خانه عباسیان، خانه محجبه نقاب دار (+ تصاویر)

وقتی به خیابان علوی کاشان می‌روید، خانه‌ای قدیمی و زیبا جلو چشمتان قرار می‌گیرد که جلوه‌ای خاص به این خیابان داده است. این ساختمان در حالی که در منطقه‌ای کویری قرار دارد، بسیار سرسبز و زیباست. نمای جذاب آن شامل گچ‌بری‌های زیبا و شیشه‌کاری‌های رنگی، از ویژگی‌های خاص خانه عباسیان به حساب می‌آید. این خانه به خاطر جاذبه‌های منحصر به فردش تا به حال در فیلم‌ها و سریال‌های زیادی مثل “مسافر ری”، “ملاصدرا” و “خانه‌ای در تاریکی” استفاده شده و اکنون نامزد دریافت جایزه زیباترین معماری ایران شده است.

خانه عباسیان، خانه‌ای با پوشش محجبه

برای ورود به خانه عباسیان، باید از یک رمپ شیبدار عبور کنید تا به یک هشتی زیبا برسید. این هشتی باعث می‌شود که دید مستقیم خیابان به داخل خانه مسدود شود و حس حجاب ایجاد کند.
محمدعلی یوسفی، مدیر فرهنگی اجتماعی شهرداری کاشان، در این باره می‌گوید: “هشتی مسقف است و دارای سکوهایی در اطراف است که مهمان‌ها می‌توانند کمی روی آن‌ها بنشینند و خستگی سفرشان را دور کنند.” او اشاره می‌کند که این هشتی دو شاخه است، یعنی یک طرف به بخش خدمه و طرف دیگر به داخل ساختمان وارد می‌شود. همچنین، بعد از وارد شدن از در اصلی به یک هشتی کوچکتر می‌رسید که آن هم به دو بخش تقسیم می‌شود؛ یک قسمت به حیاط حوضخانه و قسمت دیگر به داخل ساختمان می‌رود.

“این ساختمان زیبا بین سال‌های 1245 تا 1250 هجری قمری توسط حاج محمد ابراهیمی، یکی از تاجران معروف ظروف چینی و بلور در آن زمان، ساخته شده است. به گفته آقای یوسفی، معماری این خانه نسبت به سایر خانه‌های تاریخی کاشان خاص‌تر است و سبک آن به “گودال باغچه” معروف است. در این سبک، ساخت بنا در سطحی پایین‌تر از خیابان انجام می‌شود تا هم از لحاظ استحکام بهتر باشد و هم ویژگی عایق خاک و مصالح استفاده شده در آن،این خانه را از گرما و سرما حفظ کند و دسترسی به آب قنات را راحت‌تر کند.
هم رسمی بندی، هم یزدی بندی
خانه عباسیان از نظر تزئینات گچ بری و نقاشی، معماری بی‌نظیری دارد. در این خانه، انواع گچ بری‌های خاص از رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک را با زیبایی و ظرافت می‌توانید ببینید. “این خانه دارای 5 حیاط است که به بخش‌های بیرونی، اندرونی، باغ، حوضخانه و بخش خدمه منتهی می‌شود. جالب است بدانید ساخت سرداب، همکف، طبقات بالا و بهار خواب به مدت 20 سال طول کشیده و معماران ناشناس آن را ساخته‌اند.”

خانه عباسیان دارای 5 طبقه و زیربنایی در حدود 7000 متر مربع است. پس از فوت صاحب اولیه این خانه، عمارت عباسیان به تدریج به پنج خانه جداگانه تقسیم شد که از این پنج خانه، چهار خانه به تازگی خریداری و دوباره به هم متصل شده‌اند. “آیت‌الله سید محمد علوی، یکی از علمای مشهور و برجسته معاصر کاشان، فرزند محمد ابراهیم کاشی، صاحب اولیه این خانه است که سه حیاط اندرونی، حوضخانه و باغ به او ارث رسیده است.”

آقا سید محمد باغ
در گذشته، حیاط اندرونی خانه عباسیان محل زندگی خانواده بوده و دارای اتاق‌های متعدد، اتاق شاه‌نشین، اتاق نیایش، رختشوی‌خانه، آشپزخانه، چاه آب، سرداب و… است.
این حیاط به گونه‌ای طراحی شده که ساکنان خانه می‌توانند در اتاق دلخواه خود وقت بگذرانند اما بخش دیگری از عمارت، حیاط باغ است که به علت تغییرات بسیار در طول تاریخ صدمات زیادی دیده و بخشی از آن در سال‌های اخیر تخریب شده و هشت خانه جدید و مدرن در آن ساخته شده است.
“قسمت قدیمی‌تر این بنا به صورت…
“““html

مخروبه هنوز هم وجود دارد. جایی که قبلاً گل‌ها و درختان زیبا آن را احاطه کرده بودند و چند حوض آب زیبا در آنجا قرار داشتند.

مدیر فرهنگی اجتماعی شهرداری کاشان، آیت‌الله علوی، این حیاط را برای برگزاری نماز جماعت انتخاب کرده بود. به همین دلیل، او در میان مردم کاشان به نام «آقا سید محمد باغ» شناخته می‌شد و همه او را به این نام صدا می‌زدند. در طراحی حیاط حوضخانه از روش‌های خاصی استفاده شده که کانال‌های ورود آب قنات از میان پایه‌های خشتی حیاط عبور کرده‌اند.

از حوضخانه تا بیرونی

حیاط حوضخانه طراحی خاصی دارد زیرا آب قنات از طریق کانال‌هایی به خانه منتقل می‌شود، کانال‌هایی که از میان پایه‌های خشتی حیاط حوضخانه عبور کرده‌اند. آقای یوسفی می‌گوید معماران این خانه برای عایق بندی کانال‌های ورودی آب از ملات ساروج استفاده کرده‌اند. این ملات به دلیل مقاومتش مانع از آسیب به پایه‌های اصلی حیاط می‌شده است. در این قسمت از خانه، بادگیرها و حوض‌های کوچک آب در گرمای سوزان تابستان کاشان، هوای خنک و دلپذیری را فراهم می‌کنند.

آقای یوسفی اشاره می‌کند که حیاط حوضخانه مدتی به عنوان محل تدریس درس حوزوی آیت‌الله علوی هم استفاده می‌شد. هر کدام از این حیاط‌ها کاربرد خاصی برای صاحب بنا داشتند. برای مثال، حیاط بیرونی خانه عباسیان بیشتر برای پذیرایی از مهمانان و رفت و آمد مردم به این بنا به حساب می‌آمد. «دو تالار سرپوشیده بزرگ و کوچک، اتاق آینه، نورگیر کلاه فرنگی، سرداب، یک حلقه چاه آب و آب انبار کوچک خانگی از دیگر بخش‌های حیاط بیرونی عمارت عباسیان هستند.»

اتاق آینه، اتاق عروس
شما هیچ‌وقت از گشت و گذار در خانه عباسیان خسته نخواهید شد، زیرا در ساخت تمام اتاق‌های این خانه نهایت دقت و هنر به کار رفته است. اما در میان تمام بخش‌ها، اتاق آینه و اتاق شاه‌نشین مجلل‌ترین قسمت‌های این خانه قدیمی به شمار می‌روند. مدیر فرهنگی اجتماعی شهرداری کاشان می‌گوید که در ساخت این اتاق‌ها از گچبری‌های زیبا، آینه‌کاری‌ها، درها و پنجره‌های رنگین، و پنجره‌های گچی نازک استفاده شده است.

«اتاق شاه‌نشین در این عمارت بیشتر از سایر قسمت‌ها به چشم می‌آید. در طراحی سقف این اتاق آینه‌کاری‌های زیبای به شکل ماه و ستاره و شمسه مرکزی به کار رفته است. همچنین منشورهای شیشه‌ای با دقت خاصی با نخ‌های ابریشم در این اتاق قرار دارند.»

آقای یوسفی می‌گوید که این آینه‌کاری‌ها علاوه بر زیبایی اتاق، در شب با روشن شدن چراغی کوچک، زیبایی خاصی به اتاق می‌دهند و نور را به اطراف منعکس می‌کنند. «حتی در سقف اتاق شاه‌نشین هم یک آسمان مجازی طراحی شده و درهای معروف به ارسی جذابیت این اتاق را افزایش داده است.»

البته اتاق آینه تنها اتاق محبوب خانه عباسیان نیست؛ در همین عمارت، اتاقی وجود دارد که توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. «اتاق آینه در طبقه بالای حیاط بیرونی این عمارت واقع شده است. در گذشته این اتاق را به عنوان اتاق عروس می‌شناختند. در این جا آینه‌کاری‌های زیبا روی دیوار و سقف، گچبری‌های ظریف، شیشه‌های رنگی و پنجره‌های مشبک گچی، زیبایی این اتاق را چندین برابر کرده‌اند.»

خانه عباسیان، تصاویری از خانه عباسیان

در خانه عباسیان همه چیز به دقت طراحی شده است. با توجه به بزرگی این خانه و کمبود آب قنات‌ها، دو حلقه چاه آب در خانه عباسیان حفر شده که چاه آب حیاط بیرونی مخصوص آب آشامیدنی بوده است. خدمتکاران خانه با کشیدن آب از این چاه، آن را به حوضچه‌ای که در آب انبار بود می‌ریختند. جایی که به آن «حوت» گفته می‌شد و اهالی خانه بعداً از طریق شیر آبی که در خارج از آب انبار قرار داشت، آب آشامیدنی مورد نیازشان را تهیه می‌کردند.

“““html

عمارت برای فیلم های تلویزیونی
آقای یوسفی داستان معروف شدن خانه عباسیان را اینگونه توضیح می‌دهد: «این خانه شامل 5 واحد مجزا بود و هر کدام از وراث سهم خود را می‌فروختند. حدود صد سال پیش، حیاط بیرونی را یکی از تجار مشهور فرش در کاشان به نام آقای عباسیان به قیمت یک هزار تومان خرید. خبر این فروش با قیمت بالا در شهر پیچید و مدت زیادی درباره‌اش صحبت می‌شد. به همین دلیل، به تدریج این خانه به عمارت عباسیان معروف شد و این نام هنوز هم بر روی آن باقی مانده است.»

بر اساس گفته‌های آقای یوسفی، معماری سنتی ایرانی و اسلامی، طراحی‌های جدید و زیبا، نقش و نگارهای هنری، و استفاده از تزئینات مختلف باعث شد این خانه برای دریافت جایزه زیباترین و ارزشمندترین بنای مسکونی ایران نامزد شود. این خانه در سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال 1376 مرمت و بازسازی شده است.
حالا این عمارت زیر نظر سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان است. «به خاطر طراحی زیبا و مناظر خوب، تا به حال سریال‌های زیادی مثل مسافر ری، ملاصدرا، خانه‌ای در تاریکی، جابربن حیان و … در اینجا فیلمبرداری شده‌اند.»

خانه با حجاب
یکی از ویژگی‌های خانه عباسیان این است که از دو قسمت تابستانی و زمستانی تشکیل شده است. به همین دلیل، شما می‌توانید در هر فصل به این بنا بروید و با توجه به شرایط آب و هوایی، از قسمتی از خانه برای استراحت استفاده کنید.
«برخلاف ساختمان‌های امروزی، این بنا تزئینات زیادی دارد، اما اگر به دیگر خانه‌های قدیمی نگاه کنید، متوجه می‌شوید که ظاهر آن‌ها نسبتاً ساده است یا تزئینات کمی دارند.» آقای یوسفی می‌گوید که علاوه بر زیبایی خارجی، داخل خانه نیز به طور منحصر به فرد طراحی و ساخته شده است.

«یکی از جذابیت‌های این خانه، معماری محجبه است. در دوره قاجار، معماری مذهبی خیلی مهم بود و شهر کاشان هم به عنوان دارالمومنین شناخته می‌شد. به همین دلیل، رعایت مسائل مذهبی در طراحی خانه عباسیان بسیار مشهود است.»
ساختمان به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم شده، وجود اتاق‌های تو در تو، جدا بودن محل استراحت آقایان و خانم‌ها در تالارهای خانه، وجود دیوارهایی که دید همسایه را بگیرد – از جمله ویژگی‌های معماری محجبه یا نقاب دار خانه عباسیان است. «در درب این خانه نیز مانند خانه‌های قدیمی دو نوع کوبه با صداهای متفاوت نصب شده است، بنابراین اهالی خانه می‌توانستند از روی صدای کوبه‌ها بفهمند مهمانشان آقاست یا خانم.» حالا که با این توصیفات درباره خانه عباسیان آشنا شدید، اگر روزی به شهر کاشان سفر کردید، حتماً این خانه را ببینید.

منبع:hamshahrionline.ir