تست پروتئین S چیست ؟ در چه شرایطی پروتئین S کاهش می یابد ؟ (2 نکته مهم)

پروتئین S چیست ؟

1. نام آزمایش : فعالیت پروتئین S
2. نام فارسی تست : پروتئین S
3. نام های دیگر : فعالیت پروتئین S، پلاسما
4. روش انجام : انعقاد
5. آمادگی بیمار : 10 روز قبل از نمونه‌گیری نباید از داروهایی مانند وارفارین، کومادین و استروژن استفاده شود.

ملاحظات نمونه گیری تست پروتئین S

1. نمونه‌های غیر از آزمایشگاه باید سریعاً به آزمایشگاه برای آزمایش ارسال شوند یا منجمد شوند.
2. نمونه باید در کمترین زمان ممکن سانتریفیوژ شود تا پلاسما از سلول‌ها جدا گردد.
3. به دلیل آلودگی‌های پلاکتی و تأثیر بر نتایج آزمون، بهتر است نمونه دوباره سانتریفیوژ شود.
4. برای انجام آزمون از لوله‌های مخصوص استفاده کنید و از انتقال نمونه به لوله دیگر خودداری نمایید.
5. خون اولیه که گرفته می‌شود برای اندازه‌گیری پروتئین S مناسب نیست؛ زیرا ممکن است شامل ترومبوپلاستین بافتی باشد و نتایج آزمون را تحت تأثیر قرار دهد.
6. هر دارویی که بر نتایج آزمون تأثیر داشته باشد، در برگه آزمایش یادداشت کنید.

نوع نمونه پروتئین S

PC

علت درخواست تست پروتئین S

1. بررسی بیمارانی که دچار اختلالات انعقادی هستند
2. بررسی بیمارانی با سابقه لخته‌های خونی و آمبولی وریدی
3. تشخیص کمبود مادرزادی یا اکتسابی پروتئین S

توضیح راجع به تست پروتئین S

بعد از اینکه فرایند انعقاد خون تمام شد، مقدار اضافی از فاکتورهای انعقادی توسط مهارکننده‌های فیبرینی مثل آنتی پلاسمین، آنتی‌ ترومبین III و پروتئین C غیرفعال می‌شوند. این کار مانع از ایجاد لخته‌های غیرضروری در آینده می‌شود.

پروتئین S یک پروتئین وابسته به ویتامین K است و آنزیم نیست. این پروتئین به عنوان یک کوفاکتور یا گیرنده برای پروتئین C فعال عمل می‌کند و به آن این اجازه را می‌دهد تا به سطح سلول‌ها متصل شود و بتواند فاکتورهای ۵ و ۸ فعال را غیرفعال کند.

پروتئین S به دو شکل در خون وجود دارد: شکل آزاد (۴۰%) و شکل متصل به پروتئین کمپلمان C4b یا C4bBp (۶۰%). تنها شکل آزاد آن به عنوان کوفاکتور برای پروتئین C فعال عمل می‌کند.

کمبود پروتئین S به صورت اتوزوم غالب به ارث می‌رسد. این کمبود به دو شکل هتروزیگوت و هموزیگوت می‌تواند منجر به لختگی‌های مکرر وریدی و آمبولی ریه شود.

در بیمارانی که تحت درمان با هپارین، کومادین و دیکومارول هستند، سطح پروتئین S کاهش می‌یابد.

علت کمبود پروتئین S

کمبود پروتئین S به دو گونه مادرزادی و اکتسابی وجود دارد.

کمبود مادرزادی پروتئین S سه نوع دارد. در نوع I، میزان پروتئین S آزاد کاهش یافته و فعالیت آن نیز کمتر می‌شود.

همچنین میزان کل پروتئین S هم کاهش می‌یابد. در نوع II (IIb)، سطح آنتی‌ژن پروتئین S نرمال است ولی فعالیت عملکردی آن کاهش یافته است.

نوع III (IIa) نیز سطح پروتئین کل S طبیعی است اما سطح پروتئین S آزاد و فعالیت آن کاهش می‌یابد.

در بیماران با کمبود اکتسابی، پروتئین S آزاد و همچنین فرم مرتبط با افزایش شکل کمپلکس (متصل به پروتئین C4b) به دلیل بیماری‌های التهابی یا خود ایمنی، سطح پروتئین S آزاد و فعالیت عملکردی آن کاهش یافته و در عین حال سطح پروتئین S کل طبیعی یا افزایش یافته است.

کمبود پروتئین اکتسابی S ممکن است از نظر بالینی تأثیر زیادی نداشته باشد و با شرایط مختلفی همراه باشد. در صورت کاهش عملکرد پروتئین S، اندازه‌گیری آنتی‌ژن پروتئین S برای تشخیص نوع کمبود این پروتئین ضروری است.

تست پروتئین S برای بیمارانی که دچار وضعیت انعقاد پذیری شدید همانند

“`

مواردی که در آن ها ترومبوز اتفاق می‌افتد؛ شامل شرایطی است که بیمار در خطر ترومبوز عروقی قرار دارد، به ویژه زمانی که سطح پروتئین S پایین باشد.

کاهش سطح پروتئین S در چه شرایطی اتفاق می‌افتد؟

1. کمبود مادرزادی پروتئین S
2. کمبودهای اکتسابی پروتئین S بسیار رایج‌تر از کمبودهای مادرزادی هستند. این موارد شامل: واکنش فاز حاد، DIC، بیماری کبدی، کمبود ویتامین K، نکروز پوستی بر اثر مصرف وارفارین (با نام تجاری کومادین)، و بیماری سیکل سل می‌باشند.

همچنین در موارد زیر:

1. دوره بارداری (سطح پروتئین S از هفته دهم بارداری به ۵۰% میزان پایه کاهش می‌یابد)
2. افراد سیگاری (سیگار باعث تحریک تولید IL-9 و TNF می‌شود و باعث افزایش پروتئین‌های فاز حاد از جمله C4b می‌گردد که در نتیجه مقدار پروتئین S آزاد کاهش یافته و فرد را در معرض خطر ترمبوز و سکته قلبی قرار می‌دهد)
3. آمبولی ریه
4. ترمبوز شریانی یا وریدی
5. فاکتور V لیدن (به صورت کاذب)

تست های تکمیلی پروتئین S

Factor V Leiden

Prothrombin 20210

Homocysteine

Lupus Anticoagulant Testing

Antithrombin Activity

تداخلات دارویی و آزمایشگاهی پروتئین S

داروهایی مانند وارفارین، ضد بارداری‌های خوراکی و آسپارژیناز می‌توانند سطح پروتئین S را کاهش دهند.

1. نکته ۱: بستن تورنیکه به مدت بیش از ۱ دقیقه ممکن است باعث تجمع خون و تغییر در غلظت پروتئین‌های پلاسما شود.
2. نکته ۲: نمونه‌های همولیز شده به دلیل فعال بودن پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی قابل آنالیز نیستند.
3. نکته ۳: غلظت نامناسب ضدانعقاد سیترات می‌تواند بر میزان فعالیت پروتئین S تأثیر بگذارد.
4. نکته ۴: سطح بالای فاکتور ۸ انعقادی (>250%) می‌تواند باعث کاهش کاذب فعالیت پروتئین C و در نتیجه کاهش نتیجه آزمایش شود.
5. نکته ۵: ضدانعقادهای لوپوسی باعث افزایش کاذب پروتئین S می‌شوند.

بیشتر بخوانید:

اطلاعات تکمیلی درباره پروتئین S

پروتئین C و S از مهارکنندگان کوفاکتورهای انعقادی ۵ و ۸ هستند. ترومبین بعد از اتصال به ترمبو مدولین (به عنوان گیرنده ترومبین در سطح سلول‌های اندوتلیال) موجب فعال شدن پروتئین C می‌شود.

پروتئین C فعال شده با اتصال به گیرنده پروتئین C سلول اندوتلیال (ECPR) موجب تجمع پروتئین C در سطح اندوتلیال و تسهیل فعال‌سازی آن (APC) از طریق مجموعه ترومبین- ترمبو مدولین می‌شود.

پروتئین S به عنوان کوفاکتور پروتئین C کارایی پروتئین C را افزایش داده و آن را به پلاکت‌ها متصل می‌کند.

پروتئین C فعال شده از طریق مهارکننده‌های سرین پروتئازی سرمی (Serpins) مانند آنتی‌تریمبین تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین پروتئین C به عنوان عاملی مؤثر در تسهیل فیبرینولیز شناخته می‌شود.

1. سطح پایین پروتئین S در دوران بارداری به تنهایی عامل ترمبوز نیست.
2. اگر بیمار دچار کمبود پروتئین S یا C باشد، خانواده وی نیز باید آزمایش انجام دهند، چرا که آن‌ها نیز ممکن است دچار کمبود باشند.
3. اختلالات کبدی، درمان با ضدانعقاد خوراکی و آسپارژیناز می‌تواند منجر به افزایش پروتئین S کمپلکس و کاهش پروتئین S آزاد شود.