حساسیت چشم و راههای درمان آن (2 نکته مهم)
“`html
حساسیت چشم و روش های پیشگیری از آن
حساسیت چشم یکی از مشکلاتی است که باعث ناراحتی بسیاری از افراد می‌شود. چشم‌ها پنجره‌ای به دنیای بیرون هستند. وقتی که چشم‌ها باز می‌شوند، بافتی به نام ملتحمه با مواد حساسیت‌زا موجود در هوا تماس پیدا می‌کند. ملتحمه، بافت پوششی جلوی چشم و داخل پلک‌ها را تشکیل می‌دهد و نقش دفاعی در برابر محیط خارج دارد. در ملتحمه رگ‌های خونی، سلول‌های ایمنی و مواد دفاعی زیادی وجود دارد که این قسمت را در برابر عفونت‌ها و عوامل خارجی محافظت می‌کند. همچنین، اشک نیز سلول‌ها و مواد ایمنی دارد که به مبارزه با عوامل خارجی کمک می‌کند. بنابراین، بیشتر واکنش‌های دفاعی در جلوی چشم در سطح ملتحمه اتفاق می‌افتد. وقتی این واکنش‌های دفاعی به درستی کنترل نشوند یا به جای عوامل خارجی، بر علیه خود بدن عمل کنند، حساسیت چشم ایجاد می‌شود. مهم‌ترین عاملی که باعث حساسیت چشم می‌شود، ماده‌ای به نام “هیستامین” است که از یک نوع سلول ایمنی به نام “ماست سل‌ها” ترشح می‌شود. هیستامین باعث خارش و همچنین گشاد شدن رگ‌ها در ملتحمه، و در نتیجه قرمزی چشم می‌شود.
حساسیت چشم بیشتر در افراد جوان (زیر ۳۰ سال) دیده می‌شود. همچنین، اگر در خانواده فرد سابقه حساسیت یا بیماری‌های آلرژیک وجود داشته باشد، احتمال بروز حساسیت چشم بیشتر است. به ویژه افرادی که از تب یونگه (آبریزش بینی حساسیتی) یا آلرژی پوستی (درماتیت آتوپیک) رنج می‌برند، بیشتر در معرض حساسیت چشم قرار دارند.
بسیاری از قطره‌های چشم مورد استفاده برای حساسیت مشابه داروهایی هستند که برای درمان آلرژی بینی به کار می‌روند: از جمله آنتی هیستامین‌ها، ضد احتقان‌ها و پایدار کننده‌های ماست سل‌ها. آنتی هیستامین‌ها با جلوگیری از اثر هیستامین، به کاهش علائم آلرژی کمک می‌کنند و می‌توانند خارش را کاهش دهند. پایدار کننده‌های ماست سل‌ها با جلوگیری از آزاد شدن هیستامین و مواد شیمیایی دیگر از ماست سل‌ها، التهاب را کم می‌کنند.
علائم حساسیت چشم
همانطور که گفته شد، هیستامین عامل اصلی بروز علائم آلرژی است. ترشح هیستامین در ملتحمه باعث خارش، سوزش و اشک‌ریزش می‌شود. همچنین، هیستامین باعث گشاد شدن رگ‌ها می‌شود و چشم را قرمز می‌کند. علاوه بر این، هیستامین میتواند موجب نشستن مایع از رگ‌ها به داخل بافت ملتحمه و پلک شود که این حالت به تورم پلک می‌انجامد. در برخی موارد، پلک‌ها آنقدر متورم می‌شوند که فرد نمی‌تواند چشم‌هایش را باز کند. تجمع مایع در ملتحمه همچنین میتواند باعث شود که ملتحمه به شکل آبی درآید و در مواردی مایع آنقدر زیاد است که ملتحمه از سطح چشم فاصله می‌گیرد و شبیه به کهیر یا تاول بزرگ می‌شود. به ویژه زمانی که قرنیه نیز تحت تاثیر حساسیت قرار گیرد، ممکن است حساسیت به نور ایجاد شود.
معمولاً حساسیت چشم هر دو چشم را درگیر می‌کند، اما گاهی اوقات علائم فقط در یک چشم ظاهر می‌شود، به ویژه وقتی که یک عامل حساسیت‌زا به چشم وارد شود و اگر فرد آن چشم را بخاراند، میتواند شدت علائم را در آن چشم بیشتر کند. مهم‌ترین علائم حساسیت چشم عبارتند از:
- ریزش اشک
- قرمزی چشم یا پلک داخلی چشم
- خارش چشم
- حساسیت به نور
- سوزش چشم
- ورم پلک
انواع حساسیت چشم
ورم ملتحمه آلرژیک (Allergic Conjunctivitis)
مالیدن چشمی که می‌خارد یک واکنش طبیعی است اما این کار باعث آزاد شدن بیشتر هیستامین و دیگر مواد آلرژی‌زا می‌شود و در نتیجه علائم حساسیت بدتر می‌شود. بنابراین سعی کنید تا حد ممکن چشم‌ها را نمالید.
ورم ملتحمه یا کنژکتیت…
“`
شایع‌ترین نوع حساسیت چشمی، به نام کنژکتوییت آلرژیک شناخته می‌شود. این بیماری معمولاً به دلیل حساسیت به گرده گل‌ها و گیاهان به وجود می‌آید، به همین خاطر در فصل بهار بسیار رایج است. اما افرادی که به گرد و خاک، کپک‌ها، موی حیوانات یا مواد شیمیایی حساسیت دارند، ممکن است در هر زمانی از سال علائم این بیماری را تجربه کنند. کنژکتوییت آلرژیک فصلی معمولاً با آبریزش بینی همراه است. از علائم اصلی این بیماری می‌توان به خارش، سوزش و قرمزی چشم‌ها، اشک‌ریزی و تورم پلک‌ها اشاره کرد. به دلیل اینکه بیشتر این علائم به خاطر آزاد شدن ماده‌ای به نام هیستامین در بافت چشم است، درمان با استفاده از قطره‌های چشمی ضد هیستامین بهترین گزینه برای کاهش این علائم است. همچنین برای جلوگیری از بروز این علائم، می‌توان از قطره‌های تثبیت‌کننده ماست‌سل‌ها استفاده کرد که در ادامه توضیحاتی درباره آنها خواهیم داد. در موارد شدیدتر و به تشخیص پزشک ممکن است از قطره‌های استروئیدی به مدت کوتاهی استفاده شود. شربت‌ها و قرص‌های آنتی‌هیستامین معمولاً تاثیر زیادی بر علائم چشمی ندارند، اما برای کنترل آبریزش بینی و علائم پوستی حساسیت مفید هستند.
مالیدن به چشمی که می‌خارد یک واکنش طبیعی است، اما این کار ممکن است باعث آزاد شدن بیشتر هیستامین و بدترشدن علائم حساسیت شود، پس بهتر است سعی کنید تا حد امکان چشم‌ها را نمالید.
ورم ملتحمه همراه با درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis)
درماتیت آتوپیک نوعی حساسیت شدید پوستی است که با خارش فراوان همراه است و بیشتر در بچه‌ها و نوجوانان بروز پیدا می‌کند. علائم چشمی این بیماری معمولاً نوجوانان و جوانان، به ویژه پسران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علامت اصلی چشمی این بیماری، خارش شدید و قرمزی پلک‌هاست. چشم‌ها ترشحات زیادی دارند و پلک‌ها خشک و دلمه‌بسته می‌شوند. این پلک‌ها ممکن است ضخیم و سفت شوند و گاهی نیز حساسیت به نور به وجود می‌آید. اگر این بیماری به درستی درمان نشود، خارش مزمن میتواند باعث آسیب به سطح چشم و ایجاد لک یا تاری دید شود.
گاهی اوقات مصرف بعضی غذاها مانند تخم‌مرغ، آجیل، توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، بادنجان، ادویه‌جات، شیر و ماهی میتواند علائم پوستی و چشمی درماتیت آتوپیک را بدتر کند. در این صورت حذف این مواد از رژیم غذایی میتواند به کنترل بیماری کمک کند. همچنین مواد حساسیت‌زا در هوا مانند گرد و خاک، کپک‌ها و موی حیوانات می‌توانند علائم را تشدید کنند.
درمان اصلی این بیماری استفاده از آنتی‌هیستامین‌های خوراکی قوی برای کنترل خارش است. استفاده از قطره‌های آنتی‌هیستامین، قطره‌های تثبیت‌کننده ماست‌سل‌ها و در موارد شدید، قطره‌های استروئیدی برای مدت کوتاه میتواند به بهبود علائم چشمی کمک کند.
گاهی ممکن است یک عفونت میکروبی پلک‌ها در افرادی که دچار درماتیت آتوپیک هستند، اتفاق بیفتد که باعث بدتر شدن خارش و دیگر علائم چشمی می‌شود. در این صورت، درمان عفونت با استفاده از قطره‌ها و پمادهای آنتی‌بیوتیک و شستشوی مکرر پلک‌ها میتواند به رفع عفونت و بهبود علائم کمک کند.
علائم چشمی درماتیت آتوپیک ممکن است فرد را سال‌ها درگیر کند. همچنین، احتمال ابتلا به آب مروارید (کاتاراکت) و لک قرنیه در این افراد بیشتر از افراد عادی است، به همین دلیل آنها باید تحت نظر پزشک چشم باشند.
کراتوکنژکتوییت بهاره (Vernal Keratoconjunctivitis)
کراتوکنژکتوییت بهاره یک بیماری نادر است که بیشتر در مناطق روستایی و گرمسیر و در نوجوانان، به ویژه پسران، رخ می‌دهد و به تدریج قبل از 20 سالگی بهبود می‌یابد. این بیماری معمولاً از اواسط بهار، زمانی که هوا رو به گرمی می‌رود، شروع شده و بعد از 2 تا 3 ماه به آرامی برطرف می‌شود و در سال بعد مجدداً عود می‌کند.
در این بیماری ممکن است چشم‌ها خارش شدیدی پیدا کنند و پلک‌ها متورم و سنگین شوند، که در برخی موارد باعث می‌شود فرد خواب‌آلود به نظر برسد. همچنین، حساسیت به نور ممکن است بروز کند و معمولاً ترشحات چسبناک و شیرین رنگ در گوشه چشم‌ها جمع می‌شود. در پشت پلک بالایی ترک‌هایی مشابه سنگ‌فرش به وجود می‌آید.
“`html
ایجاد می‌شود (این منظره در معاینه، با میکروسکوپ چشم‌پزشکی به راحتی با برگرداندن پلک قابل مشاهده است) همچنین به علت تجمع سلول‌های التهابی در ملتحمه ممکن است لکه‌های سفیدی در ملتحمه و دور قرنیه دیده شود. گاهی اوقات در این بیماران بافت ملتحمه در اطراف قرنیه حالت برجسته و پشته‌پشته پیدا می‌کند.
کراتوکنژکتیوویت‌های بهاره میتواند به علت خارش مکرر باعث ایجاد خراش و لک قرنیه شود. مؤثرترین درمان این بیماری استفاده از قطره‌های استروئید چشمی (برای مدت کوتاه و زیر نظر چشم‌پزشک) است. می‌توان برای کمک به کنترل بیماری و جلوگیری از عود آن از قطره‌های تثبیت‌کننده ماست‌سل‌ها و قطره‌های آنتی‌هیستامین موضعی نیز استفاده کرد. استفاده از عینک‌های آفتابی با شیشه بزرگ و دسته‌های ضخیم (که از ورود گرد و خاک به چشم جلوگیری می‌کند) میتواند به کنترل بیماری کمک کند. همچنین استفاده از کمپرس آب سرد و خنک کردن محل زندگی میتواند تا حدی علائم را تسکین بخشد.
حساسیت ناشی از لنز تماسی (کنتاکت لنز)
هر جسم خارجی که به‌صورت مزمن با ملتحمه و سطح داخلی پلک در تماس باشد میتواند باعث بروز حساسیت شود. در مورد لنز تماسی، خود لنز، رسوبات پروتئینی ایجاد شده بر روی لنز و محلول‌های تمیزکننده لنز (به‌خصوص مواد نگهدارنده موجود در محلول) میتواند موجب ایجاد حساسیت شود. خوابیدن با لنز تماسی احتمال ایجاد حساسیت را شدت می‌بخشد.
حساسیت به لنز تماسی معمولاً به‌صورت قرمزی و خارش چشم و ایجاد ترشحات فراوان و غلیظ بروز می‌کند. علاوه بر این، معمولاً در سطح پشتی پلک فوقانی حالت پشته‌پشته ایجاد می‌شود (این پشته‌ها در حقیقت برجستگی‌های طبیعی ملتحمه هستند که پاپیلا نام دارند و در اثر حساسیت به‌صورت غیرطبیعی بزرگ و برجسته می‌شوند).
مؤثرترین درمان این نوع حساسیت، توقف استفاده از لنز تماسی است. معمولاً قرمزی و خارش چشم چند روز تا چند هفته پس از توقف استفاده از لنز بهبود می‌یابد اما برطرف شدن برجستگی‌های پشت پلک (پاپیلاها) ممکن است چندین ماه طول بکشد. در صورتی که نتوان از عینک یا روش‌های دیگر برای اصلاح دید استفاده کرد و فرد ناچار به استفاده از لنز باشد، تغییر نوع لنز، تمیز کردن مکرر لنز و شستشوی کامل رسوبات پروتئینی و سپس آب‌کشی دقیق با آب مقطر و یا استفاده از لنزهایی که به‌صورت روزانه تعویض می‌شوند ممکن است به بهبود این عارضه کمک کند.
به علاوه ممکن است لازم باشد قطره‌های چشمی تثبیت‌کننده ماست‌سل‌ها تا چند ماه در این افراد مصرف شود. (در هنگام استفاده از قطره باید لنز تماسی را از چشم خارج کرد)
حساسیت‌های پلک
حساسیت‌های پلک اغلب نوعی واکنش حساسیتی است که در اثر برخورد مستقیم با یک ماده آلرژی‌زا ایجاد می‌شود. این عارضه معمولاً در اثر تماس با مواد شوینده یا مواد آرایشی اتفاق می‌افتد و به همین دلیل در خانم‌ها شایع‌تر است. (لاک ناخن در صورت مالیدن دست‌ها به چشم میتواند این عارضه را ایجاد کند).
علائم این نوع حساسیت معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از برخورد با ماده آلرژی‌زا اتفاق می‌افتد. معمولاً پلک‌ها دچار خارش شدید و قرمزی می‌شوند، ممکن است جوش‌های ریز آبدار روی پلک‌ها ایجاد شود و گاهی ملتحمه نیز قرمز می‌شود. در صورتی که فرد به‌طور مکرر با ماده آلرژی‌زا در تماس باشد، پوست پلک‌ها ضخیم شده و حالت چرمی پیدا می‌کند و پلک کلفت می‌شود.
بهترین درمان این عارضه شناسایی ماده مولد حساسیت و پرهیز از آن است. در موارد حاد و شدید، استفاده از یک پماد چشمی استروئیدی ملایم برای مدت چند روز میتواند به کنترل علائم کمک کند. در صورتی که عفونت میکروبی به ضایعه حساسیتی پلک اضافه شود، لازم است عفونت با داروهای آنتی‌بیوتیکی درمان شود.
نکاتی برای جلوگیری از حساسیت چشم
- چشم‌های ملتهب را مالش ندهید.
- همیشه دستان خود را بشویید قبل از این که به چشم‌های خود دست بزنید.
- خود را با آب گرم و صابون بشویید.
- برای جلوگیری از حساسیت، بالش، ملحفه و حوله را با آب گرم و مواد شوینده بشویید.
- چشم‌هایتان را آرایش نکنید.
- لوازم آرایشی‌تان را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- به هیچ وجه از لنزهای دیگران استفاده نکنید.
- برای کاهش التهاب، از عینک به جای لنز استفاده کنید.
- دست‌های خود را قبل از استفاده از کرم‌ها و قطره‌های چشمی بشویید.
- قطره‌ای که برای چشم عفونی استفاده کرده‌اید، برای چشم سالم استفاده نکنید.
“““html
پیشگیری از حساسیت چشم
برای جلوگیری از آلرژی چشمی، بهتر است پیشگیری کنید تا درمان. اگر عوامل ایجاد کننده حساسیت را بشناسید و از آنها دوری کنید، علائم شما بهبود می‌یابد. نکات زیر را در خانه رعایت کنید:
- از فیلترهای هوا در آشپزخانه و سیستم تهویه مطبوع استفاده کنید و آنها را به صورت منظم تعویض کنید.
- از شوره و موی حیوانات خانگی و سایر مواد محرک دوری کنید.
- از بالش، ملافه و وسایلی که گرد و غبار تولید می‌کنند، دوری کنید.
- استفاده از لحاف، تشک و بالش‌های غیرقابل نفوذ برای جلوگیری از ورود مواد حساسیت‌زا.
- محیط خانه را تمیز نگه دارید و از جمع شدن گرد و غبار جلوگیری کنید.
- از نشت آب که ممکن است باعث ایجاد کپک شود، جلوگیری کنید.
- از موانع و فیلترها، به ویژه فیلترهای هوا، استفاده کنید.
- با بسته نگه‌داشتن پنجره‌ها و درهای منزل، میزان مواد حساسیت‌زا در فضای باز را کاهش دهید.
درمان حساسیت چشم
قطره‌های اشک مصنوعی: این قطره‌ها به طور مستقیم آلرژی را درمان نمی‌کنند، اما به رقیق شدن مواد آلرژی‌زا در چشم کمک می‌کنند. این قطره‌ها به خصوص برای افرادی که خشکی چشم هم دارند، بسیار مفید هستند.
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش واکنش‌های آلرژیک.
- قطره‌های آنتی‌هیستامین و دکونژستانت (ضد احتقان).
- قطره‌های پایدار کننده سلول‌های ماست.
- قطره‌های ضد التهاب غیر استروئیدی.
- قطره‌های ضد التهاب استروئیدی.
- آنتی‌هیستامین‌های خوراکی.
نکات مهم در رابطه با حساسیت چشم
- در صورت بروز آلرژی‌های شدید یا طولانی‌مدت، حتماً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
- قطره‌های خنک معمولاً خارش چشم را بیشتر تسکین می‌دهند، بنابراین آنها را در یخچال نگهداری کنید.
بیشتر بخوانید:
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله رضیم
سایت رضیم
“`
