تومور هیپوفیز چیست + درمان تومور هیپوفیز (2 نکته مهم)

سرطان هیپوفیز

با رضیم همراه باشید تا با نشانه ها و درمان تومور هیپوفیز بیشتر آشنا شوید.

تومورهای‌ هیپوفیز

تومور هیپوفیز به رشد غیرطبیعی در ((غده هیپوفیز)) گفته می‌شود که موجب می‌شود این غده بیشتر از حد معمول فعالیت کند. این تومورها ممکن است خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند، اما تومورهای بدخیم به ندرت به سایر نقاط بدن سرایت می‌کنند. این تومورها در هر دو جنس و در سنین مختلف ممکن است دیده شوند، اما بین سنین 30 تا 50 سال بیشتر شایع هستند.

سرطان غده هیپوفیز نوعی از سرطان است که به آن آدنوم هیپوفیز هم می‌گویند. این سرطان فقط ۱۰ درصد از تومورهای اولیه مغز را تشکیل می‌دهد. معمولاً تومورهای هیپوفیز خوش‌خیم هستند، اما در صورتی که تومورها رشد کنند، ممکن است به نوع بدخیم تبدیل شوند که خطرناک‌تر هستند. پس از مشاهده علائم، ضروری است که به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به بررسی علائم و روش‌های درمان این بیماری می‌پردازیم.

علل ایجاد تومور غده هیپوفیز

دلیل مشخصی برای ایجاد تومور غده هیپوفیز وجود ندارد. در برخی موارد، ممکن است این تومورها به دلیل تحریک از سمت هیپوتالاموس ایجاد شوند. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که به هیپوفیز سیگنال می‌فرستد تا هورمونی تولید کند. تنها ۱ تا ۵ درصد موارد تومور غده هیپوفیز ارثی است. عوامل وراثتی به ندرت باعث افزایش خطر ابتلا به تومور هیپوفیز می‌شوند.

یکی از اختلالات شایع که می‌تواند باعث ایجاد تومورها در غدد درون‌ریز شود، مولتیپل اندوکرین نئوپلازی نوع ۱ است. این اختلال ممکن است تومورهایی در غده‌های درون‌ریز و قسمت اول روده کوچک ایجاد کند. کارنی کمپلکس نیز عامل دیگری است که می‌تواند باعث ایجاد چند نوع تومور از جمله تومور غده هیپوفیز شود.

تشخیص تومورهای غده هیپوفیز

برای تشخیص تومورهای غده هیپوفیز، بیماران توسط متخصصین غدد درون‌ریز (اندوکرینولوژیست) معاینه می‌شوند. برخی بیماران ممکن است قبل از مراجعه به این متخصص، به پزشکان دیگر مانند چشم‌پزشکان یا متخصصین مغز و اعصاب (بخاطر سردرد یا سرگیجه) مراجعه کنند.

بعد از بررسی علائم بیمار و انجام آزمایش‌های مورد نیاز، متخصص غدد درون‌ریز ممکن است آزمایش‌های خونی جهت اندازه‌گیری سطح هورمون‌های مختلف غده هیپوفیز تجویز کند. بعضی اوقات لازم است آزمایش‌های خون پیچیده‌تری انجام شود که ممکن است در آن، قبل از اندازه‌گیری، بیمار یک تزریق یا نوشیدن گلوکز دریافت کند.

بهترین روش تصویربرداری برای مشاهده غده هیپوفیز، ام آر آی است. در این نوع تصویربرداری، بیمار باید به مدت یک ساعت بر روی تخت در یک تونل طولانی دراز بکشد. اگر اسکن نشان دهد که تومور ممکن است به عصب بینایی نزدیک باشد، از شما خواسته می‌شود که آزمایش میدان دید انجام دهید.

علائم شایع غده هیپوفیز

غده‌های عادی هیپوفیز که موجب سرطان خوش‌خیم می‌شوند، معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند. اما اگر این تومورها پیشرفت کنند و به بدخیم تبدیل شوند، می‌توانند علائمی دیده شوند. یکی از علائم، سردرد است که به علت فشار تومورها ایجاد می‌شود. علامت دیگر کاهش بینایی به دلیل فشار تومورهای بدخیم است.

از دیگر علائم سرطان هیپوفیز، تغییرات هورمونی هستند که می‌توانند باعث علائم مختلفی مثل حالت تهوع، ضعف، احساس سردی شدید و اختلالات جنسی شوند.

• تاری دید
• دوبینی
• افتادگی پلک یا انحراف چشم ناشی از فشار تومور بر روی اعصاب چشم
• سردرد در ناحیه پیشانی
• تهوع

“`html

• nausea و استفراغ‌
• تشنج
• آبریزش‌ بینی‌
• تشنگی‌ بیش‌ از حد‌
• تغییرات‌ در قاعدگی‌
• افزایش‌ وزن‌ بدون دلیل‌ مشخص‌
• تأخیر یا رشد نامتعارف در کودکان‌
• قند خون پایین‌
• فشار خون‌ پایین‌
• از دست‌ رفتن‌ دید در محیط‌
• علایم اختلالات‌ دیگر غدد درون ریز

درمان سرطان غده هیپوفیز

برای درمان سرطان غده هیپوفیز روش های زیادی وجود دارد. یکی از این روش ها استفاده از داروهای خاص برای از بین بردن تومور است. روش دیگر، کنترل رشد سلول های سرطانی و همچنین مدیریت هورمون ها با استفاده از داروهای شیمیایی انجام می‌شود. یکی از نکات مهم این است که طبق دستور پزشک، ممکن است چندین روش بطور همزمان برای کمک به بهبودی شما استفاده شود.

روش دیگر حذف تومور سرطانی از طریق عمل جراحی است، در این روش، تومور به طور مستقیم حذف می‌شود و سپس با داروها روند بهبودی سرعت می‌گیرد. پرتودرمانی هم یک روش موثر دیگر برای از بین بردن تومور است.

دارو درمانی و عمل جراحی تومور هیپوفیز

هر یک از این روش ها بر اساس وضعیت بیمار توسط جراح مغز و اعصاب و متخصص غدد درون ریز انتخاب می‌شود و این متخصصان به پیگیری وضعیت بیمار برای کاهش عوارض بیماری در حال حاضر و آینده می‌پردازند. برخی تومورها فقط در زنان شایع‌اند و برخی دیگر در هر دو جنس ممکن است دیده شوند.

علت بروز تومور هنوز مشخص نیست

گاهی اوقات مشکلات ژنتیکی می‌توانند باعث بروز تومور شوند که این موضوع بسیار نادر است و به فعالیت غدد درون ریز پیوند دارد. برخی بیماری‌های ژنتیکی، اختلالات عمومی بدن مانند دیابت، مصرف بعضی داروها و ترشح هورمون‌های غده فوق کلیه ممکن است باعث افزایش تومور هیپوفیز شوند. بنابراین، بیماران باید پزشک خود را در جریان مصرف این داروها قرار دهند.

اگر بیماران افزایش وزن غیرطبیعی، ترک‌های پوستی در ناحیه شکم، افزایش رشد نامتناسب و تغییر در چهره را تجربه کنند، باید به پزشک مراجعه کنند تا با معاینه و تصاویر تشخیصی احتمال وجود تومور بررسی شود. درمان تومور غده هیپوفیز به عوامل متعدد بستگی دارد.

• محل تومور
• اینکه آیا تومور بیش از حد هورمونی تولید می‌کند
• حال عمومی بیمار و انتخاب‌های درمانی ممکن
• چون تومور غده هیپوفیز می‌تواند بر بسیاری از سیستم‌ها و اندام‌ها تأثیر بگذارد، پزشکان با تخصص‌های مختلف برای تهیه یک برنامه درمانی کارآمد با هم همکاری می‌کنند.

مشاهدات

منظور از مشاهدات، ارزیابی پزشک متخصص مغز و اعصاب یا غدد درون‌ریز است که در آن اقدامات تصویربرداری به صورت دوره‌ای انجام می‌شود. ممکن است نیاز به تأخیر در درمان وجود داشته باشد، به عنوان مثال زمانی که تومور غده هیپوفیز بزرگ‌تر می‌شود یا علائم بیماری بدتر می‌شوند.

جراحی تومورهای غده هیپوفیز

جراحی یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای درمان تومورهای غده هیپوفیز است. اگر تومور خوش‌خیم باشد و در ناحیه‌ای قرار گیرد که جراح بتواند با آسانی آن را بدون آسیب به دیگر بافت‌ها برطرف کند، ممکن است جراحی تنها درمان لازم باشد.

جراحی در موارد زیر تجویز می‌شود:

• تومور هورمون‌هایی تولید می‌کند که با دارو کنترل نمی‌شوند
• تومور با فشار به غده هیپوفیز یا دیگر قسمت‌های سیستم عصبی باعث بروز مشکلات در سلامتی فرد می‌شود.
• تومور با وجود درمان‌های قبلی با دارو و یا جراحی، هنوز در حال رشد است

رایج‌ترین نوع‌های جراحی تومور غده هیپوفیز عبارتند از:

• جراحی آندوسکوپیک از طریق بینی
• جراحی آندوسکوپیک مغز
• جراحی برداشت مغز

“`

درمان تومور غده هیپوفیز با دارو (دارودرمانی)

دارودرمانی می‌تواند به کنترل تولید هورمون توسط تومور غده هیپوفیز کمک کند. داروها می‌توانند باعث شوند که تومور کمتر هورمون تولید کند یا حتی کوچک‌تر شوند تا به غده هیپوفیز یا دیگر بخش‌های سیستم عصبی آسیب نرسانند.

معمولاً از دارودرمانی برای درمان تومورهای غده هیپوفیز استفاده می‌شود:

داروهای بروموکریپتین و کابرگولین برای تومورهایی که به نام پرولاکتینوما شناخته می‌شوند مفید هستند. این تومورها مقدار زیادی هورمون پرولاکتین می‌سازند. این داروها موجب کاهش تولید هورمون پرولاکتین می‌شوند و به کوچک‌تر شدن تومور نیز کمک می‌کنند.

داروهای سوماتوستاتین مانند لانرئوتید و اکتروتید نیز برای تومورهایی که باعث تولید بیش از حد هورمون می‌شوند توصیه می‌شوند. این داروها مقدار تولید هورمون را کاهش داده و ممکن است اندازه تومور را نیز کم کنند. همچنین این داروها می‌توانند به تومورهایی که هورمون تیروئید بیش‌ از حدی تولید می‌کنند کمک کنند. داروهایی مانند پگویزومانت یا سوماورت نیز اثرات ناشی از افزایش هورمون در بدن را متوقف می‌کنند.

کتوکونازول و نیزورال ممکن است برای تومورهای غده هیپوفیزی که باعث تغییراتی در بدن مثل گردی صورت و برآمدگی در ناحیه شانه‌ها می‌شوند و کورتیزول زیادی تولید می‌کنند، کاربرد داشته باشند. این داروها تولید هورمون کورتیزول را کاهش می‌دهند، ولی اندازه تومور را تغییر نمی‌دهند و از تولید هورمون آن جلوگیری نمی‌کنند. اگر تومور غده هیپوفیز نتواند هورمون‌های ضروری بدن را ترشح کند یا اگر بعد از عمل جراحی تولید هورمون به شدت کاهش یابد، ممکن است به درمان هورمونی جایگزین در منزل نیاز باشد.

پرتودرمانی برای تومور غده هیپوفیز

پزشکان معمولاً پرتودرمانی را برای تومورهایی تجویز می‌کنند که شرایط زیر را دارند:

• برداشت کامل تومور به راحتی امکان‌پذیر نیست.
• تومور سریعاً در حال رشد است.
• داروها تأثیر چندانی در کوچک کردن آن ندارند.
• در ناحیه‌ای از مغز قرار دارد که جراحی در آن خطرناک است.
• بعد از عمل جراحی دوباره برمی‌گردد.

پرتودرمانی به تدریج اثر می‌گذارد و ممکن است بتواند تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها رشد تومور را کنترل کند و از تولید هورمون آن جلوگیری کند.

دو نوع پرتودرمانی برای تومورهای غده هیپوفیز وجود دارد:

1. پرتودرمانی از خارج با تابش پرتو
2. پرتودرمانی مستقیم بافت حین جراحی

پس از درمان سرطان غده تیروئید

پس از جراحی یا پرتودرمانی، ممکن است نیاز به داروهایی برای جایگزینی یا تنظیم تعادل هورمون‌ها در بدن باشد. احتمالاً برخی افراد می‌توانند در نهایت از مصرف داروهای هورمونی صرف‌نظر کنند.

پس از درمان، پزشک با درخواست انجام اسکن ام آر آی و آزمایش‌های خون و ادرار روند بهبودی را بررسی می‌کند تا ببیند آیا غده هیپوفیز به خوبی کار می‌کند یا خیر.

تهیه شده مجله اینترنتی رضیم

وحید محقق