تزریق انسولین و نکاتی که باید در مورد آن بدانید! (2 نکته مهم)

موارد مصرف تزریق انسولین

تزریق انسولین برای افرادی که به دیابت مبتلا هستند، بسیار ضروری است تا بتوانند قند خون خود را کنترل کنند و از بروز مشکلات بیشتری در بدنشان جلوگیری کنند. این تزریق برای بیماران دیابتی نوع یک، افرادی که دیابت نوع دو دارند و به مشکلات کلیوی دچار شده‌اند، خانم‌های باردار مبتلا به دیابت نوع دو که پیش از این با قرص درمان می‌شدند، دیابتی‌های نوع دو که سال‌ها قرص مصرف کرده‌اند و بدنشان به این داروها مقاوم شده، و همچنین افرادی که نیاز به جراحی دارند یا باید در بیمارستان بستری شوند، غیرقابل‌اجتناب است.

برای شروع استفاده از انسولین قوانین خاصی وجود دارد. افرادی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند و قرار است انسولین را شروع کنند، بهتر است در بیمارستان بستری شوند چرا که ممکن است علائم جدی در آنها رخ دهد. اما اگر بیمار دیابت نوع 2 داشته باشد و قبلاً از قرص استفاده می‌کرده، بستری شدن او بستگی به فرهنگ، تحصیلات و آگاهی او دارد. اگر بتوان به راحتی به بیمار نحوه تزریق انسولین را آموزش داد و او بتواند قند خونش را در زمان‌های مختلف کنترل کند و به پزشک گزارش دهد، دیگر نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. در غیر این صورت، بهتر است بیمار در بیمارستان تحت نظر باشد.

تعیین دوز تزریق انسولین با توجه به تحرک و وزن

در حال حاضر دو نوع انسولین موجود است؛ انسولین‌های رگولار که احتمال افت قند خون را افزایش می‌دهند و انسولین‌های شبیه‌سازی شده که به شکل قلم بوده و تنظیمات خاصی دارند. این نوع انسولین‌ها احتمال کاهش قند خون بعد از تزریق را کمتر می‌کنند و مقدار آن بر اساس وزن بیمار مشخص می‌شود.

انسولین باید به طور مستقیم در ناحیه چربی زیر پوست تزریق شود زیرا این ناحیه درد کمتری دارد و جذب آن یکنواخت‌تر است. برای اکثر افراد، سرنگ‌های 4 تا 6 میلی‌متری مناسب هستند. اگر تزریق خیلی عمیق باشد، احتمال رفتن انسولین به عضله وجود دارد و این باعث می‌شود که انسولین سریع‌تر جذب شود.

نیاز به انسولین بستگی به نوع تغذیه، میزان فعالیت بدنی و وزن بیمار دارد. اگر وزن بیمار مناسب باشد، رژیم غذایی سالم داشته باشد و ورزش کند، ممکن است با دوز کمتری قند خونش تنظیم شود، اما اگر دچار اضافه وزن و بی‌تحرکی باشد و تغذیه‌اش مناسب نباشد، نیازش به انسولین بالاتر خواهد رفت. همچنین در شرایطی که بیمار به بیماری‌های عفونی یا تب‌دار دچار شود، ممکن است نیاز به انسولین افزایش یابد.

عوارض ناشی از تزریق انسولین

انسولین تاثیر منفی بر روی کبد، کلیه و دیگر اندام‌های حیاتی ندارد. اما مهم‌ترین عارضه‌ای که ممکن است رخ دهد، افت قند خون است که در اثر مصرف بیش از حد انسولین ایجاد می‌شود. همچنین به دلیل تاثیرات متابولیکی انسولین، ممکن است کمی باعث افزایش وزن شود.

آموزش بیماران مصرف‌کننده انسولین بسیار مهم است و این نوع آموزش‌ها در کلاس‌های مخصوص دیابت که در بیشتر مراکز درمانی موجود است، ارائه می‌شود. یک فرد دیابتی که انسولین می‌زند، باید بتواند میزان مصرف کربوهیدرات روزانه خود را محاسبه کند و بر اساس آن دوز انسولینش را تنظیم کند.

علاوه بر این، بیمار باید بداند در روزهایی که فعالیت بدنی‌اش زیاد است و ساعت‌ها بیرون از منزل بوده، چقدر باید انسولین کمتری تزریق کند و در روزهایی که در خانه بوده و تحرکش کم بوده، چقدر باید انسولین بیشتری بزند.

هنگام تزریق انسولین خود باید چه کار کنم؟

• با انگشت شست و اشاره‌ خود، یک قسمت کوچک از پوست را بگیرید.
• سرنگ را به صورت زاویه‌داری 45 درجه نسبت به پوست و 90 درجه نسبت به چین پوست نگه دارید.
• به آرامی انسولین را به داخل پوست تزریق کنید.
• پس از تزریق کامل، سرنگ را به مدت 10 تا 5 ثانیه در جهت مخالف پوست نگه‌دارید تا انسولین از محل تزریق خارج نشود.

چه کسانی به تزریق انسولین نیاز دارند؟

به طور کلی، افرادی که با مشکلات زیر روبرو هستند و پزشک آنها تشخیص داده است، نیاز به تزریق انسولین دارند:
1. افراد مبتلا به دیابت نوع یک
2. کسانی که دیابت نوع دو دارند و به دلیل این بیماری کلیه‌های آنها دچار آسیب شده است
3. زنان باردار با دیابت نوع دو که قبلاً با قرص کنترل می‌شدند
4. کسانی که سال‌ها دیابت نوع دو داشته و به قرص مقاومت پیدا کرده‌اند
5. افرادی که دیابت نوع دو دارند و برایشان جراحی نیاز است یا باید در بیمارستان بستری شوند.

اگر انسولین به درستی تجویز و مصرف شود، برای افرادی که به آن وابسته‌اند، می‌تواند بسیار مفید و نجات‌بخش باشد، اما اگر اشتباه استفاده شود، می‌تواند عوارض خطرناکی ایجاد کند. معمولاً با تزریق دو بار یا بیشتر در روز، می‌توان قند خون را کنترل کرد.

نحوه تزریق انسولین

قبل از هر چیزی، بهتر است با وسایل لازم برای تزریق انسولین آشنا شوید:

سرنگ: سرنگ‌های مخصوص انسولین که یک سی‌سی ظرفیت دارد و به 100 واحد تقسیم‌بندی شده‌ است. هر خط کوچک برابر با 2 واحد انسولین است، بنابراین اگر قرار است 10 واحد تزریق کنید، باید تا پنجمین خط کوچک پر کنید.

قلم‌های انسولین: این قلم‌ها شبیه ماژیک هستند و شامل سوزن قابل تعویض و شیشه مخصوص انسولین می‌باشند. قلم‌ها انواع یک‌بار مصرف و قابل تعویض دارند، در نوع یک‌بار مصرف، قلم بعد از استفاده باید دور انداخته شود، ولی در نوع قابل تعویض می‌توان شیشه جدیدی برای آن استفاده کرد.

انسولین با رنگ کدر و شیری را قبل از استفاده باید به آرامی با برگرداندن ویال و چرخاندن آن بین دو دست، مخلوط کنید. سپس با یک دست قسمت تزریق را بکشید تا ثابت شود و با دست دیگر سرنگ را مانند مداد بگیرید و سوزن را به‌صورت عمودی در پوست وارد کنید و پیستون را به‌طور کامل فشار دهید.

توجه: اگر قصد دارید دو نوع انسولین را در یک سرنگ مخلوط کنید، باید ابتدا انسولین بی‌رنگ و شفاف را بکشید.

نکاتی که در ارتباط با تزریق انسولین باید بدانید

• انسولین‌های رگولار باید 20 تا 30 دقیقه قبل از غذا تزریق شوند و انسولین‌های مشابه باید در زمان شروع غذا استفاده شوند.
• بهتر است در هر وعده، انسولین را در یک ناحیه مشخص از بدن تزریق کنید. مثلاً اگر صبح روی بازوی راست تزریق می‌کنید، شب روی بازوی چپ. این کار را تا سه تا شش ماه ادامه دهید و سپس محل را تغییر دهید تا از نوسانات قند خون جلوگیری کنید.
• انسولین‌های رگولار تا زمانی که باز نشده‌اند، باید در یخچال نگهداری شوند، اما بعد از باز شدن تا یک ماه در دمای محیط قابل استفاده هستند و نیازی به یخچال ندارند.

• قلم‌های انسولین را تا زمانی که استفاده نشده‌اند، حتما در یخچال نگهداری کنید. بعد از استفاده، می‌توانید آن‌ها را در دمای اتاق به مدت یک هفته تا ده روز قرار دهید.
• از تزریق انسولین‌های تاریخ گذشته پرهیز کنید و قبل از استفاده، حتما از شفاف بودن انسولین مطمئن شوید.
• ویال‌های باز شده انسولین را می‌توان حداکثر به مدت یک ماه در جای خشک و خنک نگهداری کرد.

آموزش به بیماران نیازمند تزریق انسولین

1. قبل از ورزش و فعالیت، غذای کافی بخورید.
2. وعده‌های غذایی را حذف نکنید.
3. هر 4-5 ساعت یک وعده غذایی یا یک میان‌وعده کوچک بخورید.
4. به طور مرتب قند خون خود را کنترل کنید.
5. بازوبند شناسایی پزشکی بپوشید.
6. به طور منظم نزد پزشک بروید و مقدار انسولین را فقط با نظر پزشک تغییر دهید.

نکته : گاهی اوقات، زندگی بیماران دیابتی به شکل منظم پیش نمی‌رود. مثلاً اگر بیمار قرار باشد با هر وعده غذایی انسولین تزریق کند، اما به قدری دیر از خواب بیدار می‌شود که ساعت ناهار می‌شود، نباید دوز صبح و ظهر را یک‌جا تزریق کند. در این شرایط، باید قند خونش را اندازه بگیرد و اگر در محدوده قابل قبول بود، فقط دوز ظهر را بزند.

بیشتر بخوانید:

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله رضیم