بیماری صرع‌ چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟ (2 نکته مهم)

بیماری صرع‌ چیست و چگونه درمان می‌شود؟

تشنج یک مشکل موقتی در عملکرد مغز است که به دلیل فعالیت غیرطبیعی الکتریکی در سلول‌های عصبی به وجود می‌آید. این مشکل می‌تواند باعث علائم مختلفی شود، مانند از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباض عضلات و تغییرات حسی و رفتاری. این فعالیت‌های غیرطبیعی الکتریکی در نوار مغزی قابل شناسایی هستند.

اگر فردی مکرراً بدون دلیل خاصی مانند افت قند خون یا تب دچار حملات تشنج شود، به او می‌گویند که صرع دارد. بنابراین، یک حمله تشنج به تنهایی نشان‌دهنده بیماری صرع نیست. اگر تشنج به دلیل یک عامل شناخته‌شده مانند افت قند خون یا کمبود کلسیم باشد، با حل آن مشکل، حملات تشنج هم متوقف می‌شوند. اما اگر بعد از رفع این موارد، همچنان حملات تکرار شود، آن وقت به بیماری صرع مشکوک می‌شویم.

گاهی اوقات علت صرع وجود یک مشکل ساختاری در مغز مانند تومور است، اما در بیشتر موارد، دلیلی برای آن پیدا نمی‌شود. در برخی از کودکان، تشنج ممکن است به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای روشن اتفاق بیفتد و گاهی اوقات هم هیچ عاملی وجود ندارد. از جمله علل شناخته‌شده صرع می‌توان به تومورهای مغزی، بیماری‌هایی که بر روی عروق مغز اثر می‌گذارند و مصرف سموم اشاره کرد. غیر از صرع، دلایل دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالا است.

اقدامات اولیه در زمانی که فرد دچار تشنج می‌شود:

اگر شخصی دچار تشنج شده، او را به سمتی بخوابانید و سرش را هم‌سطح یا پایین‌تر از بدنش قرار دهید. بهتر است او را به پهلو بخوابانید تا مسیر تنفسی‌اش باز بماند. هرگز سعی نکنید چیزی در دهان او قرار دهید؛ چرا که این باور اشتباه وجود دارد که باید چیزی در دهان فرد گذاشت تا از گاز گرفتن زبان جلوگیری شود. در واقع، در هنگام تشنج، ماهیچه‌های فک به شدت منقبض می‌شوند و این می‌تواند باعث آسیب به زبان و یا شکستگی دندان شود. معمولاً تشنج‌ها پس از یک دقیقه متوقف می‌شوند و بعد از آن فرد نیاز به استراحت دارد، اما اگر تشنج بیشتر از چند دقیقه طول کشید، باید فوراً او را به بیمارستان ببرید.

پیامدهای عدم درمان بموقع این بیماری:

عدم درمان به موقع می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در مرکز تشنج (کانون شورشی تشنج) شود و اگر درمان نشود، ممکن است تغییراتی در ساختار مغز به وجود بیاورد و سایر مناطق مغز را هم تحت تأثیر قرار دهد، که در نتیجه موجب کاهش عملکرد ذهنی فرد می‌شود. بنابراین، درمان این بیماری‌ها ضروری است. درمان صرع معمولاً طولانی‌مدت و حدود دو تا سه سال است و پس از این مدت ممکن است درمان کامل شود. تنها درصد کمی از بیماران ممکن است نیاز به درمان طولانی‌مدت داشته باشند.

توصیه کلی به این بیماران:

به طور کلی، صرع یک بیماری قابل درمان و خوش‌خیم است و نگرانی جامعه در مورد این بیماری کاملاً بی‌مناسب و ناآگاهانه است. بیشتر بیماران صرع هیچ مشکلی نخواهند داشت و احتمالاً تا آخر عمر سلامتی خود را حفظ می‌کنند. جوانان مبتلا به بیماری صرع نباید نگرانی‌هایی در مورد ازدواج و پیامدهای آینده داشته باشند. به طور کلی، چون این بیماری خوش‌خیم است، بهتر است اگر پزشک متخصص این بیماری را تأیید کرد، اقدامات درمانی صورت گیرد و بدانید که بیش از 95 درصد این افراد می‌توانند به طور کامل درمان شوند.

هر تشنجی صرع نیست

صرع زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های مغز به دلیل فعالیت بیش از حد، کنترل خود را از دست می‌دهند. این فعالیت غیرطبیعی ممکن است در قسمتی خاص از مغز یا در تمام آن به‌وجود بیاید. برخلاف تصور عمومی، هر تشنجی به معنای صرع نیست و این بیماری نیز انواع مختلفی دارد.

تشنج و صرع با هم تفاوت دارند. زمانی که فعالیت سلول‌های مغزی به دلایل مختلف از کنترل خارج می‌شود، تشنج اتفاق می‌افتد. این وضعیت ممکن است به علت آسیب به سر، مننژیت، سکته مغزی، مصرف زیاد دارو، اعتیاد به مواد مخدر و… پیش بیاید.

اگر تشنج‌ها به‌طور مکرر رخ دهند، فرد به بیماری صرع مبتلا می‌شود. به‌عنوان مثال، تشنج‌های ناشی از تب در کودکان اتفاقی شایع است. ممکن است هر کودکی که دچار تب می‌شود، چندین بار دچار تشنج شود، اما این نوع تشنج‌ها به عنوان صرع شناخته نمی‌شوند و به آن‌ها تشنج‌های ناشی از تب گفته می‌شود. خوشبختانه این مشکل در سنین بالاتر، مانند پنج یا شش سالگی، برطرف می‌شود و نمی‌توان گفت که این کودک دچار بیماری صرع است. همچنین ممکن است فردی به دلیل دیابت و افت قند خون دچار تشنج شود و نمی توان او را مبتلا به بیماری صرع دانست.

3 نوع رایج صرع

صرع کوچک:

این نوع صرع در کودکان شایع است، باعث می‌شود که کودک برای چند ثانیه (کمتر از ده ثانیه) گیج و مبهوت بماند. در این مدت، کودک به صدا یا حرکت واکنش نشان نمی‌دهد و هوشیار نیست. اما بعد از چند ثانیه به حالت عادی برمی‌گردد. این مشکل در سنین مدرسه و به صورت افت تحصیلی بروز می‌کند به‌طوری که ممکن است کودک در حین نوشتن دیکته چند کلمه را جا بیندازد یا والدین فکر کنند او خواب‌آلود است. این نوع صرع با نوار مغزی تشخیص داده می‌شود و درمان ساده‌ای دارد.

صرع نوجوانی:

این نوع با گیجی بیشتر خود را نشان می‌دهد. در این حالت فرد ارتباط خود را با محیط قطع کرده و حرکات خودکار مثل بازی با لباس یا خودکار انجام می‌دهد. این نوع حمله معمولاً مدت بیشتری، حدود یک تا دو دقیقه، طول می‌کشد و در این مدت فرد کاملاً گیج است و هیچ واکنشی به اطراف نشان نمی‌دهد. بعد از اینکه حمله تمام شد، فرد خیلی خواب‌آلود می‌شود و هیچ چیزی از آنچه در این مدت رخ داده، به خاطر نمی‌آورد.

صرع بزرگ:

در این نوع صرع، فرد به طور ناگهانی و بدون هشدار، دچار سفتی عضلانی می‌شود و نقش زمین می‌شود. او ممکن است صدایی از گلویش خارج کند و بدنش سفت می‌شود، سپس شروع به تکان‌های غیرارادی می‌کند که این حالت ممکن است یک تا دو دقیقه طول بکشد. در این زمان ممکن است فرد گوشه‌های زبانش را گاز بگیرد و کف از دهانش بیفتد. بعد از اتمام حمله، عضلات شل می‌شوند و احتمال بی‌اختیاری ادرار نیز وجود دارد. فرد پس از این حمله به شدت احساس خواب‌آلودگی دارد.

علل و عوامل بروز صرع:

در بیش از 90 درصد موارد، علت اصلی حملات صرع مشخص است.

نمی‌شود. البته متخصصان مغز همیشه امیدوارند که دلیلی برای بروز تشنج‌ها پیدا نشود و نتایج ام‌آر‌آی یا آزمایش‌ها طبیعی باشند، زیرا تشنج‌های بدون علت معمولاً بعد از چند سال درمان به مرحله کاهش و سپس قطع داروها می‌رسند. تنها 10 درصد از موارد صرع علت شناسایی شده‌ای دارند که شامل عوامل ژنتیکی، ضایعات مغزی مانند تومور یا رگ‌های نابه‌جا، سکته مغزی، اختلالات مادرزادی و اختلالات غددی و… می‌شود.

روش‌های تشخیص صرع:

بهترین روش برای تشخیص صرع، مشاهده حمله توسط پزشک است که معمولاً این اتفاق به راحتی نمی‌افتد. شرح حال بیمار از زبان نزدیکان یا مشاهده فیلم‌هایی که از حملات گرفته شده، می‌تواند به تشخیص کمک کند. در بعضی از موارد که پزشک به نوع تشنج‌های بیمار شک داشته باشد، او را بستری کرده و با استفاده از ویدئومانیتورینگ روند را زیر نظر می‌گیرد. در این روش، الکترودهای نوار مغزی روی سر بیمار قرار می‌گیرد و پزشک با دوربین تمام لحظات را ثبت می‌کند.

زمانی که حمله‌ای اتفاق بیفتد، علاوه بر نوار مغزی، فیلمی هم از بیمار گرفته می‌شود که پزشک می‌تواند آن را مشاهده کرده و به تشخیص دقیق‌تری برسد. برای بررسی علل تشنج معمولاً نیاز به ام‌آر‌آی و نوار مغزی است. در برخی موارد، پزشک امکانات دیگر مانند بررسی کامل غدد، کلیه و کبد را نیز درخواست می‌کند. اما در برخی نوع‌های تشنج، با شنیدن شرح حال بیمار یا دیدن فیلم، پزشک می‌تواند بدون نیاز به آزمایش‌های اضافی تشخیص دهد.

درمان صرع:

اکثر تشنج‌ها در کودکان دیده می‌شود و خوشبختانه بیشتر آن‌ها تا سن 25 سالگی درمان می‌شوند. در این زمان بیمار دارو مصرف می‌کند و میزان مصرف داروها به تدریج کاهش می‌یابد و در نهایت ممکن است دارو قطع شود. به طور کلی، درمان تشنج‌ها عمدتاً دارویی است و فقط در موارد اندکی ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. تشنج‌های در سنین بالاتر معمولاً ناشی از مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای مانند سکته مغزی، تومور مغزی و اختلالات کلیوی یا کبدی است، بنابراین در این سنین به ندرت مصرف دارو قطع می‌شود.

داروها و آزمایش‌ها:

رعایت مصرف منظم داروها برای بیمار اهمیت زیادی دارد. بیمار باید هر چند ماه یک بار آزمایش خون دهد تا سطح دارو در خون او کنترل شود. همچنین انجام آزمایش‌های کبد، آزمون سطح کلسیم و ویتامین D برای افرادی که به طور مداوم دارو مصرف می‌کنند، ضروری است و این موضوع توسط پزشک معالج نظر خواهد گرفت.

مراقبت‌های لازم توسط خود بیمار:

یکی از نکات بسیار مهم برای افراد مبتلا به صرع، مسأله رانندگی است. نمی‌توان یک قاعده کلی برای همه اعمال کرد و هر فرد باید با توجه به شرایط خاص خود به نظر پزشک توجه کند. به طور کلی ورزش‌های پرخطر مانند اسب‌سواری، صخره‌نوردی و موتورسواری توصیه نمی‌شود، اما انجام فعالیت‌های ورزشی دیگر با نظر پزشک امکان‌پذیر است، به خصوص برای کودکان که نیاز به تحرک دارند. کودکانی که به شنا علاقه دارند،

می‌توانند با رعایت نکات خاصی به ورزش مورد علاقه خود بپردازند (فقط در استخر، نه در رودخانه یا دریا). در چنین شرایطی لازم است والدین حتماً غریق نجات را در جریان بیماری کودک قرار دهند. در برخی استخرها، کلاه‌های مخصوصی با رنگ خاص برای این افراد در نظر گرفته می‌شود که برای نجات فرد مؤثر است. افراد مبتلا به صرع باید از حمام کردن وقتی که تنها هستند، پرهیز کنند و در حمام را باز بگذارند. همچنین توصیه می‌شود که هنگام دوش گرفتن ابتدا آب سرد و سپس آب گرم باز کنند تا اگر حمله‌ای رخ دهد، فرد دچار سوختگی نشود.

“`html

با آب داغ نمی‌شود. حمل ظروف دارای آب داغ یا غذای داغ برای افرادی که صرع دارند، توصیه نمی‌شود. همیشه چنگال و کارد را به صورت وارونه در جاظرفی بگذارید تا اگر تشنج اتفاق افتاد، تماسی با قسمت تیز آنها نداشته باشند. کارهایی مانند اتو کردن در زمان‌هایی که به تنهایی در خانه هستید نیز توصیه نمی‌شود. افراد سیگاری باید از سیگار کشیدن هنگام تنها بودن خودداری کنند.

محدودیتی برای ازدواج وجود ندارد

افراد مبتلا به صرع می‌توانند مانند سایر افراد ازدواج کنند و بچه‌دار شوند. احتمال انتقال تشنج به فرزندان این افراد بسیار کم است. مصرف داروهای ضدتشنج در دوران بارداری اگر تحت نظر پزشک متخصص باشد، عوارض کمی خواهد داشت. شرط اصلی برای ازدواج این افراد این است که طرف مقابل را از وضعیت خود مطلع کنند.

وظیفه والدین و اطرافیان بیمار

به‌علاوه مراجعه به پزشک و دریافت دارو، والدین و نزدیکان بیماران وظایفی دارند. والدین باید معلمان، مسئولان مدرسه و هر کسی که با کودک در ارتباط است را از بیماری فرزند خود باخبر کنند. معلمان و مسئولان مدرسه باید اطلاعات کافی درباره رفتار با کودک مبتلا به تشنج داشته باشند. تنها کاری که اطرافیان در زمان مواجهه با فرد مبتلا به صرع باید انجام دهند، دور کردن اشیای خطرناک از نزدیک بیمار است. ما اکیداً توصیه می‌کنیم که هیچ تلاشی برای باز کردن دهان بیمار نشود. برخلاف باورهای عمومی، نیازی به قرار دادن شیء در دهان بیمار برای جلوگیری از قفل شدن دندان‌ها وجود ندارد. در افراد بزرگسال باید فرد را به پهلو بخوابانید و صبر کنید تا حمله تمام شود. اگر مسئولان کودک مبتلا از بیماری او اطلاع نداشته باشند، ممکن است دست پاچه شوند که این موضوع می‌تواند باعث ترس و وحشت همکلاسی‌ها و در نتیجه آسیب روحی به کودک بشود.

جمع‌آوری: مجله اینترنتی رضیم