌شود و به معنای ارتفاع یا بالا بردن است.
واژه چغازنبیل از دو جزء “چغا” به معنای تپه (مثل چغامیش، چغاگاوانه و غیره) و “زنبیل” به معنای سبد تشکیل شده است. به نظر می‌رسد قبل از حفاری معبد، ویرانه‌های شبیه تپه آن، یادآور یک زنبیل واژگون می‌بود.
معبد چغازنبیل کجاست ؟
زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان، در فاصله ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش و ۲۰ کیلومتری هفت‌تپه قرار دارد. معبد ایلامی چغازنبیل روی تپه‌ای خاکی و کنار رودخانه دز از شاخه‌های رود کارون ساخته شده است.
این معبد به دستور اونتاشگال، پادشاه ایلامی‌ها، در سال 1250 قبل از میلاد ساخته شده و به خدای اینشوشیناک اختصاص یافته است. این بنا چند طبقه است و ارتفاع آن حدود 25 متر می‌باشد. این سازه از خشت خام بنا شده و روکش آن از آجر است. در اطراف معبد، تعدادی لوح گلی و چندین مجسمه از انسان و حیوان پیدا شده است.
معرفی معبد چغازنبیل
معماری زیگورات چغازنبیل
نیایشگاه زیگورات چغازنبیل در شهر دوراونتاش به طول تقریبی 1000 متر و عرض 1300 متر از سه دیوار محصور از جنس خشت تشکیل شده است. در میان دیوار اول، معبد اصلی که زیگورات نامیده می‌شود، قرار گرفته و در دیوار دوم، کاخ‌ها و معابد کوچک وجود دارند؛ و در دیوار سوم تصفیه خانه چغازنبیل، کاخ‌ها و آرامگاه‌های زیرزمینی سلطنتی قرار دارند.
مواد اصلی به کار رفته در این اثر باستانی زیگورات دوراونتاش (چغازنبیل) خشت و گل است. همچنین برای جلوگیری از فرسایش خشت‌های استفاده شده در بنا از پوشش آجری به وفور استفاده شده است.
نمای زیگورات با استفاده از هزاران آجر پخته و کتیبه‌دار تزیین شده است؛ آجرهای لعاب‌دار، ملات قیر، اندودهای گچی، تزیینات شیشه‌ای و میخ‌های سفالی از مصالح به کار رفته در این بنا هستند.
دروازه‌های ورودی بنای زیگورات دوراونتاش (چغازنبیل) توسط مجسمه‌هایی به شکل گاوهای نر از جنس سفال لعاب‌کاری شده محافظت می‌شدند. همچنین در نزدیکی معابد هیشمیتیک و روهوراتیر، کوره‌ای وجود دارد که برای پخت سفال‌ها از آن استفاده می‌کردند.
مجموعه باستانی زیگورات چغازنبیل در ۵ طبقه طراحی شده بود، اما در حال حاضر فقط دو طبقه از آن باقی مانده است. زیگورات با اضلاع ۱۰۵× ۱۰۵ متر و ارتفاع تقریبی ۵۳ متر از سطح زمین ساخته شده بود؛
ولی امروزه تنها ۲۵ متر از آن باقی مانده است. ساخت طبقات زیگورات چغازنبیل به گونه‌ای است که 5 طبقه آن به موازات یکدیگر و از سطح زمین ساخته شده‌اند.
داخل همه طبقات زیگورات از خشت پر شده است؛ به جز طبقات اول و پنجم که توخالی و دارای فضای اتاق مانند هستند. بافت داخلی دیوارها متشکل از خشت و نمای بیرونی
“““html
این بنا از آجر ساخته شده است.
برخی از آجرهای به کار رفته در چغازنبیل دارای لعاب هستند و برخی دیگر تزئیناتی همچون گل‌میخ دارند که این آجرها در نوع خود جزء کهن‌ترین کاشی‌های جهان به حساب می‌آیند. تمام نمای زیگورات با آجرهایی با خط میخی ایلامی مزین شده که نام سازنده بنا و هدف از ساخت آن را نشان می‌دهد.
در شمال غرب و جنوب غرب زیگورات، دو سکو به شکل دایره وجود دارد که نظرات مختلفی درباره کاربرد آن‌ها وجود دارد؛ برخی باستان‌شناسان معتقدند که این سکوها در آن زمان برای پیشگویی و ستاره‌شناسی، ساعت خورشیدی یا قربانگاه بوده‌اند.
زیگورات چغازنبیل چگونه ساخته شده است؟
تصفیه‌خانه چغازنبیل
وجود تصفیه‌خانه یکی دیگر از ویژگی‌های ویژه بنای تاریخی زیگورات چغازنبیل است. تصفیه‌خانه چغازنبیل یکی از قدیمی‌ترین تصفیه‌خانه‌های دنیا محسوب می‌شود و برای آن دوران بی‌نظیر است.
با اینکه رودخانه دز تنها 3 کیلومتر با معبد فاصله دارد، منبع اصلی تأمین آب این تصفیه‌خانه، رودخانه کرخه بوده که از طریق یک کانال 45 کیلومتری به چغازنبیل می‌رسیده است. علت این عدم تأمین آب از رودخانه دز، ارتفاع زیاد چغازنبیل نسبت به سطح این رودخانه است.
ویژگی‌های معبد چغازنبیل
رصدخانه زیگورات چغازنبیل
بر اساس بررسی‌های باستان‌شناسی، مجموعه چغازنبیل که شامل 3 بنا است، شامل رصدخانه خورشیدی یا تقویم آفتابی برای محاسبه حرکت خورشید و سال‌شمار بوده است. همچنین از رصدخانه زیگورات چغازنبیل برای استخراج تقویم و شناسایی روزهای ابتدایی و میانی هر فصل سال یا اعتدالین بهاری و پاییزی و انقلاب‌های تابستانی و زمستانی استفاده می‌شده است.
در معماری باستان طرح خاص این طاق‌نماها (که از چند قوس متوالی که به تدریج کوچکتر می‌شوند) اهمیت زیادی داشته است. این طرح در ابتدا برای رصد خورشید ساخته می‌شده و بعدها در دروازه ورودی بناها به عنوان تزئین استفاده می‌گردید.
آجرهای سازنده خورشیدسنج‌های چغازنبیل با طراحی خاص و به شکل هشت‌ضلعی ساخته شده‌اند و مختص رصد خورشید بوده‌اند. نوشته‌های روی این آجرها به وضوح نشان می‌دهند که این سازه مدور کاربری رصدخانه داشته است.
بر روی این آجرها نوشته شده: «من اونتاش گال، پسر هومنانومنا، شاه انزال و شوش، بنای محترمی در اینجا ساختم؛ یک سیان کوک. در سال‌ها و روزهای پرشمار پادشاهی طولانی به دست آوردم. من یک شونشوایرپی برای خدای گال و اینشوشیناک (سیان کوک) بنا نهادم.»
معنای دو کلمه اصلی «سیان کوک» و «شونشووایرپی» هنوز مشخص نشده است. اما به گفته باستان‌شناسان، احتمالاً مفهوم رصدگاه و رصدخانه را می‌رسانند.
همانطور که در طرح خورشیدسنج‌ها دیده می‌شود، تغییرات زاویه بین کناره‌های خورشیدسنج‌ها با تغییرات زاویه طلوع خورشید در آغاز هر فصل سال برابر است. طراحی این خورشیدسنج‌ها به گونه‌ای است که زمان طلوع یا غروب خورشید را با تماشا کردن سایه‌های ایجاد شده، می‌توان در آغاز یا وسط هر یک از فصل‌ها تشخیص داد.
معبد چغازنبیل از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است؟
کتیبه چغازنبیل
بر روی کتیبه‌ای که در چغازنبیل پیدا شد نوشته‌هایی وجود دارد که از اونتاش گال بر…
“““html
روی آن حکاکی شده است. متن حکاکی شده روی کتیبه زیگورات چغازنبیل:
«به نقل از اونتاش گال: من آجرهای طلایی را حکاکی کردم و برای خدایان گال و اینشوشیناک این مأوا را ساختم و این مکان مقدس را هدیه کردم، باشد که کارهای من که هدیه‌ای است برای خدایان گال و اینشوشیانک پذیرفته شود.»
«من زیگورات شوش را که از آجرهایی با سنگ لاجورد لعاب شده بود، شکستم. معابد ایلام را با خاک یکسان کردم و شوش را به ویرانه‌ای بدل ساختم. به دست من ندای انسانی و فریاد شادی از آنجا رخت بربست.»
روی کتیبه چغازنبیل چه چیزی نوشته شده است ؟
چگونه به زیگورات چغازنبیل برویم ؟
همانطور که پیش از این هم گفتیم زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان و نزدیکی شهر باستانی شوش قرار دارد. برای رسیدن به چغازنبیل دو مسیر وجود دارد. در مسیر اول باید از شوشتر به سمت کشت و صنعت کارون بروید که ادامه این راه به چغازنبیل می‌رسد.
در مسیر دوم باید به جاده اهواز – شوش بروید که به سمت هفت تپه منحرف می‌شود. این مسیر بعد از هفت تپه به چغازنبیل منتهی می‌شود.
توصیه‌های مهم در خصوص بازدید از چغازنبیل
هنگام سفر به چغازنبیل به خاطر داشته باشید امکانات رفاهی استاندارد در این منطقه وجود ندارد. بهتر است از آب معدنی برای نوشیدن استفاده کنید و در فصل گرما، به خاطر جلوگیری از آفتاب‌سوختگی از کرم ضد آفتاب، کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید، چون در این منطقه هیچ سایه‌ای وجود ندارد.
بهتر است از خوردن غذا در رستوران‌های میان‌راه پرهیز کنید، چون ممکن است به خاطر گرمای هوا دچار مسمومیت شوید. برای بازدید از محوطه باستانی چغازنبیل باید بلیط تهیه کنید. محوطه دارای سرویس بهداشتی است و نزدیک‌ترین پمپ بنزین به این بنای تاریخی در شهر شوش قرار دارد.
سایت رضیم
“`
