خاصیت اسفرزه ( Plantago psyllium ) (2 نکته مهم)

خواص شفا بخش اسفرزه

از لاغری تا کاهش قند خون با مصرف اسفرزه

ترکیب شیمیایی

دانه‌های اسفرزه حدود 10 درصد موکوس دارند که با تجزیه آن، مواد مفیدی مانند دگزیلوزان، آرابینوز، د – گالاکتوز و د – گالاکتورونیک اسید حاصل می‌شود. این دانه‌ها همچنین شامل روغن ثابت، پروتئین و مواد معدنی هستند. وقتی دانه‌های اسفرزه را در آب قرار می‌دهند، پوسته خارجی آن‌ها متورم می‌شود و یک لایه موکوسی دور هسته تشکیل می‌دهد. به همین خاطر، از آن‌ها برای درمان اسهال خونین (با کمی بو داده استفاده می‌کنند) استفاده می‌شود.

در آمریکا، از اسفرزه برای تهیه داروهای ملینی مثل Metamucil استفاده می‌شود که ملین خوبی است. دانه‌های اسفرزه به راحتی در بسیاری از کشورها رشد می‌کنند و به عنوان یکی از بهترین، مؤثرترین و کم‌ضررترین ملین‌های گیاهی شناخته می‌شوند که قرن‌هاست برای تسهیل هضم و دفع استفاده شده‌اند. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که دانه‌های اسفرزه در کاهش کلسترول و قند خون نیز مؤثرند.

======================================================

اسفرزه چگونه لاغر می‌کند؟

غلاف تخمه‌ی اسفرزه به طور مستقیم باعث چربی سوزی نمی‌شود. بلکه این دانه‌های کوچک کمک می‌کنند تا چربی کمتری در بدن جذب شود. زیرا می‌توانند غذاهایی که مصرف می‌کنید را سریع‌تر از بدن خارج کنند. در نتیجه، بدن زمان کمتری برای جذب چربی بیشتر دارد. همچنین، این غلاف با بهبود هضم غذا و جلوگیری از جذب زیاد مواد غذایی، به لاغری کمک می‌کند.

حجیم شدن اسفرزه در معده باعث احساس سیری طولانی‌مدت می‌شود و سیستم گوارشی از آن برای دفع چربی‌ها و توکسین‌ها استفاده می‌کند. با این حال، باید دانست که تنها مصرف اسفرزه برای کاهش وزن کافی نیست و باید رژیم غذایی متعادل داشته باشید و ورزش کنید. تأثیر تمیزکنندگی اسفرزه بسیار قوی است و می‌تواند باعث پاکسازی کولون شود. مصرف تخمه اسفرزه می‌تواند به دفع ضایعات، ایجاد احساس سبکی و کنترل مشکلات روده‌ای مانند یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر و اسهال کمک کند.

شما می‌توانید از تخم یا پودر اسفرزه به عنوان مکملی برای لاغری استفاده کنید. برای این کار کافی است که 10 تا 20 دقیقه قبل از غذا آن را مصرف کنید. اسفرزه بسیار غنی از فیبر غذایی است و بهتر است در ابتدا به مقدار کم مصرف شود. معمولاً روی پودر اسفرزه مقدار مصرف هم نوشته می‌شود. در ابتدای کار، نصف مقدار ذکر شده را با یک لیوان بزرگ شیر یا آب‌میوه خانگی بدون قند مخلوط کرده و بنوشید. می‌توانید میزان مصرفتان را به تدریج و در عرض 3 هفته افزایش دهید. اگر از قرص‌های اسفرزه استفاده می‌کنید، آن را نیم ساعت قبل از غذا با یک لیوان بزرگ آب مصرف کنید.

======================================================

اسفرزه برای تمیزی بدن از ضایعات تلنبار شده

غلاف تخمه‌های اسفرزه به دفع ضایعات قدیمی که ممکن است 2 تا 5 کیلو از وزن افراد را تشکیل دهد، کمک می‌کند. اگر به طور منظم اسفرزه مصرف کنید، به بدنتان کمک می‌کند که از شر ضایعات و مواد زائد خلاص شود. بنابراین احساس سبکی زیادی خواهید کرد و دور شکمتان کوچک‌تر خواهد شد.

اسفرزه برای تمیزی کولون

تأثیر تمیزکنندگی اسفرزه بسیار بالاست و می‌تواند کولون را به طور چشمگیری تمیز کند. مصرف تخمه اسفرزه به دفع ضایعات، ایجاد احساس سبکی و کنترل مشکلات روده‌ای مانند یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر و اسهال کمک می‌کند. این دانه‌های کوچک برای افرادی که از هموروئید یا بواسیر رنج می‌برند نیز مفیدند. شما می‌توانید برای تعیین مقدار و روش مصرف این دانه‌ها از عطار یا داروساز مشاوره بگیرید.

اسفرزه برای کاهش قند خون

اسفرزه با وجود کوچکی‌اش می‌تواند به کاهش قند خون، کاهش سطح انسولین، کاهش کلسترول بد و خطر نارسایی‌های دیگر کمک کند.

“`html

ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مواد غذایی دارای فیبر زیاد به پایین آوردن سطح قند خون و انسولین در افراد دیابتی کمک می‌کنند. زیرا غلاف اسفرزه نیز سرشار از فیبر است، مصرف آن برای کاهش قند خون و انسولین توصیه می‌شود. همچنین، نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که فیبر زیاد روی سطح کلسترول خون تأثیر مثبت دارد و آن را کاهش می‌دهد. بنابراین، اسفرزه می‌تواند کلسترول بد خون را پایین بیاورد و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را نیز کم کند.

اسفرزه برای مقابله با یبوست و اسهال

فیبرهای موجود در غلاف اسفرزه کمک زیادی به بهبود یبوست و همچنین اسهال می‌کند. این دانه‌های کوچک همچنین برای درمان هموروئید و برخی دیگر از بیماری‌های روده نیز مفید هستند.

تحقیقات نشان می‌دهد که وقتی اسفرزه را با آب مخلوط می‌کنید، این دانه‌ها حجیم و لعاب‌دار می‌شوند و به حرکات روده کمک می‌کنند تا مدفوع راحت‌تر خارج شود. در بسیاری از کشورها، از این دانه‌ها به عنوان ملین استفاده می‌شود. در مورد اسهال، اسفرزه می‌تواند به‌خوبی آب را جذب کند و مدفوع را سفت کرده و به آرامی عبور دهد.

توجه توجه

سازمان غذا و داروی آمریکا هشدار داده که مصرف نادرست و زیاد اسفرزه، مانند عدم نوشیدن آب کافی یا استفاده از آن برای افرادی که نسبت به آن حساسیت دارند، می‌تواند باعث انسداد مری و شرایط خطرناک مانند تنگی نفس در نوزادان شود.

تحقیقات در آمریکا نشان داده‌اند که استفاده از مکمل‌های فیبر اسفرزه در بیمارانی که سابقه آدنوم کولورکتال دارند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. بنابراین، برای جلوگیری از عوارض جانبی باید هنگام مصرف اسفرزه، مقدار زیادی آب بنوشید. نوشیدن یک لیوان آب بعد از مصرف اسفرزه می‌تواند از حجیم شدن این دانه‌ها در گلوی شما جلوگیری کند.

این دانه‌های کوچک همچنین می‌توانند جذب چربی‌های بدن را کاهش دهند، زیرا می‌توانند مواد غذایی را سریع‌تر از بدن خارج کنند. بنابراین، بدن وقت کمتری برای جذب چربی‌های بیشتر خواهد داشت. افرادی که مشکلاتی مانند نفخ، گاز معده و درد شکم دارند، بهتر است با مقدار کمی از اسفرزه آغاز کنند.

اگر بعد از مصرف اسفرزه دچار تپش قلب، سرگیجه یا خون در مدفوع شدید، مصرف آن را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که مصرف مکمل اسفرزه می‌تواند در جذب برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ضد صرع، ضد دیابت و داروهای قلب اختلال ایجاد کند. بنابراین اگر دارویی مصرف می‌کنید، نباید از مکمل اسفرزه استفاده کنید. بهتر است مصرف اسفرزه حداقل دو تا چهار ساعت قبل از داروهای دیگر انجام شود. اگر از بیماری‌های کلیوی رنج می‌برید، حتماً قبل از مصرف اسفرزه با پزشک مشورت کنید.

======================================================

نکات احتیاطی در مصرف اسفرزه

اسفرزه به‌عنوان ملین و کاهش‌دهنده کلسترول خود به‌تنهایی تأثیر ندارد، بلکه خاصیت ورم کردن و تولید لعاب زیاد آن موجب این اثرات می‌شود. بنابراین اگر اسفرزه را مصرف کنید و به‌اندازه کافی آب ننوشید، روده‌ها ورم می‌کنند و آب مدفوع کامل جذب می‌شود، و این باعث می‌شود که خروج مدفوع سخت‌تر شود. پس باید فراموش نکنید که با اسفرزه مقدار زیادی آب بنوشید.

با اینکه یبوست مشکل رایجی در بین زنان باردار است، اما زنان باردار باید از مصرف اسفرزه و دیگر ملین‌ها پرهیز کنند و برای رفع یبوست از مواد غذایی پر از فیبر مانند سبزیجات، دانه‌های غلات و نان سبوس‌دار استفاده کنند. همچنین باید توجه داشت که استفاده از اسفرزه برای کودکان زیر دو سال ممنوع است.

======================================================

از دیدگاه حکمای طب سنتی ایران

طبیعت اسفرزه سرد و تر است. نوع سفید آن از همه بهتر و با کیفیت‌تر است و در آب ته‌نشین می‌شود. دانه‌های لعاب‌دار آن نیز خواص زیادی دارند.

“““html

لعاب آن به تسکین حرارت و تشنگی کمک می‌کند و برای تب‌های گرم، غلیان خون، ناراحتی‌های سینه و حلق، سردرد و زخم روده و یبوست بسیار مفید است. این مشکلات معمولاً ناشی از صفرا یا عوارض ناشی از مصرف داروهای گرم هستند. در این موارد، لعاب آن می‌تواند به تنهایی یا با روغن بادام شیرین مصرف شود.

برای استفاده خارجی، ضماد لعاب اسفرزه که با سرکه و روغن گل سرخ مخلوط می‌شود، به تسکین درد مفاصل گرم، نقرس و همچنین نرم کردن ورم‌ها به‌خصوص ورم‌های پشت گوش کمک می‌کند. همچنین، ضماد کوبیده آن با گلاب می‌تواند سردرد را تسکین دهد و با روغن بنفشه نیز برای سردردهای گرم و خشکی بینی و اعصاب مفید است. برای رشد و نرم کردن موها و جلوگیری از دو تا شدن تارهای مو نیز بسیار موثر است و باید چند روز متوالی مالیده شود. اگر 10 تا 12 گرم تخم اسفرزه را در آب گرم خیس کنید تا لعاب بگیرد و با شکر و سکنجبین مصرف کنید، برای نرم کردن شدت گوارش بسیار مفید خواهد بود و کمک به یبوست می‌کند. دم کرده آن نیز برای تسکین درد سینه مفید است.

======================================================

خواص درمانی دیگر اسفرزه

* آن را در آب بریزید و بگذارید بماند، سپس به‌جای آب بنوشید؛ این کار می‌تواند گرفتگی صدا از گرمی را برطرف کند و در کاهش درد و رفع خارش و جلوگیری از خونریزی بواسیر موثر باشد.

* مخلوط آن با عناب در آب و نوشیدن آن صبح‌ها به رفع خارش در ناحیه‌های زنانه یا واژینال کمک می‌کند.

* نوشیدن آب دم کرده آن خاصیت ادرارآوری دارد و برای درمان سوزاک مفید است.

* به مدت ۴ روز، ۲۰ گرم در یک لیوان آب جوشانده و مصرف کنید تا سنگ کیسه صفرا را دفع کند.

* اگر اسفرزه را با تخم شربتی و خاکشیر (هر کدام ۱۰۰ گرم) مخلوط کرده و هر روز یک قاشق غذاخوری را در ۲ لیوان آب حل کرده و مصرف کنید، برای رفع خارش بدن، تصفیه خون و افزایش اشتها موثر است.

* هر روز صبح، ظهر و شب، یک قاشق شربت‌خوری از آن را در یک فنجان آب جوش ریخته و شیرین کرده بنوشید؛ این کار می‌تواند اسهال خونی را درمان کند و از خونریزی زیاد و قاعدگی جلوگیری کند.

* آن را بو کنید و روزانه مصرف کنید تا اسهال‌های طولانی و مزمن درمان شود.

* لعاب آن را در گلو قرقره کنید و به آرامی بنوشید؛ این کار به درمان گلودرد کمک می‌کند و اگر آب آن را در دهان نگه دارید، می‌تواند برفک و زخم‌های دهان را درمان کند.

* آن را بکوبید و با سرکه خمیر کنید و هر روز صبح و شب روی محل ضماد بگذارید تا سالک را درمان کند.

* آن را با شیر مادر برای دختر بچه‌ها خمیر کرده و ضماد کنید؛ این کار می‌تواند خنازیر (غده‌های سخت که در گردن و زیر گلو ظاهر می‌شوند) را درمان کند.

* گل ختمی کوبیده را با لعاب آن مخلوط کنید و بر پیشانی بمالید؛ این کار سردرد ناشی از آفتاب را تسکین می‌دهد.

تذکر مهم: در مصرف داخلی، باید هیچ‌گونه تخم اسفرزه‌ای کوبیده نشود؛ زیرا اگر کوبیده شود و مصرف گردد خطرناک است و ممکن است موجب سردی بدن، تنگی نفس و آشفتگی شود و در نهایت به غش و توقف نبض و احتمالاً مرگ به‌دلیل مصرف ۴۰ گرم تخم اسفرزه کوبیده شده منجر گردد. در این موارد باید از داروهای قی‌آور گرم نظیر آب عسل و نمک و دیگر داروها استفاده شود.

======================================================

دل درویشان دل خالی دارد در دنیای پر از مشکلات

و در نهایت خلاصه‌ای از خواص اسفرزه به قرار زیر است:

1- نرم کننده شکم
2- ضد زخم روده و معده
3- ضد حرارت و عطش
4- ضد اسهال ساده و خونی
5- کمک به خونریزی‌ سینۀ
6- نشاط آور
7- ضد تب و لرز

======================================================

ترکیبات مهم

حدود ۳۰ درصد پوشش دانه اسفرزه از ماده‌ای به نام موسیلاژ تشکیل شده که پس از خیس شدن آب را جذب کرده و لعاب می‌دهد. دانه‌های اسفرزه پس از اینکه با آب آغشته می‌شوند، حدود ۱۰ برابر حجم خود متورم می‌شوند و به شکل لعابی تغییر یافته و همچنین دانه‌ها دارای روغن ثابت و پروتئین نیز می‌باشند.

“`

اثرات مهم

یکی از مهم‌ترین خواص اسفرزه، درمان یبوست است. برای بهتر شدن این مشکل، نیاز است که دانه‌ها را با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف کنید؛ زیرا ماده‌ای به نام موسیلاژ که بر روی دانه‌ها وجود دارد، برای حجیم شدن به آب نیاز دارد. هر دانه می‌تواند تا 10 برابر حجم خود متورم شود و به شکل لعاب نرم درآید. این لعاب در بهبود حالت‌های اسهال و یبوست کمک می‌کند.

یکی دیگر از ویژگی‌های اسفرزه، کاهش کلسترول و چربی خون است.

اسفرزه همچنین دارای خواص ضد سرفه و ضد التهاب برای سیستم گوارش است.
طریقه و مقدار مصرف

برای بزرگسالان: 10 گرم (معادل یک قاشق غذاخوری پر) را در یک استکان آب بریزید و سپس آن را بنوشید. بعد از کمی زمان، یک یا دو لیوان آب دیگر بنوشید؛ زیرا موسیلاژ اسفرزه مقدار زیادی آب را جذب می‌کند و برای عملکرد بهتر نیاز به مایعات بیشتری دارد.

برای بچه‌ها: می‌توان نیمی از این مقدار را مصرف کرد. این مقدار می‌تواند صبح و شب دوباره تکرار شود.
محصولات گیاهی

در بازارهای اروپا و به ویژه انگلستان و آمریکا، محصولات مختلفی از اسفرزه به صورت فرموله شده وجود دارد. در آمریکا، از این گیاه داروهای ملینی مانند Metamucil تهیه می‌شود که ملین مفیدی است.

در ایران نیز داروهای گیاهی از دانه‌های اسفرزه و یا پوست دانه‌ها تهیه و در داروخانه‌ها در دسترس قرار دارد. برخی از انواع آن شامل موسیلیوم (Mucylium)، پسیلیوم (Psyllium) و پسیلیوم موسيلوئيد (Psyllium musciloid) است.

======================================================

نگهداری از اسفزه

اگر دانه‌ها را پودر کرده‌اید، بهتر است حداکثر تا 24 ساعت از آن استفاده کنید.

نکات قابل توجه

برای مصرف اسفرزه، حتماً باید مقدار زیادی آب یا مایعات بیشتری از حد معمول بنوشید. موسیلاژ اسفرزه در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز به عنوان امولسیون کننده و ضد التهاب و تحریک پوست استفاده می‌شود. گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهند مصرف اسفرزه ممکن است جذب برخی مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم و روی را کاهش دهد و همچنین روی ویتامین B12 نیز تأثیر بگذارد.

همچنین، مصرف همزمان اسفرزه با داروهایی مانند کاربامازپین ممکن است اثر آنها را کاهش دهد. به همین دلیل، باید این داروها را با فاصله زمانی حداقل حدود 2 ساعت از هم مصرف کرد. شروع ناگهانی و مصرف مقدار زیادی از اسفرزه ممکن است باعث نفخ شدید و بزرگ شدن شکم شود. برای جلوگیری از این مشکل، می‌توان ابتدا روزی یک بار اسفرزه را مصرف کرد و به تدریج به سه بار در روز افزایش داد، یا می‌توان به جای مصرف زیاد در یک زمان کوتاه، مقدار کمتری را در طول چند روز مصرف کرد تا این مشکل پیش نیاید.

مهم‌ترین اثرات گزارش شده اسفرزه

خواص ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تب، کاهش دهنده آلرژی، ملین، هضم کننده، ادرارآور، نفخ زا، محافظ کبد، کاهش دهنده کلسترول، کاهش دهنده قند خون، قابض و کاهش دهنده اسید اوریک. اصلی‌ترین اثر اسفرزه درمان یبوست است. برای این منظور، دانه‌ها باید به همراه مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شوند.

نکات احتیاط آمیز در مصرف اسفرزه

به عنوان یک ملین و کاهش دهنده کلسترول، اسفرزه خود به تنهایی مؤثر نیست بلکه خاصیت ورم کردن و تولید لعاب زیاد آن است که این اثرات را تولید می‌کند. بنابراین، اگر اسفرزه مصرف شود و به اندازه کافی آب ننوشید، روده‌ها متورم شده و باعث سخت شدن مدفوع می‌شود. لذا به یاد داشته باشید که باید با اسفرزه، آب زیاد نوشید.

با اینکه یبوست مشکل رایجی برای زنان باردار است، اما آنها نیز باید از مصرف اسفرزه و سایر ملین‌ها پرهیز کرده و به جای آن از خوراکی‌های غنی از فیبر مانند سبزیجات و غلات استفاده کنند.

همچنین اسفرزه نباید به کودکان زیر 2 سال داده شود.
اسفرزه از دیدگاه حکمای طب سنتی ایران

از نظر سنتی، طبیعت آن سرد و تر است و دانه‌های لعاب دار آن به تسکین حرارت و تشنگی کمک می‌کند. این گیاه برای مشکلاتی مانند خشکی گلو و زبان، سردرد و مشکلات روده کمک کننده است و در درمان یبوست نیز مؤثر است که منشاء آن به دلیل صفرا می‌باشد.

استفاده از لعاب اسفرزه به دلیل خواص درمانی آن بسیار مفید است. این لعاب به تنهایی یا با مخلوطی از روغن بادام شیرین مصرف می‌شود.

برای کاربرد خارجی، می‌توان از ضماد لعاب اسفرزه که با سرکه و روغن گل سرخ مخلوط شده است، برای تسکین درد مفاصل گرم و نقرس استفاده کرد. اگر ۱۰ تا ۱۲ گرم تخم اسفرزه را در آب گرم خیس کنید تا لعاب آن خارج شود و سپس با شکر و سکنجبین مصرف کنید، این کار برای نرم کردن مزاج بسیار مفید است و باعث لینت می‌شود. دم‌کرده آن نیز برای تسکین درد سینه مفید است.

خواص درمانی دیگر اسفرزه

شما می‌توانید تخم اسفرزه را در آب بریزید و بگذارید بماند و آب آن را به جای نوشیدن آب معمولی میل کنید. نوشیدن این آب به صورت جرعه جرعه می‌تواند گرفتگی صدا را که ناشی از گرما است، برطرف کند. همچنین این روش در کاهش درد، رفع خارش و درمان خون‌ریزی بواسیر موثر است. اگر آن را با عناب در آب خیس کنید و آب آن را ناشتا بخورید و همچنین با آب آن بدن را بشویید، می‌تواند خارش قسمت‌های زنانه را برطرف کند. جوشاندن ۲۰ گرم اسفرزه در یک لیوان آب و تکرار این کار به مدت ۴ روز می‌تواند به دفع سنگ کیسه صفرا کمک کند.

اگر اسفرزه را با تخم شربتی و خاکشیر (هر کدام ۱۰۰ گرم) مخلوط کنید و هر روز یک قاشق سوپ‌خوری از آن را در ۲ لیوان آب حل کنید، می‌تواند برای رفع خارش بدن و تصفیه خون و افزایش اشتها مفید باشد. همچنین می‌توانید هر روز صبح، ظهر و شب یک قاشق شربت‌خوری از این مخلوط را در یک فنجان آب جوش بریزید و با نبات شیرین کنید و بخورید. این کار به درمان اسهال خونی کمک کرده و از خون‌ریزی زیاد و مشکلات قاعدگی جلوگیری می‌کند.

لعاب آن را هر روز در گلو قرقره کنید و همچنین جرعه جرعه خورده شود تا گلودرد درمان شود. نگه داشتن آب آن در دهان می‌تواند برفک، سوختگی، تاول و زخم‌های دهان را درمان کند. همچنین این کار خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش داده و روده را از باکتری‌ها پاک می‌کند.

توجه داشته باشید که هرگز نباید تخم اسفرزه را کوبید و مصرف کرد، زیرا این کار خطرناک است. خوردن حدود ۴۰ گرم تخم اسفرزه کوبیده شده می‌تواند باعث سرد شدن بدن، تنگی نفس و آشفتگی شده و حتی احتمال وقوع غش و توقف نبض را به وجود آورد. این شرایط ممکن است به مرگ نیز منجر شود. بنابراین در این موارد، از داروهای قی‌آور گرم مانند آب عسل و نمک یا دیگر داروها استفاده می‌شود.

======================================================

گردآوری شده ی مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی