برونشیت چه عارضه ای است؟چگونه برونشیت را درمان کنیم؟ (2 نکته مهم)

برونشیت مزمن: علل و درمان بیماری برونشیت

برونشیت به معنی التهاب و آماس در راه‌های هوایی بین بینی و ریه‌هاست. این بیماری نای و نایژه‌ها را آسیب می‌زند. نایژه‌ها لوله‌های هوایی هستند که هوا از طریق آن‌ها به ریه‌ها ورود و از آن‌ها خارج می‌شود. برونشیت می‌تواند یا حاد (مدت کوتاه) یا مزمن (مدت طولانی) باشد.

برونشیت حاد معمولاً از طریق عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی به وجود می‌آید و معمولاً بدون مشکل خاصی به سرعت درمان می‌شود. اما برونشیت مزمن نشانه‌ی یک بیماری ریوی جدی‌تر است و می‌تواند کاهش پیدا کند ولی هرگز به طور کامل درمان نمی‌شود.

با رضیم همراه باشید تا با علائم و راه‌های مناسب برای درمان این بیماری آشنا شوید.

برونشیت چیست؟

برونشیت یا نایژه‌آماس به التهاب نایژه‌ها در ریه‌ها گفته می‌شود. برونشیت می‌تواند به صورت حاد یا مزمن ظاهر شود. وقتی نایژه‌ها ملتهب می‌شوند، معمولاً باعث سرفه و ترشح خلط می‌شود و مسدودیت نسبی در راه تنفسی ایجاد می‌کند. نای (تراکه‌آ) به دو شاخه راست و چپ تقسیم می‌شود که به آن‌ها نایژه (برونش) گفته می‌شود. نایژه راست ۲.۵ سانتی‌متر طول دارد و به ریه راست می‌رود.

نایژه چپ ۵ سانتی‌متر طول دارد و به ریه چپ می‌رود. نایژه‌ها در داخل ریه‌ها به شاخه‌های کوچکتری به نام نایژک تقسیم می‌شوند. ریه راست از ۳ لخته (لوب) و ریه چپ از ۲ لخته تشکیل شده است. نایژک‌ها در ریه‌ها به حفره‌های هوایی کوچکی به نام آلوئول ختم می‌شوند.

برونشیت حاد

برونشیت حاد به طور ناگهانی شروع می‌شود و مدت کوتاهی باقی می‌ماند. اغلب عواملی مثل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، و مواد شیمیایی (مانند استنشاق آمونیاک) می‌توانند باعث برونشیت حاد شوند. برونشیت حاد معمولاً تنها نیست و ممکن است با التهاب سایر بخش‌های ریه مثل عفونت ریوی یا برونشیولیت همراه باشد و علائم مشابهی با پنومونی دارد.

اگر عامل بیماری ویروس باشد (مثل ویروس سرماخوردگی)، درمان آنتی‌بیوتیکی موثر نیست و فقط می‌توان علائم مانند سرفه، تب و خس‌خس سینه را با داروهایی مثل آنتی‌هیستامین، گشادکننده برونش و استامینوفن درمان کرد. برونشیت حاد ویروسی حتی بدون درمان هم معمولاً کمتر از یک هفته بهبود می‌یابد.

برونشیت مزمن

برونشیت مزمن معمولاً به دلیل استعمال سیگار، آلودگی هوا و عوامل شغلی ایجاد می‌شود و با از دست رفتن قابلیت ارتجاعی حبابچه‌های هوایی ریه (آمفیزم) مرتبط است. این نوع برونشیت جزو بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (COPD) دسته‌بندی می‌شود که سه نوع دارد: آمفیزم، برونشیت مزمن و بیماری مجاری هوایی کوچک (SAD). مواد مخدر مثل سیگار و تریاک که به صورت تدخینی مصرف می‌شوند، شامل گازهای سمی هستند و مصرف طولانی‌مدت آن‌ها باعث آسیب به بافت ریه و افزایش خطر ابتلا به برونشیت می‌شود.

بیماری برونشیت کودکان چیست؟

برونشیت در ماه‌های سرد زمستان یکی از بیماری‌های شایع در کودکان است. تفاوت بین برونشیت که با صدای خس خس تنفس همراه است و آسم ممکن است گاهی باعث سردرگمی شود. برونشیت همان التهاب نایژه‌ها است.

“““html

نایژه‌ها لوله‌های غضروفی هستند که نای (لوله هوا) را به حبابچه‌های شش‌ها متصل می‌کنند. در این حبابچه‌های کوچک، تبادل گازها انجام می‌شود و اگر این قسمت از شش‌ها عفونی شود، فرد به بیماری سینه‌پهلو مبتلا می‌شود.

کودکان زیر پنج سال به طور متوسط هر سال به یکی از بیماری‌های عفونی مجاری تنفسی مبتلا می‌شوند، ولی تعداد کمی از آن‌ها به برونشیت دچار می‌شوند.

بسیاری فکر می‌کنند که دندان در آوردن با برونشیت ارتباط دارد. اما حقیقت این است که هیچ رابطه‌ای بین این عفونت و روند طبیعی دندان در آوردن وجود ندارد. ممکن است درد و ناراحتی ناشی از دندان در آوردن در برخی کودکان باعث کاهش قدرت بدنشان در برابر عفونت‌ها شود. به همین دلیل، ابتلا به برونشیت در زمان دندان در آوردن ممکن است بیشتر دیده شود.

در کودکان بزرگ‌تر، برونشیت می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود. به عنوان مثال، برونشیت خفیف ممکن است با عفونت قسمت‌های بالایی دستگاه تنفس همراه باشد. کودکانی که صدای تنفس آن‌ها مشکل‌ساز است و این مشکل مدام تکرار می‌شود، ممکن است به آسم مبتلا باشند، نه برونشیت.

——————————————————————————————————————–

علت ابتلا به برونشیت در کودکان

بیشتر اوقات، عفونت‌های ویروسی عامل بروز برونشیت هستند. این نوع عفونت‌ها ابتدا از بینی و گلو شروع می‌شود و سپس ممکن است در کودکان خاصی به قسمت‌های پایینی دستگاه تنفس گسترش یابد. احتمال اینکه برونشیت به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد شود، بسیار کم است. البته ممکن است کودکی که قبلاً به عفونت ویروسی مبتلا شده، به عفونت باکتریایی نیز دچار شود. اگر بیماری‌های سرخک (عفونت ویروسی) و سیاه‌سرفه (عفونت باکتریایی) همزمان با برونشیت ظاهر شوند، می‌توانند بیماری را پیچیده کنند.

——————————————————————————————————————–

مکانیسم بروز برونشیت

برونشیت مزمن به دنبال التهاب در مجاری هوایی بزرگ (برونش‌ها) و کوچک و همچنین اپیتلیوم حبابچه‌های ریوی ایجاد می‌شود. این التهاب به دلیل افزایش سلول‌های التهابی در اطراف برونشیول‌ها در پاسخ به محرک‌های سمی، میکروبی و التهابی ایجاد می‌شود. در واقع، تشدید مواد اکسیدان و کاهش فعالیت آنتی اکسیدان‌ها علت بروز این التهاب است. به‌طور مثال، دود سیگار باعث تولید رادیکال‌های آزاد اکسیژن می‌شود.

——————————————————————————————————————–

علل برونشیت چیست؟

• سیگار

کشیدن سیگار شایع‌ترین عاملی است که به برونشیت مزمن ارتباط دارد. تقریباً 90% از تمام بیمارانی که به این بیماری دچار می‌شوند یا قبلاً سیگاری بوده‌اند. مکانیسم آسیب ناشی از سیگار شامل موارد زیر است: مختل کردن حرکات طبیعی مژک‌های دستگاه تنفسی که معمولاً هوا را پاک می‌کنند. کاهش عملکرد ماکروفاژهای حبابچه‌های ریوی که مسئول بلعیدن عوامل آلوده‌کننده و عفونت‌زا هستند.

همچنین، افزایش غدد ترشح‌کننده موکوس و به‌دنبال آن، افزایش موکوس و ایجاد خلط و ضخیم شدن لایه مخاطی. رهاسازی آنزیم‌های پروتئولیتیک از گلبول‌های سفید و تخریب سلول‌های مجاری تنفسی و به‌دنبال آن افزایش مقاومت راه‌های هوایی به دلیل انقباض عضلات اطراف آن‌ها که موجب انسداد راه‌های هوایی می‌شود. سیگار کشیدن تنها شایع‌ترین عاملی است که منجر به انسداد مزمن راه‌های هوایی می‌شود بلکه تأثیر سایر عوامل مسبب بیماری را نیز افزایش می‌دهد.

• آلودگی هوا

شيوع و مرگ و مير برونشيت مزمن در مناطق شهری صنعتی بیشتر از سایر مناطق است و ارتباط برونشیت با افزایش آلودگی هوا، به‌ویژه دی‌اکسید گوگرد و برخی مواد دیگر به وضوح دیده شده است.

• شغل

در کارگرانی که با غبارهای آلی و غیرالکترونیکی و همچنین گازهای مضر در تماس هستند، برونشیت مزمن شایع است. به عنوان مثال، کارگران کارخانجات پلاستیک ممکن است به این بیماری دچار شوند.

“““html

علت تماس با دی‌ایزوسیانات تولوئن و همچنین کارخانجات آسیای پنبه بیشتر دیده شده است.

• عفونت

بر اساس مطالعات پزشکی، بیماری‌های حاد تنفسی یکی از عوامل اصلی در ایجاد و پیشرفت برونشیت به شمار می‌رود. همچنین، این بیماری از علل اصلی حملات حاد برونشیت نیز محسوب می‌گردد.

• ژنتیک

با وجود ارتباط قوی بین استعمال سیگار و بروز برونشیت، تنها 20 درصد از سیگاری‌ها ممکن است به این بیماری مبتلا شوند و به نظر می‌رسد که حساسیت به تنباکو به ویژگی‌های ژنتیکی افراد بستگی داشته باشد.
کمبود 1α آنتی‌تریپسین (یک نوع مهارکننده پروتئاز که از آسیب به بافت ریه جلوگیری می‌کند) تنها اختلال ژنتیکی است که به طور خاص با بیماری انسداد مزمن ریه مرتبط است.

——————————————————————————————————————–

علایم بیماری

در این بیماران سابقه‌ای طولانی از سرفه خلط‌دار و مصرف زیاد سیگار وجود دارد. در مراحل اولیه بیماری، سرفه فقط در فصل زمستان دیده می‌شود و درمان تنها در زمان حملات شدید و مکرر لازم می‌شود. اما با گذشت زمان، سرفه از فصل زمستان به تمام سال گسترش یافته و حملات شدیدتر و مکرر می‌شوند. بیشتر این عودها ناشی از عفونت‌های حاد تنفسی هستند.

با پیشرفت بیماری، تنگی نفس هنگام فعالیت ایجاد می‌شود، و امکان دارد خس‌خس سینه و کبودی هم وجود داشته باشد. کمبود اکسیژن بدن می‌تواند باعث مشکلاتی در خون شود و ایجاب کند که بدن بیشتر خون تولید کند. سردرد صبحگاهی نیز ممکن است نشانه‌ای از احتباس دی‌اکسید کربن باشد.

در نهایت، این عوامل می‌توانند باعث انقباض عروق ریوی و نارسایی قلبی شوند که با ورم پاها و کبودی خود را نشان می‌دهد. همچنین، در این مرحله اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب شایع هستند. در درازمدت، برونشیت مزمن ممکن است منجر به کاهش وزن، پوکی استخوان و مشکلات حرکتی شود.

——————————————————————————————————————–

مشخصات و علایم بیماری برونشیت در کودکان

برونشیت معمولاً بعد از عفونت در قسمت بالایی مجاری تنفسی رخ می‌دهد. علائم آن کاملاً واضح هستند و شامل آبریزش بینی، گلودرد و احتمالاً تب خفیف می‌باشد. شما می‌توانید اطلاعات بیشتر درباره علل و درمان عفونت سینه را در لینک ( درمان عفونت سینه ) بیابید.

یکی از علائم شناخته شده برونشیت سرفه است. در مراحل اولیه این سرفه خشک است، ولی در عرض یک یا دو روز، سرفه با خلط زرد رنگ همراه می‌شود که ممکن است هنگام سرفه بیرون آید. با این حال، کودکان ممکن است به جای سرفه، ترشحات را ببلعند و این ممکن است گاهی به استفراغ منجر شود.

در برخی از کودکان، تنفس صدادار می‌شود. صدادار شدن تنفس به دلیل تنگ شدن نایژه‌هاست که ناشی از عفونت است. (صدای خس‌خس هنگام تنفس از عبور هوا از مجرایی باریک به وجود می‌آید) با این حال، این حالت ممکن است نشان‌دهنده ابتلا به آسم نیز باشد.

احتمال دارد تب خفیفی و کسالت عمومی نیز در هنگام بروز بیماری وجود داشته باشد و همچنین اشتها و میل کودک به غذا ممکن است کاهش یابد. اگر پزشک با گوشی پزشکی به سینه کودک گوش دهد، صدای مشخص عبور هوا از نایژه‌های ملتهب را خواهد شنید.

——————————————————————————————————————–

تشخیص برونشیت

برای تشخیص برونشیت، پزشک ابتدا تاریخچه سلامتی بیمار و علائم او را بررسی می‌کند. سپس با گوشی طبی به سینه فرد گوش داده و برخی صداهای خاص را که نشان‌دهنده باریک شدن راه‌های تنفسی هستند، بررسی می‌کند. این صداها شامل خس‌خس و ترق‌ترق می‌شود.

آزمایش کشت خلط انجام خواهد شد، به…
“`

به‌ویژه زمانی که رنگ خلط سبز شده و خون در آن دیده می‌شود، کشت خلط به پزشک کمک می‌کند تا نوع باکتری موجود در خلط بیمار را شناسایی کند. سپس پزشک می‌تواند تصمیم به تجویز دارویی برای از بین بردن این باکتری‌ها بگیرد.

اولین قدم در انجام کشت خلط این است که بیمار اجازه بدهد با سرفه مقداری خلط تولید کند. سپس از این نمونه گرفته شده و به مدت ۲ تا ۳ روز در محیطی گرم نگهداری می‌شود. در این شرایط، باکتری‌ها به سرعت رشد کرده و تشخیص آن‌ها آسان‌تر می‌شود. همچنین، نمونه خلط می‌تواند از طریق برونکوسکوپی نیز گرفته شود. در این فرایند، ابتدا داروی بیهوشی به بیمار داده می‌شود و سپس لوله‌ای به راه هوایی فرستاده می‌شود تا نمونه خلط گرفته شود.

مرحله بعدی در تشخیص برونشیت، آزمایش عملکرد ریه است. این آزمایش با استفاده از دستگاه تنفس‌سنج انجام می‌شود. این آزمایش بسیار ساده، سریع و بدون درد بوده و معمولاً در مطب پزشک انجام می‌گیرد. اگر عملکرد ریه کمتر از ۸۰ درصد باشد، این ممکن است نشانه‌ای از ابتلا به برونشیت یا بیماری ریوی دیگری باشد.

بسیاری از بیماری‌های ریوی علائم مشابهی دارند. برای تشخیص صحیح بیماری، پزشک نیاز دارد که آزمایشات دیگری مانند رادیولوژی سینه، ثبت ضربان قلب و یا آزمایش خون از بیمار انجام دهد.

——————————————————————————————————————–

مراقبت و درمان

اهداف اصلی درمان شامل باز نگه‌داشتن راه‌های هوایی، خارج کردن اگزودای برونشی و پیشگیری از معلولیت هستند. استفاده از داروهای گشادکننده برونش، فیزیوتراپی قفسه سینه و تخلیه وضعیتی و همچنین مصرف آنتی‌بیوتیک‌ اساس درمان است. اگر این درمان‌ها مؤثر واقع نشوند، ممکن است از کورتیکواستروئیدها استفاده شود. بیمار باید سیگار کشیدن را قطع کند، زیرا سیگار می‌تواند منجر به تنگی برونش‌ها و کاهش فعالیت مژک‌های تنفسی شود.

افراد مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی باید در برابر عوامل ویروسی شایع واکسینه شوند. مبتلایان به عفونت تنفسی فوقانی باید درمان صحیحی دریافت کنند و با مشاهده اولین نشانه‌های عفونت از آنتی‌بیوتیک مناسب استفاده کنند. برای مراقبت و درمان پرستاری، می‌توان به روند پرستاری بیماران مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه مراجعه کرد.

——————————————————————————————————————–

عوارض بیماری برونشیت

عفونت ثانویه باکتریایی در نایژه‌ها ممکن است رخ بدهد. در این حالت، نه تنها سرفه برطرف نمی‌شود، بلکه ممکن است شدت آن افزایش یابد. کودک ممکن است بیشتر تب کند یا اگر تا آن موقع تب نداشته باشد، به تب مبتلا شود. در چنین شرایطی، نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک برای برطرف کردن عفونت وجود دارد.

سینه‌پهلوی (پنومونی) یکی از عوارض بیماری برونشیت است و وقتی روی می‌دهد که حبابچه‌های ریه عفونی شوند. هر دو عامل ویروسی و باکتریایی می‌توانند منجر به این عفونت شوند. البته سینه‌پهلو ممکن است بدون عفونت مجاری فوقانی دستگاه تنفسی یا برونشیت رخ دهد، مخصوصاً در کودکان نارس یا کودکانی که دچار نارسایی‌های مادرزادی یا سوء‌تغذیه هستند.

تمام ریه (یا هر دو ریه) یا یک لوبه از یک ریه ممکن است عفونی شود. حالت اول را سینه‌پهلوی برنشیتی و حالت دوم را سینه‌پهلوی بخشی می‌نامند. کودکی که به سینه‌پهلوی مبتلا است، به شدت بیمار است و میزان دم و بازدم او افزایش می‌یابد. این حالت کاملاً برعکس حالتی است که در برونشیت مشاهده می‌شود، جایی که میزان دم و بازدم طبیعی است.

در سینه‌پهلوی، سوراخ‌های بینی کودک گشاد می‌شوند، زیرا او سعی می‌کند هوای بیشتری به ریه‌های خود بفرستد. سرفه نیز به شدت ادامه دارد و بسیار آزاردهنده است. این علائم خیلی شدیدتر از علائم برونشیت هستند. اگر بیمار مشکوک به ابتلا به سینه‌پهلو باشد، عکسبرداری از سینه، آزمایش خون و نمونه‌برداری از گلو ضروری است.

کودکی که به شدت بیمار است و به سینه‌پهلو مبتلا شده است، باید در بیمارستان بستری شود. در مراحل اولیه و حاد بیماری، ممکن است کودک نیاز به اکسیژن و سرم داخل وریدی داشته باشد. مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت ضروری است، حتی اگر سینه‌پهلو در ابتدا ناشی از عفونت ویروسی باشد، زیرا ممکن است عفونت ثانویه باکتریایی رخ دهد.

اگر فضای منزل مناسب باشد، می‌توان از کودکان بزرگتر که بیماری‌شان حاد نیست، در خانه مراقبت کرد. به والدینی که نگران بیماری فرزندانشان هستند، توصیه می‌شود که به‌طور مرتب با پزشک در ارتباط باشند.

بیماری برونشیت در کودکان

شاید بیماری برونشیت در کودکان به نظر ترسناک بیاید، اما نیازی نیست نگران باشید. فقط کافیست اگر به علائم مشکوکی برخوردید، به پزشک مراجعه کنید تا با داروهای شیمیایی و گیاهی فرزندتان بهبود یابد. فقط مراقب باشید که علائم را با آسم اشتباه نکنید و از پزشک داروهای مربوط به آسم نخواهید.

——————————————————————————————————————–

این مطلب به صورت ویژه توسط مجله اینترنتی رضیم گردآوری شده است

نویسنده: مرجان امینی