بیماری مالاریا در ایران + علت، علائم و راه های پیشگیری و درمان (2 نکته مهم)
نگاهی به علل بیماری مالاریا و راه‌های تشخیص آن
مالاریا یک بیماری انگلی مهم است و یکی از مشکلات بهداشتی بزرگ در بعضی از کشورها، به ویژه کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری به شمار می‌رود. این بیماری همچنین با نام‌های دیگری چون پالودیسم، تب و لرز، تب نوبه و تب متناوب شناخته می‌شود.
مالاریا معمولاً به صورت عفونت حادی بروز می‌کند که می‌تواند شدید باشد و گاهی هم طولانی شود. علائم آن شامل تب‌های متناوب و لرز، کم‌خونی و بزرگ شدن طحال و گاهی علائم دیگر که می‌تواند خفیف یا خطرناک باشد. اهمیت این بیماری به دلیل شیوع بالا و خطر مرگ و میر ناشی از آن است. این انگل توسط نوعی پشه به نام آنوفل به انسان منتقل می‌شود که انواع مختلفی دارد.
اصطلاح مالاریا از زبان ایتالیایی به معنی هوای بد (Mal-Aria) آمده است. ایتالیایی‌ها در گذشته اعتقاد داشتند که این بیماری به خاطر هوای بد و مناطق باتلاقی ایجاد می‌شود. به دلیل گرم شدن زمین، تعداد موارد این بیماری در حال افزایش است.
( Incubation period ) دوره کمون بیماری مالاریا
زمانی که انگل (پلاسمودیوم) از طریق پشه آنوفل وارد بدن می‌شود و تا زمانی که اولین علائم بیماری ظاهر می‌شود، به این دوره کمون گفته می‌شود. این دوره معمولاً بین 7 تا 30 روز طول می‌کشد. کوتاه‌ترین دوره کمون در نوع ” پلاسمودیم فالسی پاروم” و طولانی‌ترین دوره در نوع “مالاریه” مشاهده می‌شود. داروهای ضد مالاریا برای جلوگیری از بروز این بیماری و یا به تعویق انداختن آن استفاده می‌شود، به خصوص برای مسافرانی که به مناطق خطرناک سفر می‌کنند. این تأخیر ممکن است از چند هفته تا چند ماه باشد.
شناخت کامل بیماری مالاریا
حملات مالاریا معمولاً بین 6 تا 10 روز طول می‌کشد و به چند مرحله تقسیم می‌شود:
مراحل حمله مالاریا
- مرحله سرد (احساس سرما و لرز)
- مرحله گرم (تب، سردرد، تهوع، و گاهی حمله‌ها در بچه‌ها)
- و در نهایت مرحله تعریق (عرق کردن، بازگشت دما به حالت عادی و احساس خستگی)
- حملات ممکن است هر دو روز یک بار در برخی انگل‌ها و در نوع‌های کوارتان هر سه روز یک بار رخ دهد.
علائم و نشانه‌های بیماری مالاریا
بیشتر بیماران نشانه‌های رایج زیر را دارند:
تب، سرما، عرق، سردرد، استفراغ، درد بدن و احساس عمومی خستگی
در کشورهایی که مالاریا نادر است، ممکن است این علائم به سرماخوردگی یا بیماری‌های دیگر نسبت داده شود. اما در کشورهایی که مالاریا شایع است، تشخیص بیماری حتی بدون آزمایش ممکن است.
علائم جسمی مالاریا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افزایش دما، عرق، ضعف بدن و بزرگ شدن طحال
- همچنین ممکن است عوارض دیگری مانند:
- زردی خفیف، بزرگ شدن کبد و کاهش سرعت تنفس مشاهده شود.
تشخیص مالاریا
تشخیص بیماری به بررسی وجود انگل در نمونه خون زیر میکروسکوپ بستگی دارد. همچنین ممکن است در نتیجه وجود آنمی، کاهش پلاکت‌های خون، بالا رفتن بیلی روبین و افزایش آمینو ترانسفرها تشخیص داده شود.
علائم و راه انتقال بیماری مالاریا
مالاریای شدید زمانی رخ می‌دهد که انگل پلاسمودیم فالسی پاروم به یکی از اعضای بدن آسیب بزند یا باعث اختلال در خون یا متابولیسم بیمار شود.
نشانه‌های مالاریای شدید
از نشانه‌های بارز مالاریای شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب به مغز که با رفتارهای غیرعادی، تشنج یا دیگر مشکلات عصبی همراه است.
- کم‌خونی شدید به دلیل نابودی گلبول‌های قرمز خون.
- وجود هموگلوبین در ادرار که به‌دلیل نابودی این گلبول‌ها رخ می‌دهد.
- ادم ریوی یا سندرم حاد تنفسی.
کاهش تعداد انگل در پاسخ به درمان
- اختلال در سیستم انعقاد خون و تعداد پلاکت‌ها.
- ایست قلبی و شوک.
- ناتوانی در عملکرد کلیه.
- بالا بودن سطح انگل در خون، جایی که بیشتر از ۵ درصد از گلبول‌های قرمز خون به‌دست انگل مالاریا آلوده شده‌اند.
- اسیدوز متابولیک (افزایش اسیدیته در مایعات و بافت‌های بدن) که معمولاً همراه با کاهش قند خون است.
- کاهش قند خون ممکن است در زنان باردار مبتلا به مالاریا خفیف و یا بعد از درمان با دارو اتفاق بیفتد.
- مالاریای شدید عمدتاً برای افرادی که ایمنی طبیعی به بیماری ندارند یا ایمنی آنها نسبت به مالاریا ضعیف شده، ایجاد می‌شود. این نوع مالاریا می‌تواند در افرادی که در مناطق با انتقال پایین مالاریا زندگی می‌کنند، به‌خصوص زنان باردار، رخ دهد. بیماران مبتلا به مالاریا شدید باید هر چه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر در حین سفر یا پس از بازگشت از یک منطقه خطرناک مالاریا تب بالا داشتید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. بعضی از انگل‌ها می‌توانند باعث شوند که عفونت مالاریا تا یک سال در بدن باقی بماند. در صورت داشتن علائم شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
عوامل خطر
افرادی که در معرض خطر بیماری جدی قرار دارند، شامل:
• کودکان و نوزادان
• مسافران از مناطق بدون مالاریا
• زنان باردار و نوزادان به دنیا نیامده آنها
• شرایط اقتصادی نامناسب، کمبود آگاهی و دسترسی ناکافی به خدمات بهداشتی نیز به افزایش مرگ‌ومیر ناشی از مالاریا در سراسر جهان کمک می‌کند.
ایمنی می‌تواند کاهش یابد
افرادی که در مناطق با مالاریا زندگی می‌کنند ممکن است در دوره‌ای ایمنی جزئی نسبت به این بیماری پیدا کنند که می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد. اما اگر به کشور دیگری بروید و در معرض این انگل قرار نگیرید، این ایمنی می‌تواند از بین برود.
عوارض بیماری مالاریا
مالاریا می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه در گونه‌هایی که در مناطق گرمسیری آفریقا وجود دارند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها تخمین می‌زنند که ۹۰ درصد از مرگ‌ومیرها به دلیل مالاریا در آفریقا اتفاق می‌افتد و بیشتر این مرگ‌ها در کودکان زیر ۵ سال دیده می‌شود.
مرگ‌ومیر ناشی از مالاریا معمولاً به مشکلات جدی زیر مرتبط است:
مالاریا مغزی: زمانی که سلول‌های خونی با انگل پر شوند، می‌توانند رگ‌های خونی کوچک در مغز را مسدود کنند. این می‌تواند باعث ورم مغزی یا آسیب به مغز شده و حتی ممکن است فرد را به کما ببرد.
مشکلات تنفسی: جمع شدن مایع در ریه‌ها می‌تواند تنفس را دشوار کند.
نارسایی اندام‌ها: مالاریا ممکن است باعث نارسایی در کلیه‌ها یا کبد شما شود یا منجر به پارگی طحال گردد که هر یک از این مشکلات می‌توانند زندگی فرد را تهدید کنند.
کم‌خونی: این بیماری به سلول‌های قرمز خون آسیب می‌زند که می‌تواند باعث کم‌خونی شود.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی): انواع شدید مالاریا ممکن است سبب کاهش قند خون شود و این کاهش قند خون می‌تواند به کما یا مرگ منجر گردد. داروی معروفی که برای درمان این وضعیت مورد استفاده قرار می‌گیرد، کینین است که یکی از رایج‌ترین داروها برای درمان مالاریا محسوب می‌شود.
مالاریا ممکن است دوباره عود کند
برخی از انواع انگل مالاریا که عموماً باعث بروز فرم‌های خفیف بیماری می‌شوند، می‌توانند سال‌ها در بدن باقی بمانند و موجب عود مجدد مالاریا در فرد شوند.
درمان بیماری مالاریا
نوع دارو و مدت زمان درمان بستگی به شرایط زیر دارد:
• کلروکین (آرالن)
• سولفات کینین (کوالاکین)
• هیدروکسی کلروکین (Plaquenil)
• ملفوکین
• ترکیب اتواکون و پروژانیل (مالارون)
