درمان کم تهاجمی ستون فقرات (2 نکته مهم)

درمان‌های کم تهاجمی برای ستون فقرات

درد، یکی از رایج‌ترین دلایلی است که بیماران با مشکلات ستون فقرات کمر به جراحی فکر می‌کنند. بسیاری از این بیماران پس از عمل، احساس راحتی و زندگی بدون درد را تجربه می‌کنند، اما برای برخی دیگر، درد ممکن است بلافاصله بعد از عمل یا بعد از چند هفته یا چند ماه دوباره بازگردد. این درد معمولاً در ناحیه کمر است و ممکن است به پاها هم سرایت کند و همراه با بی‌حسی یا احساس گزگز و سوزن سوزن شدن باشد. ممکن است این درد شبیه درد قبلی باشد یا الگوی جدیدی ایجاد کند. با رضیم همراه باشید تا با روش‌های مناسب درمان مداخلات کم تهاجمی ستون فقرات آشنا شوید.

برخی از این مداخلات شامل:

الف- اقدامات درمانی بر روی دیسک

1. استفاده از گرما (IDET)
2. استفاده از مته‌های خاص (DeKompressor)
3. استفاده از اشعه لیزر (PLDD)
4. استفاده از امواج رادیویی (RF)

ب- مداخلات بر روی سایر اجزای ستون فقرات

تزریقات ویژه در نواحی خاص ستون فقرات برای کاهش التهاب و تسکین درد غیر ضروری (Epidural، Facet joint ، Sacroiliac joint) همچنین استفاده از امواج رادیویی (RF) برای کاهش درد.

روش‌های مبتنی بر امواج رادیویی (RF)

در این روش با استفاده از سوزن‌های خاص و امواج رادیویی، حجم دیسک بیرون زده کاهش می‌یابد و فشار از روی اعصاب برداشته می‌شود، که در نتیجه درد و علائم بیمار کمتر می‌شود.

فیوژن کمری کم‌تهاجمی

جراحی فیوژن کمری استاندارد می‌تواند از پشت کمر، شکم یا از کنار انجام شود. فیوژن کمری کم‌تهاجمی نیز به همین طرق قابل انجام است. روش رایج فیوژن کم‌تهاجمی، فیوژن ترانس‌فورامینال ستون فقرات کمری (TLIF) است. با کمک این تکنیک، جراح می‌تواند از کنار به ستون فقرات نزدیک شود که این باعث می‌شود نیازی نباشد که عصب نخاعی را خیلی حرکت دهند.

در جراحی فیوژن ترانس‌فورامینال کم‌تهاجمی، بیمار به صورت روی شکم قرار می‌گیرد و جراح در هر طرف ستون فقرات یکی از ابزارهای خاص به نام رتراکتور را قرار می‌دهد. این روش به جراح این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به بریدن استخوان و رباط‌های میانی، دیسک را بردارد، استخوان جدید بگذارد و با قرار دادن پیچ و میله (راد) در ناحیه عمل، آن را تقویت کند.

نزدیک شدن به ستون فقرات از کنار، به جراح دید کاملی نمی‌دهد و ممکن است برداشتن کامل دیسک را دشوار کند. این مسئله می‌تواند بهبودی را سخت‌تر کند. گاهی اوقات، برای بالا بردن شانس بهبودی، جراح از گرافت استخوان اضافی استفاده می‌کند.

در جراحی فیوژن ترانس‌فورامینال کم‌تهاجمی، در هر طرف ستون فقرات یک رتراکتور قرار داده می‌شود و یک ابزار کوچک از طریق این رتراکتور به داخل ستون فقرات برده می‌شود تا دیسک فتق شده را بردارد. پیچ‌های نگهدارنده فیوژن نیز از طریق هر دو رتراکتور در جای خود قرار می‌گیرند.

معمولاً فیوژن کم‌تهاجمی از کنار انجام می‌شود. دو تکنیک جراحی وجود دارد که در آن‌ها از روش نزدیک شدن از کنار استفاده می‌شود: فیوژن جانبی انتهایی ستون فقرات (XLIF) و فیوژن جانبی مستقیم ستون فقرات (DLIF). این جراحی‌ها به عضلات کمر آسیب نمی‌زنند و عصب‌های موجود در کانال نخاعی فشرده یا کشیده نمی‌شوند.

“`ستون فقرات از ۳۳ مهره تشکیل شده است:

• هفت مهره گردنی
• دوازده مهره پشتی
• پنج مهره کمری
• پنج مهره خاجی که به هم چسبیده و استخوان خاجی یا ساکروم را درست کرده‌اند.
• چهار مهره دنبالچه‌ای که با هم یک استخوان دنبالچه یا کوکسیکس را می‌سازند.

ستون فقرات کمری شامل پنج مهره استخوانی است که بالای ستون فقرات را به لگن متصل می‌کنند. بین این پنج مهره دیسک‌های کمری وجود دارند. هر دیسک دارای دو بخش است: یک بخش داخلی (نوکلئوس) که نرم و ژله‌ای است و یک لایه خارجی که مانند حلقه‌ای دور قسمت داخلی را احاطه کرده است. لایه خارجی فیبری و قابل انعطاف است (آنولوس فیبروزوس). این ویژگی‌های ساختاری دیسک به آن کمک می‌کند تا فشارهای وارده بر ستون فقرات را تحمل کند.

در دو طرف هر مهره دو سوراخ وجود دارد که به آنها فورامن می‌گویند. رشته‌های نازک عصبی که از نخاع برای عصب دهی به پاها خارج می‌شوند، از این سوراخ‌ها عبور می‌کنند. زمانی که دیسک‌های کمر آسیب می‌بینند، ممکن است در موارد ملایم دستخوش تغییر شکل شوند، و در موارد شدیدتر، قسمتی از لایه خارجی آنها پاره می‌شود و ماده نرم داخلی به بیرون می‌آید. تماس این ماده با عصب و فشار ناشی از دیسک بر محل خروج عصب در فورامن باعث ایجاد کمر درد و دردهای سیاتیکی می‌شود که می‌تواند همراه با حس بی‌حسی و گزگز در پاها باشد.

بدن انسان توانایی ترمیم بالایی دارد و بلافاصله پس از آسیب، فرایند ترمیم و بازسازی آغاز می‌شود. وجود التهاب و مواد التهابی در محل بیرون زدگی دیسک، این فرایند را مختل می‌کند، به ویژه اینکه قسمت داخلی دیسک که به بیرون می‌آید، می‌تواند باعث التهاب و تورم و فشار اضافی بر ریشه عصبی شود. تزریق اپیدورال بخشی از درمان بیماران مبتلا به کمردرد یا دردهای سیاتیکی اندام تحتانی است. این روش در بیمارانی که به روش‌های ساده‌تری مانند درمان با دارو، استراحت، فیزیوتراپی یا آب درمانی پاسخ نداده‌اند، انجام می‌شود. این تزریقات یک روش درمانی است که به بدن بیمار کمک می‌کند تا بهبود یابد و تا حد ممکن از جراحی جلوگیری شود.

روش انجام این تزریق تاثیر مستقیمی بر اثربخشی و ماندگاری آن دارد. روش‌های قدیمی که با سوزن‌های درشت در ناحیه وسط ستون فقرات (اینترلامینار) انجام می‌شدند، اکنون به تکنیک جدیدتر ترانس فورامینال تبدیل شده‌اند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که روش‌های قدیمی تاثیر کمی در درمان بیماران دارند و بهتر است این کار به روش ترانس فورامینال زیر فلوروسکوپ انجام شود. مهارت پزشک در این تکنیک به موفقیت عمل کمک می‌کند و عوارض را کاهش می‌دهد.

در روش ترانس فورامینال از سوزن‌های نازکی استفاده می‌شود تا به بافت عصبی آسیبی نرسد. بیمار در اتاق عمل و به صورت سرپایی پذیرش می‌شود. این کار نیازی به بیهوشی ندارد و تنها با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. با توجه به تکنیک و وسایلی که استفاده می‌شود، این عمل دردناک نیست و بیماران تجربه ناخوشایندی از آن ندارند.

فلوروسکوپ یک دستگاه تصویر برداری است که با استفاده از اشعه ایکس، تصویر لحظه‌ای از مراحل تزریق را به ما نشان می‌دهد. دقت بالای این تصاویر باعث می‌شود که کار به درستی انجام شود و از آسیب به بافت‌های ستون فقرات جلوگیری شود. مراحل تزریق ترانس فورامینال بین پانزده تا بیست دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند یک ساعت پس از عمل ترخیص شده و به خانه برود.

در این تزریقات، داروها پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت تاثیر خود را نشان می‌دهند و وضعیت عمومی بیمار به تدریج بهبود می‌یابد. با کاهش التهاب و فشار از روی عصب، فرایند ترمیم داخلی دیسک و نواحی تحت فشار به حالت اولیه خود باز می‌گردد.

“`html

این روش به طور طبیعی باعث بهبودی می‌شود. بیماران در چند روز اول پس از تزریق باید استراحت کنند و بعد از آن به تدریج تمرینات ورزشی خاصی را آغاز می‌کنند. بعد از گذشت ۱۲ هفته وضعیت بیماران بهتر می‌شود و اگر به توصیه‌های داده‌شده عمل کنند، می‌توانند بهبودی طولانی‌مدت حاصل کنند.

یکی دیگر از موارد استفاده از تزریقات داخل ستون فقرات، درمان بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع است. در این بیماران، التهاب بافت نرم درون کانال نخاع به همراه تغییر شکل دیسک‌ها و تغییرات استخوانی باعث تنگ شدن کانال و فشار روی رشته‌های عصبی می‌شود. تزریق برخی داروها می‌تواند با نازک کردن بافت‌های ملتهب، فشار را از روی اعصاب برطرف کند و علائم فشار را کاهش دهد. از آنجایی که این روش نیازی به بیهوشی ندارد، می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای بیماران مسن مبتلا به تنگی کانال نخاعی باشد که نمی‌توانند جراحی کنند.

تمامی تزریقات داخل کانال نخاع باید در اتاق عمل و با استفاده از دستگاه فلوروسکوپ و شرایط استریل انجام شود. جراح از یک لوله ویژه به نام رتراکتور برای ایجاد دسترسی به ناحیه مورد نظر در کمر استفاده می‌کند. در روش‌های جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات، مانند دیسک‌کتومی و لامینکتومی، از همین ابزار استفاده می‌شود. در طول این جراحی، یک برش کوچک ایجاد می‌شود و رتراکتور از پوست و بافت‌های نرم عبور کرده و به ناحیه ستون فقرات می‌رسد. به این ترتیب، یک تونل کوچک بین سطح پوست و ناحیه مشکل‌دار در ستون فقرات شکل می‌گیرد.

رتراکتور لوله‌ای عضلات را در طول درمان در حالت باز نگه می‌دارد و جراح با استفاده از ابزاری کوچک که در مرکز این رتراکتور موجود است، به ستون فقرات دسترسی پیدا می‌کند. تمام دیسک‌ها و استخوان‌ها از طریق این رتراکتور خارج می‌شوند و هر وسیله لازم برای فیوژن (مثل پیچ‌ها و میله‌ها) از همین طریق وارد می‌شود. در برخی از جراحی‌ها ممکن است به بیش از یک رتراکتور نیاز باشد. جراح با هدایت فلوروسکوپی، محل برش و ورود رتراکتور را مشاهده می‌کند. در این روش، تصاویر اشعه ایکس ستون فقرات بیمار به صورت زنده روی مانیتور نمایش داده می‌شوند و برای بزرگنمایی تصویر از میکروسکوپ جراحی استفاده می‌شود.

میکروسکوپ جراحی تصاویری با کیفیت و بزرگنمایی عالی در طول جراحی‌های کم‌تهاجمی فراهم می‌کند. در پایان جراحی، رتراکتور لوله‌ای برداشته شده و عضلات به وضعیت اولیه خود باز می‌گردند. این روش به جلوگیری از آسیب‌هایی که در جراحی‌های بزرگتر رخ می‌دهند، کمک می‌کند. در سمت چپ، تصویری از سطح مقطع یک دیسک سالم نمایش داده شده و در سمت راست یک اسکن ام‌آرآی از مقطع عرضی آناتومی اطراف دیسک. مستطیل قرمز محل ورود رتراکتور لوله‌ای از میان عضلات را نشان می‌دهد و خط‌چین‌ها محل قرارگیری ابزارهای کوچک جراحی را مشخص می‌کنند. معمولاً در جراحی‌های کم‌تهاجمی از بیهوشی عمومی (که در طول جراحی در خواب خواهید بود) و بی‌حسی منطقه‌ای (که در حال بیداری هستید اما حس کمتری دارید) استفاده می‌شود.

مزایا

• برش‌های کوچک تر، که به جای ایجاد زخم بزرگ، زخم‌های کوچک به جا می‌گذارد
• برش کمتر بافت‌های نرم
• آسیب کمتر به عضلات اطراف
• امکان خونریزی کمتر، بهبود سریع‌تر و اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان و درد کمتر
• عودة سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره

معایب

• احتمال طولانی شدن زمان جراحی
• معمولاً بیمار در معرض تابش اشعه زیادی قرار می‌گیرد
• این روش برای هر بیمار مناسب نیست
• در جراحی‌های فیوژن، ممکن است امکان گیرایی کمتری از استخوان وجود داشته باشد
• در صورت نشت مایع نخاعی، ترمیم محل نشت مشکل‌ساز است
• نیاز به مهارت خاص جراح در کار با رتراکتور (که نیاز به تمرین دارد)

بهبودی

جراحی‌های کم‌تهاجمی معمولاً زمان اقامت در بیمارستان را کاهش می‌دهند. مدت زمان دقیق مورد نیاز برای اقامت بیمار به خود بیمار و نوع جراحی بستگی دارد، اما معمولاً بیماران ۲ تا ۳ روز بعد از این نوع جراحی مرخص می‌شوند. از آنجایی که در تکنیک‌های کم‌تهاجمی، عضلات و بافت‌های نرم بریده نمی‌شوند، معمولاً درد بعد از عمل کمتر از جراحی‌های بزرگ می‌باشد.

“`

با این حال هنوز بیمار باید کمی ناراحتی را تحمل کند، اما پیشرفت‌هایی که در زمینه کنترل درد انجام شده، کمک کرده تا پزشک بتواند درد را بهتر مدیریت و تسکین دهد.

برای اینکه بیمار زودتر به توانایی‌های قبلی خود برگردد و بهبود یابد، پزشک به او فیزیوتراپی را پیشنهاد می‌کند. البته نوع جراحی و وضعیت کلی بیمار در این مورد مهم است. با انجام تمرینات ورزشی مشخص، بیمار می‌تواند قدرت لازم برای بازگشت به کار و فعالیت‌های روزانه‌اش را بدست آورد. پس از جراحی‌های فیوژن، فرایند جوش خوردن استخوان ممکن است چندین ماه طول بکشد، اما بیمار معمولاً سریع‌تر احساس راحتی می‌کند.

در دوران بهبودی، ضروری است که ستون فقرات به درستی و در یک راستا قرار گیرد. به بیمار روش‌های درست نشستن، ایستادن، حرکت کردن و راه رفتن آموزش داده می‌شود. مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا بیمار پس از جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات به کارهای روزمره‌اش برگردد، بستگی به نوع جراحی و شرایط فرد دارد. پزشک پس از جراحی، وضعیت بیمار را بررسی می‌کند تا از پیشرفت مناسب روند بهبودی اطمینان حاصل کند.

خواهشمندیم اگر سوال یا نظری درباره مداخلات کم‌تهاجمی ستون فقرات دارید، آن را در بخش نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

——————————————————————————

مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی