راهنمای کاشت و پرورش شلغم (2 نکته مهم)
چگونه می‌توان شلغم کاشت؟
شلغم را از اول فروردین تا اول تیر می‌کارند تا محصول زودرس بگیرند. اما برای کاشت عادی، بهترین زمان پاییز و اوایل شهریور است که محصول بهتری نیز خواهد داشت. دمای مناسب برای رشد شلغم بین ۱۵ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد است، ولی حتی در دمای ۷ درجه هم به رشد خود ادامه می‌دهد.
گیاه‌شناسی شلغم
شلغم (Brassica rapa rapa) گیاهی دو ساله است که به صورت یک ساله کشت می‌شود و متعلق به خانواده Brassicaceae (شب‌بویان) است و به کشورهای اروپا و آسیای میانه تعلق دارد. شلغم دارای برگ‌هایی کشیده و بیضی شکلی است که کمی زبر هستند.
گل‌های شلغم به صورت خوشه‌ای و روی شاخه‌های مختلف روی ساقه قرار دارند. این گل‌ها زرد رنگ و شبیه به صلیب هستند. غلافی که دانه‌ها را در خود دارد، پهن و بلند است و هر کدام بین ۱۵ تا ۲۰ دانه دارد. ریشه شلغم برای تغذیه انسان استفاده می‌شود و خواص زیادی دارد و برگ‌های آن نیز غذای دام‌هاست.
انواع شلغم
شلغم‌ها بر اساس رنگ گوشت ریشه به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول گوشت سفید و دسته دیگر گوشت زرد دارند. معمولاً شلغم‌های با گوشت سفید بیشتر کاشته می‌شوند چرا که کیفیت بهتری دارند و برگ‌هایشان هم قابل مصرف است. مهمترین شلغم‌های با گوشت سفید شامل: پورپل تاپ وایت گلاب، اسنوبال، تو کیوکراس، وایت فلت داچ و وایت میلان هستند.
از شلغم‌های با گوشت زرد، می‌توان به بلوآبردین، جاست رایت و گلدن بال اشاره کرد. بعضی از انواع شلغم فقط به خاطر برگ‌هایشان کشت می‌شوند، مانند: سون تاپ و وژپو نیز شو گواین.
زمان کاشت شلغم
شلغم را می‌توان از اول فروردین تا اول تیر کشت کرد تا محصول زودرس بدست آید. اما برای کشت عادی، بهترین زمان در پاییز و اوایل شهریور است که محصول بهتری بدست می‌آید. هنگام کشت عادی باید توجه شود که بذرهای انواع زودرس را در شهریور و مهر و بذرهای دیررس را از مرداد تا شهریور بکارند.
روش کاشت گیاه شلغم
کاشت شلغم به دو روش انجام می‌شود: دستپاش (کرتی) یا ردیف‌کاری (خطی). واضح است که استفاده از روش ردیف‌کاری باعث زیبایی زمین، راحتی آبیاری و سایر کارهای کشاورزی می‌شود. روش کاشت به این شکل است که بذر را به یکی از دو روش در زمین می‌پاشند، سپس با دندانه بذرها را زیر خاک می‌کنند و در نهایت آبیاری می‌شوند. وجین، نیمه کردن و تعداد دفعات آبیاری تأثیر زیادی در رشد گیاه خواهد داشت.
زمانی که بوته‌ها چند برگ شدند، بوته‌های اضافی را در فاصله ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر از یکدیگر خارج می‌کنند و فاصله خطوط در روش ردیف‌کاری باید ۲۰ سانتی‌متر باشد. در تابستان و روزهای گرم آب بیشتری به زمین داده می‌شود تا محصول آبدار و خوش‌طعم شود.
شرایط محیطی برای رشد گیاه شلغم
خاک: شلغم به خاک‌های شنی، ماسه‌ای یا لومی مرطوب و خوب زهکشی شده نیاز دارد. این گیاه در اکثر خاک‌ها به راحتی رشد می‌کند.
pH خاک: بهتر است بین 6 تا 7.5 باشد.
نور: آفتابی- نیمسایه
دما: بهتر است دما کمتر از 10 درجه نباشد.
شلغم در مناطقی که سرمای شدید در زمستان ندارد، به عنوان محصول تابستانی کاشته می‌شود. این گیاه خود را با هر نوع آب و هوایی سازگار می‌کند، اما بهترین رشد آن در دماهای متوسط و رطوبت نسبی بالا اتفاق می‌افتد. چون شلغم یک محصول فصل خنک است، کمی در برابر یخ‌زدگی مقاوم است، اما به سرما حساس است.
آبیاری: شلغم به آبیاری زیاد نیاز دارد.
کودها و مواد غذایی: استفاده از کودهای دامی و شیمیایی، به مقدار 20 تا 40 تن در هکتار مناسب است. از کود دامی تازه نباید استفاده کرد و همچنین کودهای شیمیایی باید دارای عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم باشند.
بیماری‌ها و آفات گیاه شلغم
بیماری‌ها و آفات شلغم مشابه بیماری‌ها و آفات کلم هستند. از بیماری‌های مهم می‌توان به پوسیدگی سیاه و بیماری کلاب روت اشاره کرد. عامل بیماری کلاب روت یک نوع قارچ به نام Plasmodiomphora brassica است که باعث تورم و شکستن ریشه، توقف رشد و زرد شدن برگ‌های شلغم می‌شود. این قارچ به تمامی گیاهان خانواده چلیپاییان حمله می‌کند.
از دیگر آفات مهم گیاه شلغم می‌توان به شته کلم، ساس قرمز کلم و انواع مگس کلم که برگ‌ها را می‌خورند، اشاره کرد. برای مبارزه با این آفات می‌توان از انواع سموم حشره‌کش استفاده کرد.
برداشت گیاه شلغم
محصول شلغم مانند چغندر جمع‌آوری و برداشت می‌شود. زمانیکه ریشه هنوز جوان و کوچک است، به صورت دسته‌ای با برگ به بازار ارسال می‌شود. اما بیشتر محصول در پاییز برداشت می‌شود؛ در این صورت برگ‌ها قطع شده و ریشه شلغم هم مانند چغندر سالادی در ظرف‌های مخصوص به بازار فرستاده می‌شود. اگر مقدار کاشت کم باشد (خصوصاً در باغچه‌های خانگی)، می‌توان ریشه شلغم را بدون کندن از زمین برای فصل زمستان نگهداری کرد. برای این کار برگ‌ها را قطع کرده و ریشه را با مقداری خاک می‌پوشانند.
بذرگیری گیاه شلغم
برای بذرگیری از شلغم‌ها، در پاییز که برداشت انجام می‌شود، باید از بین شلغم‌ها، بهترین و سالم‌ترین آنها را انتخاب کرده و در مکان سرپوشیده، زیر خاک یا ماسه خشک نگهداری کرد تا یخ نزنند. همچنین برای جلوگیری از یخ‌زدن، روی آنها را با کاه یا برگ‌های خشک می‌پوشانند. در ابتدای فروردین ماه، آنها را خارج کرده و در زمینی که قبلاً آماده شده و خاک مناسب دارد، با فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر از یکدیگر می‌کارند.
برای تهیه بذر انواع مختلف شلغم، باید هر نوع را با فاصله زیاد از هم بکارد تا از تداخل انواع جلوگیری شود. این کار نیاز به مزرعه مناسبی دارد. اما اگر قصد فقط بذرگیری از یک نوع خاص باشد، نیازی به این احتیاط‌ها نیست.
زمانی که بوته‌های شلغم به گل رفت، نوک خوشه‌های گل را قطع می‌کنند تا غلاف‌های پایین بهتر تغذیه شوند. بعد از اینکه غلاف‌ها زرد شدند، آنها را با شاخه از بوته قطع کرده و در سایه خشک می‌کنند. سپس به آرامی آنها را تکان می‌دهند تا بذرها از داخل غلاف‌ها خارج شوند. در نهایت بذرها را جمع‌آوری کرده و در ظرف مخصوص نگهداری می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
