تشخیص فرش دستباف از ماشینی با 6 روش کاربردی [راز فرش فروشان]

رنگ، شکل، اندازه و ابعاد فرش

یکی از مواردی که باید در هنگام خرید فرش به آن دقت کرد، رنگ فرش است. به طور کلی یکی از راه‌های تشخیص فرش دستباف از ماشینی توجه به رنگ، شکل، اندازه و ابعاد فرش است. به همراه رنگ، ظاهر کلی و ابعاد فرش نیز مهم هستند. آیا واقعاً فرش ماشینی با فرش دستباف از نظر رنگ، ظاهر و اندازه متفاوت است؟ این موضوع از جمله مسائلی است که حتی فروشندگان و کارشناسان فرش نیز به آن توجه می‌کنند. اولین قدم این است که با موادی که در ساخت فرش ماشینی و دستباف استفاده می‌شود، آشنا شویم؛ این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا فرش دستباف را از فرش ماشینی تشخیص دهیم.

فرش‌های ماشینی چون از مواد مصنوعی ساخته می‌شوند، در پود و تارشان معمولاً از پلی‌استر، اکرولیک، ابریشم مصنوعی، نوعی نایلون و سایر الیاف‌های مصنوعی استفاده می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که فرش‌های ماشینی براق‌تر و شفاف‌تر به نظر برسند و ممکن است نور را منعکس کنند.

اما در فرش‌های دستباف از مواد طبیعی مانند روناس، اسپرک، پوست پیاز، نیل، پشم، کرک و پنبه استفاده می‌شود. این باعث می‌شود که رنگ‌ها و الیاف فرش‌های دستباف، کیفیت کمتری در ظاهر نسبت به فرش‌های ماشینی داشته باشند و انعکاس نور کمتری داشته باشند.

وقتی که به رنگ و ظاهر دقت کردیم، باید نقش و اندازه فرش را نیز در تشخیص فرش دستباف از ماشینی مدنظر داشته باشیم. فرش‌های ماشینی به دلیل این که با ماشین و دستگاه‌های صنعتی تولید می‌شوند، از نظر اندازه دارای یکنواختی خاصی هستند. معمولاً این فرش‌ها در ابعاد بزرگ و به‌صورت فراوان موجود هستند. اما فرش‌های دستباف به دلیل احتمال خطا در کار دستی، عموماً در ابعاد کوچک‌تر تولید می‌شوند.

در نهایت برای تشخیص یک فرش دستباف از ماشینی، ممکن است فرش دستباف از نظر اندازه به دقت کامل نباشد. ممکن است بعضی بخش‌های فرش کوچک‌تر یا بزرگ‌تر باشند یا ممکن است سفت‌تر و شل‌تر به نظر بیایند؛ چون همین ویژگی نشان‌دهنده کار دست است.

الیاف استفاده شده در فرش

اگر به فروشندگان فرش مراجعه کرده باشید، حتماً دیده‌اید که آن‌ها چگونه با دقت دستشان را روی فرش می‌کشند. به نظر می‌رسد که آن‌ها با فرش صحبت می‌کنند.

و واقعاً هم دارند صحبت می‌کنند! خیلی‌ها ممکن است فکر کنند که این یک عادت عادی بین فروشنده‌های فرش است. اما واقعیت این است که الیاف‌های طبیعی نرم‌تر و باکیفیت‌تر هستند. وقتی روی فرش را لمس می‌کنید، الیاف احساس بهتری به شما منتقل می‌کنند و لطافت بیشتری در فرش‌های دستباف حس می‌شود.

اما باید بدانیم که فرش‌های دستباف ممکن است اشتباهاتی داشته باشند؛ یعنی ممکن است بعضی قسمت‌ها کوتاه یا بلند باشند. در فرش‌های ماشینی این مشکل وجود ندارد. بنابراین، توجه به الیاف فرش‌ها اهمیت زیادی دارد و در تشخیص فرش دستباف از ماشینی به ما کمک می‌کند.

بررسی پشت فرش

قبلاً درباره گره‌های فرش صحبت کردیم. اما چه تفاوتی بین گره‌های فرش دستباف و فرش ماشینی وجود دارد؟

در فرش‌های ماشینی، گره‌ها به‌صورت یکنواخت و منظم با ماشین بافته می‌شوند. وقتی به پشت فرش‌های ماشینی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که چیدمان گره‌ها خیلی مرتب‌تر از فرش دستباف است. این نظم به ما حس می‌دهد که فرش ماشینی است و عیب و نقص خاصی در آن وجود ندارد.

اما در فرش‌های دستباف، گره‌ها ممکن است سست یا محکم باشند. این نشان می‌دهد که بافنده فرش توانایی‌های متفاوتی دارد. نظم و چیدمان گره‌ها در فرش دستباف به دقت فرش‌های ماشینی نیست. این نکته برای تشخیص فرش دستباف از ماشینی بسیار مهم است.

در فرش‌های دستباف معمولاً از نخ‌های نازک‌تری استفاده می‌شود. در حالی که در فرش‌های ماشینی، ضخامت نخ بیشتر است و همین باعث می‌شود که فرش حالت متفاوتی بگیرد. نکته مهم درباره راحتی استفاده از فرش‌ها این است که وقتی فرش با نخ‌های نازک‌تر بافته می‌شود، تراکم آن بیشتر و قابلیت انعطاف‌پذیری‌اش نیز بالاتر می‌رود. اما به دلیل صنعتی بودن فرش‌های ماشینی، نمی‌توان به اندازه فرش‌های دستباف، فرش متراکم‌تری تولید کرد.

در اینجا یک فرش دستباف شبیه به یک پارچه روی زمین پخش می‌شود و می‌تواند به راحتی شکل هر نوسان کوچکی از سطح زیرینش را بگیرد. اما این ویژگی در فرش‌های ماشینی وجود ندارد و نمی‌توانند به‌راحتی حالت بگیرند. این یک نکته مهم است که شما هنگام پهن کردن فرش متوجه آن می‌شوید.

ریشه‌ها در تشخیص فرش دستباف از ماشینی

ریشه‌ها همیشه نشان‌دهنده اعتبار یک فرش هستند. ریشه‌ها در فرش‌های ماشینی و دستباف تفاوت زیادی دارند و توجه به آن‌ها یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای تشخیص فرش دستباف از فرش ماشینی است. از مهم‌ترین تفاوت‌های ریشه در این دو نوع می‌توان به این موارد اشاره کرد:

در فرش‌های دستباف، ریشه‌ها به‌صورت عمودی و یکنواخت در بافت فرش قرار می‌گیرند. این روش باعث می‌شود فرش دستباف نرم و انعطاف‌پذیر باشد. اما در فرش‌های ماشینی، ریشه‌ها به‌صورت افقی و متناوب بافته می‌شوند که این منجر به بافتی سخت و سفت می‌شود. دلیل این امر سرعت در تولید و کاهش هزینه‌ها در تولید فرش ماشینی است.

در فرش‌های ماشینی، دستگاهی که فرش را می‌بافد معمولاً هم‌زمان ریشه و تار فرش را با هم می‌دوزد و حاشیه زیبایی ایجاد می‌کند. این روش در فرش‌های دستباف وجود ندارد. در واقع زمانی که بافتن فرش دستباف تمام می‌شود، ریشه‌ها از دار قالی بریده می‌شوند و فرش روی زمین می‌افتد. اما همین ریشه‌ها باعث ماندگاری و اعتبار یک فرش دستباف می‌شوند؛

و اقداماتی انجام می‌دهند که فرش‌ها دوام بیشتری داشته و اصالت بیشتری به نظر برسند. شناخت ریشه‌های فرش‌های دستباف و ماشینی یکی از راه‌هایی است که می‌توان به‌وسیله آن فرش را انتخاب کرده و تشخیص دهیم که آیا فرش دستباف است یا ماشینی.

پود یا لبه‌های فرش

یکی دیگر از روش‌های تشخیص فرش دستباف از ماشینی، توجه به پود فرش‌هاست. در هنگام بافت فرش، از الیافی به‌صورت افقی استفاده می‌شود که برای نگه‌داشتن چله‌ها کنار هم به کار می‌رود. معمولاً این پودها با رنگ متفاوتی برای ایجاد تنوع استفاده می‌شوند و در بیشتر موارد با طرح قالی هماهنگ هستند. این موضوع به شناسایی فرش کمک می‌کند.

با این حال، فرش دستباف ممکن است لبه‌های یکنواختی نداشته باشد و شل یا سفت باشد. فرش‌های دستباف معمولاً به‌وسیله دست بافته می‌شوند و این فرایند کاملاً دستی است. در مقابل، فرش‌های ماشینی با استفاده از ماشین بافته می‌شوند و بنابراین ساختار منظم‌تری دارند. این نکته ساده می‌تواند در تشخیص فرش دستباف از ماشینی بسیار کمک‌کننده باشد.

طراحی و نقشه‌های استفاده شده در فرش

در ادامه، به مهم‌ترین نکته‌ای می‌رسیم که در تشخیص فرش دستباف از ماشینی به آن برخورد می‌کنیم؛ یعنی طراحی و اشکال به‌کار‌رفته در فرش.

در فرش‌های دستباف از طرح‌های طبیعی استفاده می‌شود؛ و بافنده فرش باید طبق طرح کاغذی از ابتدا تا انتها فرش را ببافد. به همین دلیل، ممکن است در فرش‌های دستباف تقارن و نظم زیادی وجود نداشته باشد، در حالی که این موضوع در فرش‌های ماشینی کاملاً متفاوت است.

علاوه بر این، در فرش‌های ماشینی معمولاً طرح‌های فانتزی بیشتری وجود دارد که شاید آن‌ها را خیلی در اطراف خود ندیده باشیم. به‌علاوه، بیشتر نقوش و الگوهای فرش‌های ماشینی دارای کیفیت تصویر بالاتری هستند. در این فرش‌ها، الگوهای متقارن وجود دارد و احتمال زیادی وجود ندارد که یک گره با گره دیگری جا به جا شده باشد. همه چیز در فرش‌های ماشینی منظم است و حس عدم تقارن در آن‌ها وجود ندارد. این همان کارکرد و نظم ماشین بافنده است که در اینجا نمایان می‌شود.

برای جمع‌بندی این بخش، به برخی نکات مهم در مورد تشخیص فرش دستباف از ماشینی با توجه به طرح و نقش فرش اشاره می‌کنیم:

• توجه به پیچیدگی و ظرافت طرح : طرح فرش‌های دستباف معمولاً پیچیده‌تر و ظریف‌تر از طرح فرش‌های ماشینی است.
• توجه به عدم تقارن یا ناهمواری در طرح : در فرش‌های دستباف ممکن است نواقص جزئی مثل عدم تقارن وجود داشته باشد که در فرش‌های ماشینی به ندرت دیده می‌شود.
• توجه به استفاده از طرح‌های سنتی : فرش‌های دستباف بیشتر از طرح‌های سنتی و اصیل ایرانی بهره می‌برند.

با این نکات، می‌توان با دقت و توجه به طرح و نقش فرش، تشخیص داد که آیا فرش دستباف است یا ماشینی. توجه به طرح و نقش فرش یکی از واضح‌ترین و ساده‌ترین روش‌ها برای تمایز این دو نوع فرش است.

جمع‌بندی

در این مقاله به 6 روش کاربردی برای تشخیص فرش دستباف از ماشینی پرداختیم. برای مرور نکات گفته‌شده، باید بگوییم که برای تشخیص فرش دستباف نسبت به ماشینی، توجه به روش تولید آن بسیار اهمیت دارد. با توجه به این چند نکته ساده، می‌توان فرش دستباف واقعی را از فرش‌های ماشینی تشخیص داد:

• توجه به رنگ، شکل، اندازه و ابعاد
• توجه به الیاف استفاده شده
• بررسی پشت فرش
• توجه به ریشه‌ها در تشخیص فرش
• توجه به پود یا لبه‌های فرش
• توجه به طراحی و نقش‌های استفاده شده در فرش

در پایان، اگر این مقاله برای شما مفید بود، خوشحال می‌شویم که آن را با دیگران به اشتراک بگذارید. ما 6 روش برای تشخیص فرش دستباف از ماشینی بیان کردیم. شما از چه روشی برای تمایز این دو نوع فرش استفاده می‌کنید؟

سایت آموزش آشپزی رضیم