راهنمای کاشت سویا و مبارزه با آفات و بیماریهای آن (2 نکته مهم)

روش های کاشت سویا

سویا یک گیاه فصل گرم است که بسته به نوع و شرایط آب و هوایی، از اواسط بهار تا اوایل تابستان کشت می‌شود. این گیاه در فارسی به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود، مانند سوژا، لوبیا روغنی، لوبیا چینی، نخود فرنگی چینی و لوبیا منچوری. در زبان انگلیسی به آن soybean می‌گویند. سویا در بهار به عنوان کشت اول و در تابستان به عنوان کشت دوم کاشته می‌شود.

خصوصیات گیاه‌شناسی سویا

سویا دارای ریشه عمیق‌تری است که می‌تواند تا ۱۵۰ سانتیمتر در زمین نفوذ کند. همچنین این گیاه دارای ریشه‌های فرعی است که با شرایط مناسب، ازت موجود در هوا را در گره‌های ریشه تثبیت می‌کند. سویا یک گیاه روز کوتاه است و گل‌های آن می‌تواند سفید، بنفش یا صورتی باشد. گل‌های آن به صورت خوشه‌ای و دانه‌هایش به شکل کلیوی یا گرد هستند. سویا در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد جوانه می‌زند و این گیاه خودگشن است. میزان دگرگشنی در آن کمتر از ۵ درصد است، بنابراین می‌توان از بذرهای برداشت شده برای سال‌های آینده استفاده کرد. گلدهی در سویا با روزهای کوتاه تحریک می‌شود. وزن هزار دانه سویا بین ۸۰ تا ۴۵۰ گرم متغیر است، اما در ارقام رایج این وزن بین ۱۲۰ تا ۲۳۰ گرم می‌باشد. دانه سویا که بازده اقتصادی آن را تشکیل می‌دهد، حدود ۴۷ درصد از وزن اصلی گیاه را در زمان رسیدن شامل می‌شود.

ارقام سویا

نتایج تحقیقات بر روی سویا در کشور ما ۲۰ رقم تجاری از گروه رشدی دو تا پنج را معرفی کرده است. مهم‌ترین این ارقام شامل نکادر، کاسپین، تِلار و ساری برای کشت در استان مازندران، کتول برای گلستان، M7 و M9 برای لرستان، ویلیامز و L17 برای دشت مغان و سالند و ۵۰۴ برای کشت در استان خوزستان هستند.

زمان و دمای مورد نیاز کاشت سویا

حداقل دمای خاک برای جوانه‌زدن سویا حدود ۱۵ درجه سانتی‌گراد و دمای ایده‌آل آن حدود ۳۰ درجه سانتی‌گراد است. اما علاوه بر دما، عوامل دیگری نیز در تعیین زمان کاشت مؤثرند که شامل نوع رقم، زمان برداشت کشت قبلی (اگر به عنوان محصول دوم کاشته شود)، شرایط آب و هوایی منطقه و طول روز هستند. به طور کلی، بهترین زمان برای کاشت سویا در مناطق مختلف و بر اساس ارقام مورد نظر باید از راه آزمایشات مشخص شود. زمان تقریبی کاشت این گیاه به عنوان محصول مستقل در مناطق معتدل تا سرد کشور از نیمه اردیبهشت تا اواسط خرداد است. اگر سویا به عنوان کشت دوم مورد نظر باشد، بسته به زمانی که محصول قبلی برداشت می‌شود، از اواسط اردیبهشت تا اواسط تیرماه می‌توان آن را کشت کرد. تأخیر در کاشت یا کشت دیرهنگام باعث کاهش رشد گیاه می‌شود، بنابراین برای جبران این امر، فواصل بین ردیف‌ها باید نزدیک‌تر در نظر گرفته شود.

مراحل کاشت سویا

۱- آماده‌سازی زمین :

آماده‌سازی زمین برای افزایش تولید بسیار اهمیت دارد. برای تهیه بستر مناسب، باید یک بار شخم عمیق (در پاییز یا بهار) انجام شود و پس از آن دیسک و مال انجام شود قبل از کاشت ضروری است.

۲- مصرف علف‌کش قبل از کاشت سویا :

قبل از کاشت بذر، علف‌کش‌هایی که برای مصرف قبل از کاشت توصیه شده‌اند شامل اتال فلورالین (سونالان) به میزان ۳ لیتر در هکتار یا تری فلورالین (ترفلان) ۵/۲ لیتر در هکتار می‌باشد. این علف‌کش‌ها باید با استفاده از سمپاش‌های توصیه شده و با حجم آب ۳۵۰ تا ۵۰۰ لیتر در هکتار بعد از آماده‌سازی زمین مصرف شود و در مدت کمتر از ۲ تا ۴ ساعت با خاک در عمق ۵ سانتیمتری مخلوط گردد.

“““html

۳- تاریخ کاشت سویا :

سویا را می‌توان به دو روش بهاره و تابستانه کشت کرد.

• تاریخ کشت بهاره سویا از اوایل اردیبهشت تا اوایل خرداد است.
• تاریخ کشت تابستانه سویا از اواسط خرداد تا دهه آخر تیر می‌باشد.

۴- عمق و روش کاشت سویا :

سویا به دو صورت دست‌پاش و ردیفی کشت می‌شود. دستگاه‌های کشت ردیفی با کمی تغییر برای بذرکاری سویا مناسب هستند و فاصله ردیف‌ها بسته به زمان کاشت و نوع بذر بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر و فاصله بین بوته‌ها نیز ۳ تا ۸ سانتی‌متر خواهد بود.

۵- مصرف کود شیمیایی :

به طور کلی، برای خاک‌های سنگین، ۲۵ تا ۵۰ کیلوگرم کود اوره همراه با باکتری نیتراژین و برای خاک‌های سبک ۵۰ کیلوگرم اوره، ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم فسفات، ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم پتاسیم، ۵۰ کیلوگرم گوگرد پودری به همراه باکتری تیوباسیلوس و ۵۰ کیلوگرم سولفات منیزیم توصیه می‌شود.

۶- مصرف باکتری مخصوص سویا:

برای تأمین ازت مورد نیاز سویا بهتر است از باکتری مخصوص سویا استفاده شود و یک بسته از این باکتری برای آغشته کردن بذر یک هکتار کافی است.

۷- میزان و نوع بذر مصرفی و تراکم بوته سویا :

میزان بذر مصرفی و تراکم بوته بستگی به زمان کاشت و نوع بذر دارد. برای کشت بهاره، مصرف بذر ۶۰ کیلوگرم و تراکم بوته بین ۳۰ تا ۴۰ بوته خواهد بود. در کشت تابستانه، اگر از بیستم تیرماه به بعد کاشت انجام شود، میزان بذر مصرفی ۷۰ کیلوگرم و تراکم مناسب ۵۰ تا ۶۰ بوته خواهد بود.

تمام ارقام موجود برای کشت در مناطق مختلف استان مناسب هستند و برای کشت در زمین‌های لب شور ساحلی ساری توصیه می‌شوند.

۸- آبیاری سویا :

تنظیم دوره آبیاری تأثیر زیادی در افزایش عملکرد سویا خواهد داشت. بهتر است اولین آبیاری برای آماده‌سازی زمین قبل از بذرکاری انجام شود. آبیاری‌های بعدی باید به شرایط منطقه و میزان بارندگی بستگی داشته و در مراحل حساس رشد گیاه (شامل تشکیل گل، غلاف و دانه) انجام شود.

آفات و بیماری‌های سویا

در دشت مغان، آفات مهمی که کشت سویا را به شکل جدی تحت تأثیر قرار دهند وجود ندارد. اما در طول فصل زراعی ممکن است خسارت‌هایی ناشی از خرگوش‌ها، پرندگان، آگروتیس (کرم طوقه بر)، ترپیس، کنه هلیوتیس (کرم دانه خوار سویا) و کرم برگ‌خوار (کارادرینا) مشاهده شود. به طور کلی، مبارزه با آفات سویا به ویژه در زمان گلدهی گیاه ضروری است.

۱) آگروتیس: این آفت در مراحل اولیه رویش و جوانه‌زنی باعث خسارت می‌شود. برای کنترل آن دو روش در منطقه استفاده می‌شود: در روش اول، از طعمه‌پاشی استفاده می‌شود، که با مخلوطی از ۱۰۰ کیلوگرم آرد یا سبوس گندم، سه کیلوگرم سم سوین و ۱۴-۱۲ لیتر آب انجام می‌شود. این مخلوط به شکل خمیری درآمده و در سطح مزرعه در اواخر روز و قبل از غروب آفتاب که جمعیت آگروتیس در سطح خاک افزایش یافته، پخش می‌شود. در روش دوم، سمپاشی با سم دور سبان به میزان دو لیتر در هکتار انجام می‌گیرد (در شب).

۲) تریپس: این آفت از گروه آفات مکنده است و…

“““html

باریک‌نک‌ها شیره‌ی گیاه را می‌مکند. در هوای خشک و در زمان حمله‌ی شدید آفت، برگ‌های آسیب‌دیده به رنگ قهوه‌ای درمی‌آیند. معمولاً آفت در مرحله ۷ تا ۸ برگی شروع به تغذیه از گیاه می‌کند و به ندرت خسارت اقتصادی جدی وارد می‌سازد. برای کنترل این آفت، می‌توان از سم متاسیتوکس به مقدار ۵/۱ لیتر در هر هکتار یا سم پریمور به مقدار ۵/۰ کیلو در هر هکتار استفاده کرد.

۳) کنه دونقطه‌ای: این آفت یکی از ضربه‌زنندگان اصلی به سویا به خصوص در تابستان‌های گرم و خشک است. معمولاً در پایان مرحله‌ی رویشی و آغاز مرحله‌ی زایشی شروع به خسارت می‌کند. این آفت به شدت تکثیر می‌شود و برگ‌های آسیب‌دیده زرد و قهوه‌ای شده و قبل از زمان مقرر می‌ریزند. شدت خسارت این آفت زمانی بیشتر می‌شود که فاصله بین بوته‌ها کم و آبیاری کافی نباشد. از سم اومایت به مقدار یک لیتر در هکتار و یا سم نوسیرون به مقدار یک لیتر در هکتار برای کنترل استفاده می‌شود.

۴) کرم کپسول‌خار سویا (هلیوتیس): لارو این آفت از دانه‌های سویا در داخل غلاف تغذیه می‌کند و باعث کاهش عملکرد محصول می‌شود. برای مبارزه با این آفت، از سم لا روین به مقدار ۱ کیلو در هکتار استفاده می‌شود.

۵) کارادرینا: یا کرم برگ‌خوار سویا، لاروهایش از برگ‌های سویا تغذیه کرده و سطح سبز برگ را کاهش می‌دهند. برای مبارزه با این آفت، از سموم فسفره مانند سم نواکرون به مقدار ۲ لیتر در هکتار و سم دور سبان به مقدار بین ۲ تا ۵/۲ لیتر در هکتار استفاده می‌شود. نکته‌ی مهم این است که باید فاصله‌ی کاشت و جهت باد در مزارع سویا را نسبت به مزارع ذرت رعایت کرد، زیرا مزارع ذرت در دشت مغان به عنوان منبع مهم انتقال انواع آفات به مزارع سویا عمل می‌کنند.

توصیه‌های عمومی جهت کنترل بیماری‌های سویا

برای جلوگیری از گسترش بیماری‌ها در مزارع سویا، باید اقدامات زیر را انجام دهید:
۱- رعایت تناوب زراعی صحیح با غیر لگومینوزها
۲- مبارزه با علف‌های هرز و بقایای گیاهی سال قبل
۳- استفاده از بذرهای سالم و ترجیحاً گواهی شده
۴- تقویت بافت خاک
۵- حذف بوته‌های بیمار از مزرعه
۶- سم‌پاشی به موقع
۷- استفاده از ابزارآلات و ماشین‌های کشاورزی تمیز و غیر آلوده
۸- رعایت عمق کاشت مناسب
۹- زهکشی مطلوب خاک
۱۰- استفاده بهینه و متعادل از کودهای نیتروژنی و پتاسه (عموماً، هر چه بافت گیاه نرم‌تر باشد، حساسیت به بیماری‌ها بیشتر و هر چه بافت چوبی‌تر باشد، مقاومت به بیماری بیشتر است).

برداشت سویا

زمانی که برگ‌ها به طور کامل بریزند، نشان‌دهنده‌ی این است که محصول در مدت یک هفته آماده برداشت خواهد بود. رطوبت دانه‌ها ۵ روز پس از ریزش برگ‌ها به کمتر از ۱۵ درصد می‌رسد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که محصول سویا با رطوبت ۱۳ درصد برداشت شود. به طور کلی، باید از برداشت در هوای بارانی خودداری کرد. در دشت مغان، تاریخ برداشت معمولاً با توجه به شرایط آب و هوایی بین ۲۰ مهر تا اواسط آذرماه است. روش برداشت در دشت مغان به دو نوع است:

روش اول: در این روش، برداشت سویا با استفاده از کمباین انجام می‌شود. این روش زمان کمتری می‌گیرد و هزینه‌ی پایینی دارد، اما مقداری از محصول ممکن است بر روی زمین بماند و برداشت نشود. بنابراین، افت محصول در این روش بیشتر از روش دستی است.

روش دوم: در این روش که به روش دستی معروف است، بوته‌ها به صورت دستی توسط کارگران با داس برداشت می‌شوند و سپس با کمباین کوبیده می‌شوند. در این روش، افت محصول به حداقل می‌رسد، اما هزینه‌ی کارگری افزایش می‌یابد. با توجه به اینکه از افراد خانواده در منطقه استفاده می‌شود، این روش معمول‌تر و رایج‌تر است.

بیشتر بخوانید:

سایت رضیم
“`