خاصیت دارویی و درمانی گیاه پنیرک (سبزی توله) برای سلامتی بدن (2 نکته مهم)
“`html
خواص پنیرک در طب سنتی
پَنیرَک یکی از گیاهان دارویی است که معمولاً در ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر رشد می‌کند. این گیاه دارای ساقه‌های ضخیم و شاخه‌های متعدد بوده و گل‌های آن به رنگ‌های آبی و صورتی است. در ایران، این گیاه در بیشتر مناطق، به ویژه دشت‌های شهرستان اقلید، می‌روید و به درمان سرماخوردگی کمک می‌کند.
از پنیرک، معمولاً برگ و گل آن استفاده می‌شود و در اغلب مناطق، گل این گیاه کاربرد بیشتری دارد. در ایران گونه‌ای نزدیک به پنیرک وجود دارد که نام علمی آن M.neglecta است و از آن استفاده می‌شود. این گونه به اندازه گونه اول رشد نمی‌کند و تا حداکثر ۴۰ سانتیمتر می‌رسد. برگ‌های آن گرد و دندانه‌دار و گل‌های آن کوچک و به رنگ بنفش هستند.
این گیاه دارویی که در جهرم به آن “توله” می‌گویند، در اواخر زمستان و اوایل بهار به طور طبیعی در مزارع و باغ‌ها می‌روید. بر اساس تحقیقاتی که انجام داده‌ایم، این گیاه در استان‌های بوشهر، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و فارس نیز به همین نام (توله) شناخته می‌شود. در بعضی از مناطق کشور از آن دمنوش و بورانی می‌سازند و در جهرم آن را با ترشی‌هایی مانند آب نارنج مصرف می‌کنند.
زه‌های خشک شده گل پنیرک بخش قابل استفاده‌ای از این گیاه در ایران است. نواحی مختلفی از ایران مانند البرز، اطراف تهران، شمال ایران، آذربایجان، آستارا، اصفهان، نواحی مرکزی، خراسان، دامغان، سمنان و جنوب ایران شامل کرمان و بلوچستان محل رویش این گیاه هستند.
پنیرک برای عفونت بسیار مفید است
فواید دارویی و درمانی گیاه پنیرک
تاثیر پنیرک بر روی دستگاه ادراری و تناسلی
- دمنوش گل پنیرک خاصیت ادرارآوری دارد.
- مقوی رحم است.
- حاوی ویتامین‌های A، B و C است و در درمان بیماری‌های کلیه و مثانه کمک می‌کند.
- برای سوزش مجاری ادراری مناسب است.
- دمنوش آن موثر بر عفونت مثانه است.
تاثیر پنیرک بر روی غدد
- دمنوش پنیرک به سلامت کبد کمک می‌کند و آن را پاک می‌کند.
- برای درمان یرقان مناسب است.
- پنیرک می‌تواند تورم دهان و گلو را کاهش دهد.
تاثیر پنیرک بر روی دستگاه تنفسی
- دمنوش گل‌های پنیرک به خاطر داشتن موسیلاژ، داروی خوبی برای سرفه است.
- برای برطرف کردن زکام استفاده می‌شود.
- تورم دهان و گلو را کاهش می‌دهد.
- دمنوش ساقه و برگ آن، کمک کننده به رفع گرفتگی صدا است.
تاثیر پنیرک بر روی دستگاه گوارش
- دمنوش پنیرک به عنوان ضد اسهال عمل می‌کند.
- ملین است و یبوست را برطرف می‌کند.
- خلط آور است.
- دمنوش گل پنیرک می‌تواند تورم‌های روده‌ای و معده‌ای را درمان کند.
- استفاده از جوشانده آن به صورت کمپرس گرم و در حمام برای رفع ناراحتی‌های بواسیر، تومورها و ورم پلک چشم مفید است.
- در درمان دلپیچه کمک می‌کند.
تاثیر پنیرک بر روی پوست
- دمنوش پنیرک در درمان جوش‌های پوستی موثر است.
- از دمنوش غلیظ آن که خاصیت نرم‌کنندگی برای پوست دارد، می‌توان به عنوان لوسیون استفاده کرد.
خواص دیگر پنیرک
ترکیب پودر خشک شده پنیرک با روغن زنجبیل یک مسکن قوی برای درد است.
موارد منع مصرف و عوارض جانبی پنیرک
عوارض
“`
خاصی برای آن ذکر نشده است اما از استفاده زیاد آن باید خودداری کرد.
طریقه و مقدار مصرف پنیرک
تهیه چای: بر روی ۲ گرم از گل‌ها، یک لیوان آب سرد ریخته و حداکثر ۵ دقیقه می‌جوشانیم. همچنین می‌توان بر روی همین مقدار گل، یک لیوان آب در حال جوشیده ریخته، پس از ۱۵ دقیقه صاف کرده و میل کنیم.
خواص چای و جوشانده برگ و گل پنیرک برای درمان بیماری‌ها
۱- اثرات گل پنیرک به دلیل وجود موسیلاژ و آنتوسیانین آن است که یکی از بهترین داروها برای ضد سرفه و کمک به رفع گرفتگی صدا است.
۲- بهتر است پس از صاف کردن دم کرده، گل را کمی فشار دهید تا تمام موسیلاژ استخراج شده و تفاله‌اش را دور بریزید.
۳- هنگام تهیه محصول، نباید آن را بیش از ۵ دقیقه بجوشانید، زیرا این کار موجب کاهش اثر موسیلاژ و کم‌اثر شدن محصول می‌شود.
۴- در منابع جدید اشاره شده است که مصرف این گیاه برای درمان کم‌خونی مفید است.
۵- از مهم‌ترین فواید و خواص گل پنیرک می‌توان به ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط‌آور و مقوی رحم اشاره کرد.
ترکیبات مهم
برگ‌های پنیرک حدود ۸ درصد موسیلاژ دارند که بعد از هیدرولیز، قندهای مختلفی از جمله آرابینوز، گلوکز، رامنوز، گالاکتوز و اسید گالاکتورونیک تولید می‌کند. همچنین حاوی مقداری تانن و فلاونوئید نیز هست.
نکات مهم در مورد خواص و فواید دارویی و درمانی پنیرک
۱- پنیرک موجود در ایران (Malva neglecta) از نظر خواص دارویی مشابه با پنیرک موجود در دیگر نقاط دنیا است. این دو گونه از یک جنس هستند که توضیحات آن ارائه شده است.
۲- خواص گل و برگ پنیرک نزدیک به هم هستند، ولی اثرات گل به خاطر وجود آنتوسیانین و لکوآنتوسیانین‌ها کامل‌تر است.
۳- برای استفاده از کامل‌ترین خواص پنیرک، می‌توان از ترکیب گل و برگ آن استفاده کرد.
۴- چون اثرات پنیرک با گل ختمی هم‌راستا است، می‌توان از مخلوط گل پنیرک و گل ختمی برای تهیه موسیلاژ، به ویژه در سرماخوردگی، تسکین سرفه به عنوان خلط‌آور و رفع گرفتگی صدا استفاده کرد.
۵- بهترین زمان برای جمع‌آوری گل‌ها، زمان باز شدن آن‌ها، که معمولاً در تابستان است، می‌باشد و جمع‌آوری برگ‌ها در فصل بهار انجام می‌شود.
۶- در بازار ایران، فقط گل پنیرک به صورت خشک‌شده (بنفش رنگ) وجود دارد که می‌توان طبق روش‌های گفته شده از آن استفاده کرد.
خواص پنیرک خشک‌شده و عرق پنیرک در طب سنتی
در طب سنتی، گیاه پنیرک را معتدل می‌دانند، که می‌تواند اخلاط غلیظ را رقیق کرده و اخلاط خیلی رقیق را معتدل کند. پودر کردن برگ‌های آن برای درمان شکستگی‌ها مفید است، و ترکیب آن با روغن زیتون برای سوختگی و نیش عقرب مؤثر است. دم کرده ساقه و برگ آن با شکر گرفتگی صدا را برطرف می‌کند. همچنین در درمان التهاب‌های تنفسی و جوش‌های پوستی کاربرد دارد و حاوی ویتامین‌های A و B و C است. این گیاه در درمان بیماری‌های کلیه و مثانه بسیار مؤثر است و خواص ضد سرفه و مرهم سینه دارد.
خواص جوشانده پنیرک
- جوشانده‌ی پنیرک به درمان عفونت‌های مثانه، اسهال خونی و سرفه‌های شدید کمک می‌کند. همچنین برای افرادی که یبوست دارند و معده و روده‌هایشان تنبل است، دم کرده‌ی آن بسیار مفید است.
- این جوشانده در درمان برونشیت و حالت تهوع نیز کاربرد دارد و با غرغره کردن آن می‌توان تحریکات دهان و درد گلو را کاهش داد. همچنین برای سوزش مجرای ادرار نیز موثر است.
- برای درمان جوش‌های صورت می‌توان از پنیرک استفاده کرد، زیرا درد و ناراحتی ناحیه جوش را تسکین می‌دهد. این گیاه همچنین به صورت کمپرس یا لوسیون برای درمان سوختگی‌ها مؤثر است.
- برگ پنیرک به عنوان یکی از گیاهان موثر در درمان عوارض سرماخوردگی، به ویژه سرفه، در بسیاری از داروهای سرماخوردگی، به همراه گیاهان دیگر وجود دارد.
- در هند، از پنیرک به عنوان دارویی نرم‌کننده و خنک‌کننده استفاده می‌کنند. برای تهیه آن، 300 گرم برگ خشک پنیرک را در یک لیتر آب می‌جوشانند و به عنوان مسکن مصرف می‌کنند.
- استفاده از جوشانده‌ی پنیرک به صورت کمپرس گرم و حمام، برای رفع ناراحتی‌های بواسیر، برخی تومورها و ورم پلک‌ها بین مردم رایج است.
- با جوشاندن گل و برگ پنیرک در نیم لیتر آب، می‌توان محلولی به دست آورد که برای نرم و آرام کردن پوست بدن مفید است و به ویژه برای افرادی که پوست حساس و لطیف دارند، بسیار سودمند است.
- برای تسکین ناراحتی‌های ناشی از گرما و آفتاب‌سوختگی، می‌توان جوشانده‌ی 500 گرم گل یا ریشه‌ی گیاه را در یک لیتر آب تهیه کرده و پس از صاف کردن، به آرامی در محل سوختگی مالید.
- این گیاه در کاهش سردردهای یک طرفه شدید، دلپیچه، ورم لوزه‌ها، گلودرد و آنژین نیز مؤثر است.
