بیماری روده ای بوقلمون (آنتریت هموراژیک) : آیا نگران کننده است ؟ (2 نکته مهم)

مروری بر بیماری های روده ای بوقلمون

هدف اصلی در پرورش طیور صنعتی این است که خوراکی که مصرف می‌کنند به گوشت یا تخم تبدیل شود. به همین خاطر سلامت دستگاه گوارش که شامل روده‌ها نیز می‌شود بسیار مهم است، زیرا این دستگاه مسئول هضم و جذب مواد غذایی است. در پرورش بوقلمون‌های صنعتی، به دلیل رشد سریع و همچنین ضریب تبدیل غذایی پایین، حفظ سلامت روده‌ها اهمیت خاصی پیدا می‌کند.

اگر روده‌ها سالم نباشند و یا هر گونه تغییری در محیط دستگاه گوارش ایجاد شود، جذب مواد غذایی به خوبی انجام نخواهد شد و این موضوع می‌تواند رشد و تولید بوقلمون‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، بیماری‌های روده‌ای یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در پرورش طیور در سطح جهان هستند و می‌توانند خسارات اقتصادی زیادی به بار آورند مانند کاهش رشد، افزایش مصرف غذا، افزایش هزینه‌های دارو و درمان، مرگ و میر و در نهایت عملکرد ضعیف گله.

بسیاری از عوامل می‌توانند به بروز مشکلات روده‌ای در بوقلمون‌ها کمک کنند. تشخیص علت اصلی این بیماری‌ها معمولاً کار سختی است، اما به‌طور کلی عوامل عفونی شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها و همچنین عوامل غیرعفونی مانند مشکلات مدیریتی و کمبودهای تغذیه‌ای در بروز این بیماری‌ها تأثیر دارند و معمولاً عوامل غیرعفونی می‌توانند به بروز عفونت‌های گوناگون منجر شوند.

آنتریت هموراژیک بوقلمون

آنتریت هموراژیک بوقلمون (Hemorrhagic Enteritis Turkey) یک بیماری حاد است که معمولاً در بوقلمون‌های جوان که بیش از 4 هفته دارند دیده می‌شود و با علائم ناگهانی از جمله افسردگی، مدفوع خون‌آلود و مرگ ناگهانی همراه است. این بیماری می‌تواند به تنهایی باعث مرگ و میر در گله‌ها شود و همچنین سیستم ایمنی پرنده را ضعیف کند و آنها را در برابر سایر عفونت‌ها آسیب‌پذیر کند.

این بیماری یکی از چالش‌های اصلی پرورش بوقلمون در سراسر جهان است و قبل از تولید واکسن، خسارات اقتصادی ناشی از آن فقط در آمریکا به حدود 3 میلیون دلار در سال می‌رسید. با احتساب هزینه‌های درمان و مصرف دارو و آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت‌های ثانویه که به دلیل ضعف سیستم ایمنی به وجود می‌آیند، این خسارات مالی بیش از این ارقام خواهد بود. به همین دلیل، این بیماری به عنوان یکی از عوامل ورشکستگی در این صنعت شناخته شده است.

بر اساس بررسی‌های علمی، ویروس عامل بیماری آنتریت هموراژیک یک نوع آدنوویروس به نام تیپ دو (Adenovirus type II) است که در خانواده آدنوویریده (Adenoviridae) قرار دارد. اما از نظر ژنتیکی و ساختاری با دیگر آدنوویروس‌های معمول در طیور متفاوت است و به گروه سیادنوویروس (Siadenovirus) تعلق دارد.

بیماری های طحال مرمری قرقاول (Marble Spleen Disease) و بزرگ شدن طحال ماکیان (Splenomegaly) نیز از دیگر بیماری‌هایی هستند که به واسطه ویروس مشابهی ایجاد می‌شوند.

آنتریت هموراژیک تقریباً در سراسر دنیا و به‌خصوص در مناطقی که پرورش بوقلمون متداول است، شایع است. میزبان‌های طبیعی این ویروس شامل بوقلمون، قرقاول و ماکیان می‌شوند؛ در عین حال گزارش‌هایی هم وجود دارد مبنی بر جدا شدن ویروس از مرغ شاخدار و برخی گونه‌های طوطی.

این بیماری به صورت افقی منتقل می‌شود و بر خلاف دیگر آدنوویروس‌ها در پرندگان، شواهدی از انتقال این ویروس از مادر به تخم وجود ندارد. مهم‌ترین راه انتقال این بیماری از طریق دهان و مقعد است که عموماً از طریق مدفوع پرندگان آلوده به ویروس و همچنین با استفاده از تجهیزات و لباس‌های آلوده به بستر صورت می‌گیرد. این بیماری معمولاً در فصل تابستان و به خصوص در مزارع باز شایع است.

به علت مقاومت بالای ویروس نسبت به عوامل فیزیکی و شیمیایی، در صورت بروز این بیماری در مزرعه، احتمال بروز مجدد آن حتی با وجود پاکسازی و ضدعفونی مناسب نیز وجود دارد.
همانطور که گفته شد، آنتریت هموراژیک به‌طور حاد در بوقلمون‌های جوان اتفاق می‌افتد و سن بروز آن معمولاً بین 6 تا 11 هفته بوده و بیشتر در سنین 7 تا 9 هفته مشاهده می‌شود. جوجه بوقلمون‌ها زیر 4 هفته به احتمال زیاد به این بیماری مبتلا نمی‌شوند چون آنتی بادی‌های مادری آنها را محافظت می‌کند.

بنابراین وجود آنتی بادی مادری برای حفاظت“`html

گله باید تا سن 4 هفتگی زیر نظر باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که جوجه‌ها در سن کمتر از 13 هفتگی به دلایل نارسایی در بلوغ سلول‌های هدف، نوعی مقاومت در برابر این بیماری دارند. اما در یک بررسی مشابه، مشاهده شده است که تزریق واکسن به تخم بوقلمون 24 روزه منجر به ابتلای این جوجه‌ها به بیماری شده است که با این اطلاعات قبلی در تضاد است.
مدت زمان کمون بیماری در صورت ابتلا از طریق دهان یا مقعد، بین 3 تا 6 روز است و اگر تزریق وریدی صورت گیرد، این مدت بین 3 تا 4 روز خواهد بود؛ اما در عفونت‌های طبیعی، مدت زمان معمول در مزرعه حدود 6 تا 10 روز است.

علائم بالینی آنتریت هموراژیک به سرعت شروع می‌شود و معمولاً در عرض 24 ساعت در بین گله مشهود است. مرگ ناگهانی و افزایش تلفات در گله، نخستین نشانه‌های بیماری هستند که با کاهش مصرف غذا و آب و افسردگی پرندگان همراه می‌شود. پرندگان بی‌حال به هم نزدیک می‌شوند. وجود مدفوع خون آلود بر روی بستر و اطراف مقعد پرندگان از علائم مشخص بیماری است.

Sometimes, when pressing the abdominal area of dead birds, bloody feces may come out. After showing these symptoms, affected birds either die or recover within 24 hours. The mortality rate varies from 0.1% to over 60%, but on average, it is around 10 to 15%. In severe cases of the disease, 80% mortality can occur with 100% infection in the flock.

مدت زمان بیماری معمولاً 7 تا 10 روز است و بیشتر تلفات در هفته اول رخ می‌دهد. حدود 2 تا 3 هفته پس از بیماری، به دلیل تضعیف سیستم ایمنی پرندگان به‌واسطه ویروس آنتریت هموراژیک، یک موج جدید از تلفات ناشی از عفونت ثانویه باکتریایی، به ویژه E. coli، دیده می‌شود.

لاشه پرندگان مبتلا به این بیماری ظاهری کم‌خون و رنگ‌پریده دارد چون حجم زیادی از خون خود را از دست داده‌اند، اما وضعیت عضلات آنها خوب است. به دلیل مرگ ناگهانی، چینه‌دان معمولاً حاوی غذا می‌باشد. روده باریک متسع و پر از محتویات خون آلود است. مخاط روده دچار خونریزی است و ممکن است با غشاء زرد رنگی پوشیده شده باشد. جراحت‌های روده‌ای در اکثر موارد در ابتدای روده باریک و به طور مشخص در ناحیه اتصال مجرای لوزالمعده به روده دیده می‌شوند و ممکن است در موارد شدیدتر به سکوم هم سرایت کنند.

طحال در بوقلمون‌های مبتلا، بزرگ، لکه‌دار و شکننده است و به صورت مرمری دیده می‌شود، اما پس از مرگ ممکن است به دلیل از دست دادن خون و انقباضات طحال، کوچکتر به نظر برسد.

در حالی که بیشتر اندام‌ها رنگ‌پریده هستند، ریه‌ها ممکن است دچار خون‌ریزی شوند. کبد بزرگ شده و در بافت‌های اطراف مانند چربی‌های قلب و مزانتر، خون‌ریزی‌هایی مشاهده می‌شود که البته این یافته‌ها ثابت نیستند و برای تشخیص قابل اطمینان نمی‌باشد.
جراحات میکروسکوپیک معمولاً در دستگاه گوارش و سیستم لمفورتیکولر دیده می‌شوند.

در طحال، هیپرپلازی پولپ سفید و نکروز سلول‌های لمفوئید باعث‌ به وجود آمدن شکل ظاهری خاص آن می‌شود. همچنین گنجیدگی‌های داخل هسته‌ای در سلول‌های لمفورتیکولر وجود دارد که به عنوان یکی از نشانه‌های مهم تشخیص به شمار می‌روند و این تغییرات بین روزهای سوم تا پنجم پس از عفونت بروز پیدا می‌کنند.
کاهش سلول‌های لمفوئید در قشر و مرکز تیموس و بورس فابریسیوس نیز بین روزهای سوم تا نهم پس از عفونت اتفاق می‌افتد.

پرخونی شدید مخاط روده، دژنراسیون و پوست‌اندازی سلول‌های اپیتلیوم و خون‌ریزی در نوک ریزپرزها به علت عبور گلبول‌های قرمز از مویرگ‌ها، مهم‌ترین آسیب‌های میکروسکوپیک در دستگاه گوارش به شمار می‌روند.
دیگر یافته‌های آسیب‌شناسی میکروسکوپیک حاکی از وجود گنجیدگی‌های داخل هسته‌ای در سلول‌های بافت لامینا پروپریای روده و سایر اندام‌هاست.

با توجه به یافته‌های کالبدگشایی و علائم بالینی، می‌توان تا حد زیادی به تشخیص درست نزدیک شد. گنجیدگی‌های داخل هسته‌ای در سلول‌های رتیکولر طحال و لامینا پروپریای روده، نشان‌دهنده‌های مخصوص این بیماری هستند.
جداسازی و شناسایی ویروس عامل آنتریت هموراژیک می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره این بیماری فراهم کند.

“`

برای تشخیص دقیق بیماری در بافت طحال و محتویات روده، از آزمایش‌های IP و PCR استفاده می‌شود که روش‌های پایه‌ای هستند.

همچنین با تزریق وریدی یا خوراکی محتویات روده‌ای یا عصاره طحال بیماران مبتلا به بوقلمون‌ها سالم، می‌توان به شناسایی بیماری پرداخت. در این روش، علائم بالینی را مشاهده کرده و بعد از آن کالبدگشایی انجام می‌شود.
روش‌های سرولوژی، مانند آزمایش‌های ELISA و AGP، سریع‌ترین راه‌ها برای تشخیص این بیماری هستند. با استفاده از آزمون AGP، 2 تا 3 روز بعد از ابتلا به عفونت می‌توان آنتی‌بادی‌های مربوط به آدنوویروس تیپ 2 را شناسایی کرد. علاوه بر این، آنتی‌بادی‌های مادری نیز تا یک هفته بعد به همین روش قابل شناسایی هستند. آزمایش ELISA هم می‌تواند آنتی‌بادی‌های مادری را تا سن 4 تا 6 هفته اندازه‌گیری کند و به‌طور متوسط از 3 تا 4 هفته پس از عفونت، می‌توان آنتی‌بادی‌های مربوط به این بیماری را شناسایی کرد که از 3 روز تا 40 ماه بعد از عفونت نیز قابل تشخیص است.

منبع : پسوک