تشخیص و علائم بیماری کزار و راه انتقال آن (2 نکته مهم)

علائم و نحوه درمان کزاز

کُزاز یا تتانوس (Tetanus) نوعی بیماری عفونی است که ناشی از سمومی است که توسط باکتری بی‌هوازی به نام کلوستریدیوم تتانی تولید می‌شود. این بیماری با انقباضات دردناک و مداوم عضلات اسکلتی مشخص می‌شود. باکتری کلوستریدیوم تتانی معمولاً در گرد و خاک، به‌ویژه در خاک مزارع، باغ‌ها، کوچه‌ها و اصطبل‌ها وجود دارد و از طریق زخم‌ها به بدن وارد می‌شود. با رضیم همراه باشید تا اطلاعات بیشتری درباره بیماری کزاز بیاموزید.

علایم بیماری کزاز

علائم اولیه بیماری کزاز شامل ناراحتی و بی‌خوابی است. به زودی عضلات فک و زبان دچار تشنج می‌شوند و بیمار نمی‌تواند دهانش را به‌راحتی باز کند و صحبت کند. با گذشت زمان، تشنگی عضلات فک، زبان، صورت، گردن، ساعد، دست و پا و همچنین کمر نیز شروع می‌شود. تشنج عضلات صورت باعث ایجاد ظاهری به نام لبخند کزازی می‌شود و تشنج عضلات کمر هم موجب خمیدگی آن به جلو می‌گردد. این تشنجات بسیار دردناک هستند. تب خفیفی که معمولاً حدود 38 درجه است، نیز ممکن است بروز کند.

بیماری کزاز می‌تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد و در نهایت، تشنج عضلات تنفسی می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود. درمان با سرم ضد کزاز زمانی مؤثر است که سم باکتری به سلول‌های عصبی نرسیده باشد. همچنین ممکن است عضلات قفسه سینه، شکم و پشت نیز دچار گرفتگی شوند. گرفتگی شدید عضلات تنفسی می‌تواند نفس کشیدن را برای بیماران سخت کند. علائم و نشانه‌های کزاز ممکن است در هر زمان (چند روز تا چند هفته) بعد از آسیب ظاهر شوند. دوره نهفتگی این بیماری معمولاً بین 5 روز تا 15 هفته است و میانگین آن حدود 7 روز می‌باشد.

علل‌ بیماری کزاز

باکتری‌ها (کلستریدیوم تتانی) تقریباً در همه‌جا، به‌ویژه در خاک، کود و گرد و غبار وجود دارند. این باکتری‌ها می‌توانند از طریق هرگونه شکاف در پوست، از جمله سوختگی‌ها یا زخم‌های عمیق، وارد بدن شوند. سموم حاصل از این باکتری‌ها به اعصاب می‌روند که مسؤول انقباض عضلات هستند و باعث اسپاسم و تشنج عضلانی می‌شوند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟

بیماری کزاز معمولاً افرادی که با خاک و فلزات آلوده کار می‌کنند، مانند کشاورزان و آهنگران، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین نوزادانی که بند ناف آنها هنگام تولد با اشیای آلوده و بدون ضدعفونی برید می‌شود به این بیماری مبتلا می‌شوند.

چه زمانی به درمان نیاز داریم؟

• در زخم‌های سطحی و تمیز، سابقه واکسیناسیون بیمار بررسی می‌شود. اگر از آخرین نوبت تزریق واکسن کمتر از 10 سال گذشته باشد، نیازی به هیچ اقدامی نیست؛ اما اگر بیش از 10 سال گذشته باشد، واکسن تزریق می‌شود.
• در زخم‌های عمیق و کثیف، اگر سابقه واکسیناسیون بیش از پنج سال باشد، واکسن تزریق می‌شود.
• به افرادی که سابقه واکسیناسیون کزاز ندارند یا از وضعیت واکسیناسیون خود مطمئن نیستند، در هر نوع زخمی (چه سطحی و چه عمیق) واکسن تزریق می‌شود.

غربالگری و تشخیص

پزشک کزاز را بر اساس معاینه بدنی و نشانه‌هایی نظیر اسپاسم عضلانی، گرفتگی و درد تشخیص می‌دهد.

“`html

تست‌های آزمایشگاهی عموماً در تشخیص کزاز کارساز نیستند.

درمان بیماری کزاز

درمان شامل استفاده از یک ضد سم مثل TIG است، اما این ضد سم تنها می‌تواند سموم را که به بافت عصبی متصل نیستند، خنثی کند. پزشک ممکن است برای مبارزه با باکتری کزاز، آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریق نماید. همچنین برای جلوگیری از عفونت‌های آینده، واکسن کزاز تجویز می‌شود. درمان کزاز به زمان زیادی در یک مرکز درمانی احتیاج دارد و داروهایی برای آرامش و فلج کردن عضلات تجویز می‌شود تا در این حالت نیاز به مراقبت از مجاری تنفسی باشد.

در بیشتر مواقع، کزاز شدت زیادی دارد و علی‌رغم درمان، ممکن است به مرگ منجر شود. مرگ معمولاً به خاطر انقباضات در مجاری تنفسی، عفونت‌های تنفسی و اختلال در سیستم عصبی خودکار اتفاق می‌افتد. سیستم عصبی خودکار قسمتی از سیستم عصبی است که روی عضلات قلب، عضلات غیر ارادی و غدد تأثیر دارد. بیمارانی که از کزاز بهبود می‌یابند، بعضی اوقات با مشکلات روانی روبرو می‌شوند و ممکن است نیاز به مشاوره روانپزشکی پیدا کنند.

پیشگیری از بیماری کزاز

با کمک ایمنی در برابر سم، می‌توانید از کزاز جلوگیری کنید. بیشتر موارد کزاز در افرادی رخ می‌دهد که واکسن یادآور کزاز را در 10 سال اخیر دریافت نکرده‌اند.

تزریق واکسن

واکسن کزاز معمولاً به عنوان بخشی از واکسن DPT (دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه) به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن فرد را در برابر سه بیماری دیفتری، سیاه‌سرفه و کزاز ایمن می‌کند. آخرین نوع این واکسن شامل دیفتری، شبه‌سم کزاز و سیاه‌سرفه بدون سلول (DtaP) است. DtaP دارای پنج دوز است که معمولاً به بازو یا ران کودکان تزریق می‌شود. سنین تزریق واکسن 2، 4، 6، 15 تا 18 ماهگی و 4 تا 6 سالگی است.

بزرگسالان باید هر 10 سال یکبار یک دوز یادآور واکسن کزاز بزنند. اگر به کشورهای خارج از کشور سفر می‌کنید، بهتر است یک دوز جدید واکسن کزاز بزنید. دوز یادآور واکسن کزاز معمولاً با دوز یادآور واکسن دیفتری به‌صورت واکسن بالغین یا (Td) تزریق می‌شود. ابتلا به کزاز باعث ایجاد ایمنی در برابر این بیماری نمی‌شود، بنابراین واکسیناسیون برای جلوگیری از عود مجدد بیماری منطقی است. اگر در کودکی واکسن کزاز را دریافت نکرده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید و واکسن بالغین یا Td را دریافت کنید.

تمیز نگه داشتن زخم

ابتدا زخم را با آب تمیز بشویید. سپس زخم و اطراف آن را با آب و صابون به‌خوبی تمیز کنید.

توجه به منبع زخم

زخم‌هایی که به‌دلیل سوزن یا برش‌های عمیق ایجاد می‌شوند، گزیدگی حیوانات و به‌ویژه زخم‌های کثیف، شما را در معرض خطر ابتلا به عفونت کزاز قرار می‌دهند. در این مواقع، پزشک زخم را تمیز کرده و بعد از تجویز آنتی‌بیوتیک، دوز یادآور واکسن کزاز را به شما تزریق می‌کند.

مصرف آنتی‌بیوتیک

در مورد هر زخم جدی با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود آیا نیاز به آنتی‌بیوتیک هست یا خیر. پس از شستن و تمیز کردن زخم، یک لایه از آنتی‌بیوتیک‌ها (کرم یا پماد) مانند نئوسپورین یا پلی‌سپورین را بر روی زخم بمالید. این آنتی‌بیوتیک‌ها به بهبود زخم کمک نمی‌کنند، اما با جلوگیری از رشد باکتری‌ها و تقویت ایمنی بدن، به ترمیم زخم یاری می‌رسانند. برخی از اجزای این پمادها ممکن است باعث ایجاد لکه‌های خفیف پوستی شوند. در صورت بروز لکه‌های پوستی، استفاده از پماد را متوقف کنید.

پانسمان زخم

در معرض هوا قرار دادن زخم به بهبودی آن کمک می‌کند، اما پانسمان زخم را تمیز نگه می‌دارد و از بروز عفونت‌های مضر جلوگیری می‌کند. تاول‌های تخلیه شده باید تا زمان بهبودی پانسمان شوند. پانسمان باید روزانه تعویض شود و در صورت مرطوب بودن، سریع‌تر تعویض شود. در صورت حساسیت به برخی از مواد…

“““html

از باندها و چسب ها، از گاز استریل و چسب های کاغذی استفاده کنید.

ایمنی و مقابله در برابر کزاز

برای جلوگیری از کزاز، سن مهم نیست مگر اینکه قبلاً واکسن دریافت کرده باشید. برای ایمنی، مقدار سم لازم است که بیشتر از مقدار کشنده است. بنابراین ضروری است که واکسیناسیون انجام شود. ایمنی گروهی به تنهایی نمی‌تواند از ابتلا به کزاز جلوگیری کند.

عوامل محیطی بیماری کزاز

کزاز یک بیماری است که بیشتر در افراد فاقد ایمنی رخ می‌دهد و در مناطق گرمسیری و در فصل تابستان رایج‌تر است. رعایت بهداشت فردی و دریافت واکسن بهترین راه برای پیشگیری از آن است. شایع‌ترین نوع این بیماری، کزاز نوزادی است.

راه انتقال کزاز

این بیماری از طریق هرگونه جراحت، خراش یا زخم که به خاک آلوده به اسپور کزاز تماس داشته باشد، منتقل می‌شود.

علائم و نشانه های بالینی بیماری کزاز :

• مدت زمان کمون این بیماری معمولاً تا 14-1 روز بعد از زخم طول می‌کشد و ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد.
• این بیماری به سه شکل نوزادی، عمومی و موضعی ظاهر می‌شود.
• سفتی فک یا تریسموس اولین علامت معمول بیماری کزاز است. بعد از آن، سختی بلع، گردن و شانه‌ها و سپس دیگر عضلات می‌تواند بروز کند.
• انقباض عضلات صورت باعث ایجاد حالتی به نام “لبخند شیطانی” می‌شود.
• در برخی موارد ممکن است تشنجات عمومی نیز دیده شود. همچنین، سیانوز و خفگی به دلیل انقباض عضلات رخ می‌دهد. تب ممکن است وجود داشته باشد، اما بیمار هوشیار است. افزایش فشار خون، ضربان قلب تند، عرق کردن زیاد و آریتمی از علامت‌های شدید بیماری کزاز هستند.

پیشگیری از ابتلا به کزاز

برای واکسیناسیون، دو نوع واکسن وجود دارد: مختلط و تک ظرفیتی. واکسن مختلط به همراه واکسن دیفتری و سیاه سرفه داده می‌شود و به صورت سه‌دوره‌ای به نوزادان تزریق می‌شود. سه تزریق اولیه با فاصله یک هفته و سه نوبت یادآور در سنین 15 ماهگی، 6 سالگی و 14-16 سالگی توصیه می‌شود. بعد از آن، هر 10 سال یک بار تزریق یادآور نیاز است. برای کودکان بالای 6 سال باید از واکسن نوع دوگانه استفاده کرد. نوع تک ظرفیتی شامل توکسوئید تخلیص شده کزاز است که ایمنی بیشتری می‌دهد. دوره اولیه آن با دو تزریق در فاصله 1-2 ماه انجام می‌شود و یادآور یک سال بعد و دومین یادآور 5 سال بعد تزریق می‌شود.

پیشگیری از کزاز نوزادان

برای زنان باردار که قبلاً واکسن نگرفته‌اند، دو تزریق واکسن با فاصله یک ماه انجام می‌شود. اولین تزریق باید هر چه سریعتر انجام شود و دومی باید حداقل 3 ماه قبل از زایمان باشد. در صورتی که قبلاً واکسینه شده باشند، تنها یک تزریق نیاز است که بهتر است تا 15 روز قبل از زایمان انجام شود.

نکاتی در مورد بیماری کزاز:

• در کزاز، هیچ بیماری به دلیل کزاز تب نمی‌کند و در صورت وجود تب، باید به عفونت ریه شک کرد.
• شایع‌ترین علت مرگ در این بیماری عفونت ریه است.
• در اوایل بیماری، علائم ناگهانی وجود ندارد.
• در 2 درصد موارد، هیچ زخم مشخصی وجود ندارد.
• در این بیماری فردی که می‌خندد، ممکن است به نظر ناراحت و گریان بیاید (لبخند شیطانی).
• این بیماری تنها بیماری است که پس از بهبودی نیاز به واکسیناسیون مجدد دارد.

این مطلب درباره بیماری کزاز بود که امیدواریم از اطلاعات آن بهره‌مند شده باشید. ما در اینجا علت‌های ابتلا به کزاز و روش‌های پیشگیری از آن را بررسی کردیم.

لطفاً اگر سوال یا نکته‌ای در مورد علائم و نحوه درمان کزاز دارید، آن را در قسمت نظرات با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.

مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی