رادون ، سرطان تازه شهری ها (2 نکته مهم)
سرطان، سومین علت مرگ‌و‌میر در ایران است. زندگی در شهرها، افزایش جمعیت و وجود آلودگی‌های هوا در محیط‌های بسته شهری بر زندگی مردم تاثیر منفی گذاشته است.
یکی از پیامدهای این تغییرات، ابتلا به سرطان ریه است. اصلی‌ترین دلیل سرطان ریه، قرار گرفتن در معرض دود سیگار برای مدت طولانی است و این عامل حدود ۹۰ درصد از موارد سرطان ریه را شامل می‌شود. جالب است بدانید که ۱۵ درصد از افرادی که سیگار نمی‌کشند نیز به سرطان ریه مبتلا می‌شوند. در این موارد، دلایل شامل عوامل ژنتیکی، وجود گاز رادون، آزبست، آلودگی هوا و دود سیگار اطرافیان است.
یکی از عواملی که این روزها بیشتر درباره‌اش صحبت می‌شود، گاز رادون است. کارشناس بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت نسبت به افزایش خطر این گاز در فصل زمستان هشدار داده و آن را بعد از سیگار به عنوان دومین عامل سرطان ریه مطرح کرده است.
او توضیح داده که وقتی هوای خانه‌ها در فصل سرما کمتر تهویه می‌شود، احتمال تجمع گاز رادون بیشتر می‌شود و غلظت بالای آن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد.
رادون چیست؟
گاز رادون یکی از مواد رادیو‌اکتیو و خطرناک است که به دلیل نداشتن بو، مزه و رنگ، تشخیص آن دشوار است. این گاز نتیجه تجزیه اورانیوم و رادیوم موجود در خاک و سنگ‌هاست.
اورانیوم در مقدارهای مختلف در خاک و سنگ‌های جهان وجود دارد و از طریق زمین آزاد شده و به سطح می‌رسد. پس می‌توان گفت که اورانیوم و رادیوم در خاک، منابع اصلی تولید این گاز هستند.
گاز رادون به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل اشعه‌دیدن انسان‌ها شناخته می‌شود. بیش از ۵۰ درصد از آسیب‌هایی که انسان‌ها از تشعشعات دریافت می‌کنند، مربوط به گاز رادون است. مقدار این گاز در طبیعت به موقعیت جغرافیایی و منابع موجود در آنجا بستگی دارد و به دلیل حل شدن در آب، به طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی نیز وجود دارد.
منابع دیگر گاز رادون شامل نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ هستند که اهمیت کمتری دارند. ذراتی که در فرایند تجزیه گاز رادون آزاد می‌شوند، به هوای تنفس چسبیده و وارد ریه‌ها می‌شوند و می‌توانند به سلول‌های ریه آسیب برسانند.
رادون ، سرطان تازه شهری ها
اهمیت بالای گاز رادون در میان آلاینده‌های ساختمانی
در شهرهای بزرگ، مردم بیشتر وقت خود را در فضاهای بسته می‌گذرانند. علاوه بر آلاینده‌های داخلی مانند منواکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن، و برخی مواد شیمیایی دیگر، گاز رادون اهمیت ویژه‌ای دارد. این گاز در صورت وجود در هوای داخل ساختمان می‌تواند به شدت به سلامتی افراد آسیب بزند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نشت گاز رادون از خاک و سنگ‌ها، به ویژه سنگ‌های گرانیت و شیل، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. نوع مصالح ساختمانی و استفاده از آنها، می‌تواند بر مقدار رادون در فضای داخلی ساختمان تاثیر داشته باشد.
زیرزمینی یکی از منابع اصلی تولید گاز رادون در داخل ساختمان‌ها است. چگونگی ورود این گاز به ساختمان و عواملی که بر این روند تاثیر دارند، بسیار مهم هستند. به طور کلی، شکاف‌ها و فضاهای خالی در ساختمان، نقاط اتصال، ترک‌های دیوار، و فضاهای اطراف لوله‌ها و اتصالات در دیوار و کف می‌توانند به ورود گاز رادون کمک کنند. عوامل دیگری مثل اثر دودکش، کشش ناشی از باد، خلأ، و شکستگی‌های زمین نیز نقش دارند. علاوه بر این، وجود لایه‌های آب‌های زیرزمینی و خاک‌های غیر قابل نفوذ می‌تواند به نوعی در آزادسازی گاز رادون و نفوذ آن به داخل ساختمان موثر باشد.
همچنین میزان رطوبت و آب موجود در خاک می‌تواند بر سرعت آزادسازی رادون تاثیر بگذارد. اگر آب‌های آشامیدنی خانه بیش از حد نرمال دارای رادون باشد، بعد از خروج آب از لوله‌ها، رادون موجود در آب به شکل گاز خارج می‌شود و در فضای بسته خانه تجمع می‌یابد. در حالی که غلظت رادون در هوای آزاد بسیار کم است، اما وقتی این گاز در یک ساختمان محبوس شود، غلظت آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل، برای اندازه‌گیری دقیق متوسط غلظت رادون در منازل و محل‌های کار، باید مدت زمان حداقل سه ماه یا بیشتر آزمایش انجام شود.
رادون و سرطان
گاز رادون بیش از نیمی از تابش دریافتی افراد را به تنهایی تشکیل می‌دهد. این گاز به صورت گازی در محیط وجود دارد و وقتی انسان آن را تنفس کند، می‌تواند به ریه‌ها وارد شود. اگر این گاز با گرد و غبار و مواد معلق دیگر ترکیب شود، به ریه‌ها آسیب می‌زند و در طول زمان ممکن است باعث بیماری‌هایی مانند برونشیت و حتی سرطان ریه شود. در صورت تماس طولانی‌مدت با رادون، احتمال ابتلا به سرطان ریه افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، برخی از محققان ارتباط رادون با دیگر انواع سرطان‌ها از جمله سرطان خون و سرطان پوست را نیز مطرح کرده‌اند، اما هنوز این ارتباط به‌طور کامل ثابت نشده است.
تحقیقات نشان می‌دهند که ۹۵ درصد از پرتوگیری‌های افراد به علت گاز رادون در داخل ساختمان‌ها، به‌ویژه منازل، ۴ درصد از هوای آزاد و یک درصد از منابع آب‌های آشامیدنی رخ می‌دهد. رادون در هوا از طریق تنفس و در آب به دلیل محلول بودن به بدن وارد می‌شود و می‌تواند عوارض مختلفی را به همراه داشته باشد.
چه باید کرد؟
به دلیل ساخت و سازهای بی‌رویه در کشور ما و استفاده از انواع مصالح و سنگ‌های معدنی در این ساخت و سازها، توجه کافی به سلامت داخل ساختمان‌ها وجود ندارد. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه، باید اقداماتی انجام شود؛ از جمله شناسایی و بازرسی مسیرها و شکاف‌هایی که ممکن است منجر به ورود گاز رادون شوند. استفاده از غشاهای پلاستیکی زیر فونداسیون، بهبود سیستم تهویه، عایق‌کاری دیوارها و کف، و استفاده از سیستم‌هایی برای هدایت رادون به بیرون از ساختمان از جمله این اقدامات هستند.
همچنین در فصل سرما، به دلیل کاهش تهویه هوا، احتمال تجمع گاز رادون بیشتر می‌شود، پس باید به تهویه مناسب خانه‌ها در این فصل بیشتر توجه شود.
در حال حاضر اطلاعات دقیقی درباره میزان ابتلا به سرطان ناشی از گاز رادون وجود ندارد و نبود این اطلاعات کار را برای تصمیم‌گیری در مورد انتشار و اثرات رادون در ساختمان‌ها سخت کرده است. بنابراین، نیاز به تحقیقات و مطالعات جامع در این زمینه بسیار ضروری است.
