بیماری طاعون یا مرگ سیاه و راههای پیشگیری از آن (2 نکته مهم)
“`html
هر آنچه باید در رابطه با بیماری طاعون بدانید!
طاعون یک بیماری واگیردار است. این بیماری، عفونی و باکتریایی است و می‌تواند بین انسان‌ها و حیوانات منتقل شود. عامل انتقال آن، معمولاً جوندگان و کک‌های آنها هستند که می‌توانند این میکروب را به انسان‌ها برسانند. طاعون به نام «مرگ سیاه» نیز شناخته می‌شود. میکروب این بیماری برای اولین بار توسط آلکساندر یرسین در سال 1894 کشف شد و به نام باسیل یرسن نامگذاری شد.
عامل بیماری طاعون، باکتری یرسینیا پستیس (Yersinia Pestis) است و توسط جوندگان وحشی مانند کک‌ها، موش‌ها، خرگوش‌ها و سنجاب‌ها به انسان منتقل می‌شود. موش‌های صحرایی در انتشار طاعون نقش بسیار مهمی دارند و کک‌های این موش‌ها می‌توانند با نیش خود این بیماری را به انسان‌ها منتقل کنند.
در طول تاریخ، این بیماری جان بسیاری از انسان‌ها را گرفته است. تجارب گذشته نشان می‌دهد که گاهی مناطق فعال طاعون برای سال‌ها خاموش می‌شوند و ناگهان مجدد به‌طور ناگهانی فعال شده و انسان‌ها و جوندگان را مبتلا می‌کنند. همچنین، به دلیل اینکه طاعون به عنوان یک سلاح بیولوژیکی مطرح است، باید به این جنبه نیز توجه کرد. طبق گزارش‌ها، کشورهایی مانند روسیه و آمریکا از سال‌ها پیش این نوع سلاح‌ها را تولید و ذخیره کرده‌اند.
در ایران، 13 نوع کک و جوندگان وحشی در شهرهای مختلف وجود دارند که می‌توانند طاعون را منتقل کنند. برای مثال، کک‌های موش وقتی از بدن موش خون می‌مکند، می‌توانند با نیش خود خون آلوده به میکروب را به انسان منتقل کنند. انتقال این عفونت از حیوان به انسان، «طاعون حیوانی» و انتقال آن از انسان به انسان «طاعون انسانی» نامیده می‌شود.
علائم طاعون
- تپش قلب یکی از علائم طاعون است.
- زخم در محل نیش کک بر روی پوست انسان
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در ناحیه ران و کشاله ران (خیارک طاعونی)
- کاهش فشار خون
- سردرد
- استفراغ و درد شکم نیز از علائم بیماری طاعون هستند.
- تب و لرز
- خونریزی‌های زیر پوستی
- بی‌قراری
- هذیان
- عفونت ریه و عفونت خون نیز از دیگر علائم طاعون هستند.
طاعون نوعی بیماری عفونی باکتریایی مشترک بین انسان و حیوانات است که توسط جوندگان و کک‌های آنها به دیگر حیوانات و انسان منتقل می‌شود.
دوره نهفتگی طاعون
دوره نهفتگی طاعون معمولاً ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد. بعد از این دوره، طاعون به انواع مختلفی مانند طاعون خیارکی، طاعون سپتیسمیک و طاعون پنومونیک ظاهر می‌شود و علائم غیر اختصاصی مانند کسالت، حالت تهوع، استفراغ و اسهال را به وجود می‌آورد. اگر درمان سریع انجام نشود، در نیمی از موارد ممکن است به مرگ بیمار منجر شود، اما با درمان مناسب، میزان مرگ و میر به کمتر از ۵ درصد کاهش می‌یابد.
در موارد زیر، میزان مرگ ناشی از بیماری بیشتر است:
- پنومونی طاعونی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در زیر بغل یا در چند نقطه از بدن
- وجود باسیل طاعون در اسمیر خون محیطی
- نتیجه مثبت کشت خون
- عدم تجویز آنتی بیوتیک مناسب
انواع طاعون
1. طاعون خیارکی
“““html
طاعون خیارکی شایع‌ترین نوع طاعون است که پس از نیش کک یا گازگرفتگی از موش‌های آلوده به وجود می‌آید. این بیماری در ابتدا تعداد زیادی از موش‌ها را می‌کشد و سپس کک‌ها به دنبال یافتن میزبان‌های جدید، انسان‌ها یا حیوانات خانگی را نیز آلوده می‌کنند. دورهٔ نهفتگی این بیماری معمولاً بین دو تا شش روز طول می‌کشد.
بعد از گذشت این دوره، علائم اولیه مثل لرز، تب بالا، سرگیجه، دردهای شدید عضلانی و مفصلی، کوفتگی و سردرد بروز می‌کند. پس از ۲۴ ساعت، بر روی بدن بیمار برآمدگی‌هایی به نام خیارک ظاهر می‌شود که غدد لنفاوی متورم شده هستند. این خیارک‌ها معمولاً نزدیک به محل نیش کک ظهور می‌کنند و به تدریج بزرگ‌تر می‌شوند و بسیار دردناک و حساس هستند.
از دیگر علائم این بیماری می‌توان به کاهش آب بدن و تشنگی دائمی اشاره کرد. اگر بیمار در زمان مناسب تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است علائمی مانند افزایش ضربان قلب، گیجی و هذیان نیز ظاهر شوند. در این حالت، بیمار ممکن است بعد از ۳۶ ساعت جان خود را از دست بدهد. البته بین ۲۰ تا ۴۰ درصد این بیماران ممکن است به‌طور ناگهانی و پس از مدت زمانی، زنده بمانند.
2. طاعون عفونتی خون
این نوع طاعون حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل طاعون‌ها را شامل می‌شود. طاعون عفونتی خون نتیجۀ پیشرفت طاعون خیارکی است و زمانی به وجود می‌آید که باکتری‌ها در خون به شدت افزایش یابند. این اتفاق زمانی می‌افتد که سیستم دفاعی بدن کار کند. در این نوع، ممکن است اندازه خیارک‌ها آن قدر کوچک باشد که دیده نشوند. این نوع طاعون می‌تواند باعث تورم قلب و آسیب به کبد و طحال شود و علائمی مثل سرگیجه، حالت تهوع، اسهال، دردهای شدید عضلانی و کاهش شدید فشار خون در افراد مبتلا به وجود آورد.
3. طاعون ریوی
طاعون ریوی نسبت به طاعون خیارکی نادر است اما بسیار واگیردار و کشنده‌تر است. این نوع طاعون زمانی رخ می‌دهد که باکتری مستقیماً از راه ریه وارد بدن شود. طاعون ریوی می‌تواند از فرد مبتلا به طاعون خیارکی به افراد سالم منتقل شود. این انتقال می‌تواند از طریق تماس با مایعات آلوده یا تنفس قطرات معلق در هوا که ناشی از سرفه یا عطسه بیماران هستند، رخ دهد.
در این حالت، دورهٔ نهفتگی چندان طولانی نیست و اولین علائم شامل تب، سرفه‌های شدید، مشکلات تنفسی و استفراغ خون است. فرد مبتلا ممکن است به حالت کما برود. طاعون ریوی بسیار کشنده است و حتی با درمان آنتی‌بیوتیکی نیز ممکن است فرد را در مدت سه روز از پا درآورد.
4. طاعون حلقی
این نوع طاعون، نادر است و علائمی شبیه به گلودرد دارد و معمولاً در افرادی که به‌طور نزدیک با بیماران مبتلا به انواع دیگر طاعون در تماس هستند، دیده می‌شود.
5. طاعون مننژ
این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری از سد خونی مغزی عبور کرده و مننژیت ایجاد کند.
راههای انتقال طاعون
- انتقال طاعون از طریق تماس با کک‌های آلوده
- از طریق تماس مستقیم با افراد مبتلا به طاعون ریوی
- از طریق تماس و دستکاری بافت‌های حیوانات آلوده و محیطی که باکتری در آن وجود دارد
- انتقال بیماری از طریق تماس با گربه‌های آلوده به پنومونی طاعونی
- انتقال در اثر تماس با شپش و کنه‌های آلوده
- انتشار عمدی بیماری از طریق افشانه‌های آلوده در حملات بیوتروریستی
- انسان، با قرار گرفتن در چرخه
“`
- بیماری طاعون می‌تواند توسط حيوانات آلوده مثل موش‌ها و کک آنها به انسان‌ها منتقل شود. این حيوانات ممکن است به محیط‌هایی که انسان‌ها در آنجا هستند، وارد شوند و باعث شیوع بیماری شوند.
- اگر جوندگان در یک منطقه به شدت آلوده شوند، این می‌تواند منجر به بیماری طاعون در انسان‌ها هم بشود و انسان‌ها به عنوان میزبان غیر عمدی عمل می‌کنند.
- حيوانات گوشتخوار مثل سگ و گربه در مناطق آلوده به طاعون وجود دارند و این به خاطر خوردن موش‌های بیمار است.
- گربه‌های خانگی و سگ‌ها می‌توانند باعث انتقال بیماری طاعون به انسان‌ها شوند. آنها معمولاً موش‌های آلوده را به خانه می‌برند. این بیماری می‌تواند به انسان‌ها از طریق ترشحات آبسه‌ها، ترشحات تنفسی، و گزیدگی و گاز گرفتن منتقل شود.
عوارض بیماری طاعون
- این بیماری می‌تواند منجر به عوارضی مثل التهاب مننژ، آبسه مغزی، مشکلات تنفسی و بینایی، و حتی مرگ شود.
- برای شناسایی بیماری طاعون از آزمایشات خون و میکروسکوپی استفاده می‌شود.
اگر طاعون درمان نشود، می‌تواند باعث مرگ جنین در رحم شود، اما اگر به موقع درمان شود، خطرات برای جنین کاهش می‌یابد.
پیشگیری از بیماری طاعون
- گزارش موارد مشکوک به طاعون به مراکز بهداشت.
- کاهش جمعیت موش‌ها برای حفظ بهداشت محیط.
- جلوگیری از ورود جوندگان به مواد غذایی و مکان‌های انسانی.
- اجتناب از انباشت علوفه و چوب نزدیک محل زندگی.
- از بین بردن علوفه‌های اطراف خانه‌ها و مکان‌های بازی.
- جمع‌آوری زباله‌ها و فضولات به شیوه‌ی بهداشتی.
- نگهداری غلات در انبارهایی که موش‌ها نتوانند وارد شوند و دور از مکان‌های بازی کودکان.
- بررسی بدن حیوانات خانگی و دور کردن کک‌ها.
- ایمن‌سازی افرادی که به طرز خاصی در معرض خطر هستند مانند کارکنان آزمایشگاه‌ها.
- استفاده از ماسک جراحی برای پیشگیری از انتقال پنومونی طاعونی.
درمان بیماری طاعون
امروزه می‌توان بیماری طاعون را با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کرد. این داروها شامل استرپتومایسن، تتراسایکلین و کلرامفنیکل هستند.
- کلرامفنیکل به عنوان یک آنتی‌بیوتیک مهم در درمان طاعون مورد استفاده قرار می‌گیرد و داکسی‌سایکلین نیز اثرگذار است. دیگر داروها مانند پنی‌سیلین‌ها و ماکرولیدها تأثیر کمتری دارند.
- کوتریموکسازول در درمان طاعون خیارکی موفق بوده است، اما معمولاً به عنوان داروی اول در نظر گرفته نمی‌شود.
- اگر کمتر از ۴۸ ساعت از شروع بیماری پنومونی طاعونی گذشته باشد، افرادی که در تماس نزدیک با بیمار بوده‌اند باید از داروهای پیشگیری استفاده کنند.
- برای پیشگیری از عفونت در بیماران مبتلا به پنومونی، بهتر است تا ۴۸ ساعت قبل از شروع درمان، از تماس‌های بی‌مورد پرهیز شود و از وسایل حفاظت شخصی مانند گان، دستکش و عینک نیز استفاده گردد.
- بیمارانی که به خاطر طاعون فوت کرده‌اند، باید به صورت بهداشتی و با کمک افرادی که آموزش دیده‌اند دفن شوند.
- بیماران مبتلا به طاعون خیارکی که سرفه ندارند و رادیوگرافی ریه‌شان طبیعی است، باید جدا شوند و لباس‌ها و وسایلشان باید با حشره‌کش‌هایی که برای کک‌های محلی مؤثر است، آغشته گردد.
بیشتر بخوانید:
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله رضیم
