رایج ترین قرص های ضد تهوع , موارد مصرف و عوارض آنها (2 نکته مهم)
قرص های ضد تهوع و کاربردهای آنها
قرص ضد تهوع داروهایی هستند که برای کاهش احساس حالت تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار می‌گیرند و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: داروهایی که بر روی مغز و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند و داروهایی که بر روی دستگاه گوارش اثر دارند.
از مهمترین این داروها می‌توان به متوکلوپرامید، دیمن هیدرینات و آنتی اسید اشاره کرد که معمولاً برای درمان حالت تهوع و استفراغ استفاده می‌شوند.
در این مقاله از مجله رضیم با ما همراه باشید تا با بعضی از داروهای ضد تهوع متداول و عوارض آنها آشنا شوید.
تعریف تهوع به طور علمی
تهوع و استفراغ از مشکل‌های رایج گوارشی محسوب می‌شوند. تهوع به معنای احساس ناخوشایند نیاز به بالا آوردن محتویات معده است. برخی افراد به راحتی دچار حالت تهوع می‌شوند. عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد این احساس ناخوشایند شوند، مانند ماشین گرفتگی، دریازدگی، پرخوری، استرس، میگرن و غیره که برای درمان این مشکل می‌توان از قرص‌های ضد تهوع استفاده کرد.
دلایل بروز تهوع
تهوع و استفراغ علل زیادی دارند. دلایل شایع آن شامل ویروس‌ها، مسمومیت غذایی و سموم (مانند بعضی از داروها) هستند و افراد ممکن است در طول زندگی خود بارها دچار تهوع شوند.
حالت تهوع حرکتی نیز یکی دیگر از دلایل تهوع است که در زمان سفر با وسایل نقلیه‌ای مثل اتومبیل، هواپیما و کشتی رخ می‌دهد. افرادی که می‌دانند در سفر دچار این حالت می‌شوند، بهتر است قبل از سفر از داروهای ضد تهوع استفاده کنند.
مشکلات گوش داخلی هم ممکن است باعث بروز احساس تهوع شوند.
عفونت‌های ویروسی نیز از دلایل دیگر تهوع و استفراغ هستند. این حالت معمولاً با اسهال همراه است و به صورت همه‌گیر دیده میشود. مسمومیت غذایی که ناشی از باکتری یا ویروس باشد نیز می‌تواند علائمی مشابه ایجاد کند. در هر دو مورد، بیماری معمولاً دو روز طول می‌کشد و سپس خود به خود بهبودی حاصل میشود. اما تهوع همراه با اسهال می‌تواند برای افراد مسن و کودکان خطرناک باشد و ممکن است باعث کم آبی بدن شود.
اگر تهوع یا استفراغ تداوم داشته باشد یا با علائم شدیدتری مانند درد شکم، تب، زردی پوست یا خونریزی همراه باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. افرادی که دچار استفراغ شدید هستند و به بیماری‌های دیگری مبتلا هستند، یا در سنین پایین یا بالا قرار دارند، یا باردار و شیرده هستند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنند.
گاهی وقت‌ها داروها می‌توانند باعث تهوع یا استفراغ شوند. در این شرایط، این علائم پس از استفاده از داروی جدید ظاهر می‌شوند.
دلایل کمتر شایع تهوع و استفراغ شامل موارد زیر است:
- دوره‌های اولیه بارداری (در حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد از بارداری‌ها موجب حالت تهوع می‌شوند و ۲۵ تا ۵۵ درصد آنها به استفراغ ختم می‌شوند)
- آسیب‌های دردناک
- حالت بعد از عمل جراحی
- قرار گرفتن در وضعیت‌های عاطفی یا ترس
- بیماری‌های کیسه صفرا مانند سنگ کیسه صفرا یا عفونت (کوله‌سیستیت)
- پرخوری (خصوصاً بعد از جراحی بای‌پس معده)
- واکنش به بوهای خاص
- حمله قلبی (ممکن است تنها علامت در بعضی از افراد باشد)
- ضربه مغزی یا آسیب به سر
- تومور در مغز
- زخم یا التهاب در معده
- پرخوری یا سایر اختلالات روانی
- گاستروپارزی (تخلیه کند معده که معمولاً در افراد دیابتی مشاهده میشود)
“`html
قرص‌های ضد تهوع
برای کاهش یا جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ، می‌توان از داروهای مختلف استفاده کرد. هر دارو به نوعی مختلف کمک می‌کند تا حس تهوع را برطرف کند. برخی از داروها به تنهایی استفاده می‌شوند، اما معمولاً ترکیب چند دارو نتیجه بهتری در کنترل تهوع و استفراغ دارد.
انواع قرص‌های ضد تهوع
داروهایی که ممکن است برای جلوگیری یا کنترل تهوع و استفراغ استفاده شوند شامل:
- متوکلوپرامید
- قرص سیزاپراید (Cisapride)
- قرص دمیترون (Demitron)
- آنتی‌اسید
- آنتاگونیست‌های گیرنده H2
- داروهای آنتی هیستامین
- هیدروکلراید مکلزین
- دیمن هیدرینات
- امترول
- بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو بیسمول)
- فنوتیازین‌ها
- بنزودیازپین‌ها
- مهارکننده‌های رسپتور سرتونین
1. قرص متوکلوپرامید
قرص متوکلوپرامید یکی از مهمترین داروهای ضد تهوع است. این دارو در دوزهای ۱۰ میلی‌گرمی استفاده میشود.
این دارو در کاهش حالت تهوع و استفراغ مؤثر است و همچنین از برگشت محتویات معده به مری جلوگیری می‌کند. همچنین به تخلیه بهتر معده کمک کرده و زمان عبور غذا از روده کوچک را کاهش می‌دهد. می‌توان این دارو را ۴ بار در روز و قبل از غذا مصرف کرد.
عوارض : عوارضی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه، افزایش ضربان قلب، اسهال و تغییر در فشار خون ممکن است ایجاد شود. این دارو برای افراد دیابتی که به مشکلات حرکتی در دستگاه گوارش مبتلا هستند تجویز میشود. همچنین در گذشته برای درمان حالت تهوع در بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌شدند نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
استفاده همزمان از قرص متوکلوپرامید با برخی داروهای مؤثر بر سیستم عصبی مانند آرام‌بخش‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، مواد مخدر، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد تشنج ممنوع است، زیرا می‌تواند تأثیر این داروها را بیشتر کند.
همچنین، ترکیب این دارو با داروهای روان‌گردان مانند تری‌فلوپرازین یا هالوپریدول ممکن است عوارض جدی بر سلامتی ایجاد کند.
2. قرص سیزاپراید (Cisapride)
قرص سیزاپراید برای درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش معده و ریفلاکس معده تجویز میشود. این دارو هم اثر ضد تهوع دارد.
“`
و خطر ایجاد آریتمی قلبی یکی از جدی‌ترین عوارض استفاده از آن است.
این دارو به افزایش حرکات مری، معده و روده در زمان هضم غذا کمک می‌کند و برای بیماری‌هایی که با بازگشت غذا به مری (ریفلاکس) مانند دیسپپسی، ترش کردن و پس زدن غذا همراه هستند، مفید است.
معمولاً دوز مصرفی سیزاپراید ۱۰ میلی‌گرم ۳ تا ۴ بار در روز است. افرادی که مشکل قلبی دارند باید با احتیاط از این دارو استفاده کنند.
عوارض: عوارض مصرف قرص سیزاپراید می‌تواند شامل آریتمی قلبی (ضربان نامنظم قلب)، یبوست، اسهال، نفخ، تولید گاز در روده‌ها، تهوع، سردرد، آبریزش بینی، درد شکم، گیجی، سینوزیت، بی‌خوابی و تشنج باشد.
3. قرص دمیترون (Demitron)
قرص دمیترون برای جلوگیری از تهوع و استفراغ ناشی از بارداری، جراحی، شیمی‌درمانی، سرطان یا درمان با اشعه استفاده میشود.
یبوست و اسهال از عوارض این دارو هستند. همچنین اگر خانم‌های باردار دچار حالت تهوع شدید شوند، می‌توانند با تجویز پزشک از دمیترون استفاده کنند.
این دارو برای افراد زیر ۴ سال توصیه نمی‌شود.
عوارض: عوارض قرص دمیترون شامل یبوست، اسهال، تب، سردرد، درد شکم و معده، سوزش، خارش، گیجی، خواب‌آلودگی، خشکی دهان، احساس سرما، خستگی و ضعف غیرمعمول است.
4. قرص ضد تهوع آنتی اسید
قرص ضد تهوع آنتی اسید شامل مواد معدنی مانند کلسیم کربنات، هیدروکسید و آلومینیوم است. این دارو کمک می‌کند تا اسید معده خنثی شود که برای رفع تهوع مفید است. عوارضی مانند یبوست نیز ممکن است با این دارو ایجاد شود.
5. آنتاگونیست های گیرنده H2
این داروها اگر در دوز کم مصرف شوند، می‌توانند با کنترل برگشت محتویات معده به مری حالت تهوع و استفراغ را کاهش دهند.
عوارض: مصرف همزمان این داروها با سایمتیدین ممکن است باعث تداخل دارویی شده و عوارض جانبی خطرناک یا اثرات نامطلوب ایجاد کند.
6. فنوتیازین ها
یکی از شایع‌ترین نوع‌های قرص ضد تهوع، فنوتیازین‌ها هستند. این دارو قیمت مناسبی دارد و می‌توان آن را به مدت طولانی مصرف کرد. این دارو ممکن است در برخی افراد باعث حساسیت‌های پوستی، خواب‌آلودگی و مشکلات در عملکرد کبد شود.
7. آنتی هیستامین ها
آنتی هیستامین‌ها می‌توانند به طور ملایمی حالت تهوع و استفراغ را کاهش دهند. اما این دارو ممکن است عوارضی مانند گیجی، خواب‌آلودگی، خشکی دهان و تاری دید داشته باشد. به همین دلیل مصرف زیاد یا دوز بالای آن توصیه نمی‌شود.
8. هیدروکلراید مکلزین
هیدروکلراید مکلزین یک نوع آنتی هیستامین است که در درمان تهوع، استفراغ و سرگیجه ناشی از حالت تهوع حرکتی موثر است.
عوارض:
“`html
این دارو برای افرادی که به بیماری‌های ریوی، گلوکوم و همچنین کسانی که به خاطر بزرگ شدن پروستات مشکل ادراری دارند مناسب نیست. مکلزین می‌تواند خواب‌آلودگی ایجاد کند، بنابراین بهتر است آن را با آرام‌بخش‌های دیگر مانند الکل، داروهای مسکن و یا قرص‌های خواب‌آور مصرف نکنید. افرادی که از مکلزین استفاده می‌کنند باید از رانندگی و کار با ماشین‌آلات خطرناک پرهیز کنند. استفاده از مکلزین در کودکان زیر ۱۲ سال و همچنین در زنان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک تجویز کند.
9. دیمن هیدرینات
دیمن هیدرینات هم یک آنتی‌هیستامین است و بهتر است فقط برای حالت تهوعی که ناشی از حرکات است، استفاده شود. این دارو نیز می‌تواند خواب‌آلودگی ایجاد کند و از مصرف آن در شرایطی مشابه مکلزین باید خودداری کرد. اشکال مختلفی از دیمن هیدرینات وجود دارد که نوع مایع آن برای کودکان طراحی شده است. برای جلوگیری از تهوع حرکتی، بهتر است حدود یک ساعت قبل از سفر از داروهای مکلزین و دیمن هیدرینات استفاده کنید.
10. قرص ضد تهوع امترول
امترول یک داروی خوراکی است که برای کاهش درد معده در مواقعی که فرد دچار تهوع یا استفراغ به دلایل عفونت ویروسی یا باکتریایی یا پرخوری شده، طراحی شده است. این دارو حاوی قند و اسید فسفریک بوده و برای افراد دیابتی مناسب نیست.
شرکت سازنده توصیه کرده است که در یک روز بیش از ۵ بار نباید از این دارو استفاده کرد.
عوارض: به دلیل وجود قند در این دارو، افراد دیابتی باید از مصرف آن خودداری کنند. قبل از استفاده از این دارو، زنان باردار و شیرده و همچنین کودکان کوچک باید با پزشک مشورت کنند.
11. بیسموت ساب سالی سیلات (پپتو بیسمول)
بیسموت ساب سالیسیلات می‌تواند به کاهش تهوع و استفراغ کمک کند. این دارو به طور مستقیم روی دیواره معده اثر می‌گذارد و عوارض جانبی جدی ندارد. اما ممکن است رنگ مدفوع و زبان را تیره کند.
عوارض: زنان باردار و شیرده قبل از استفاده از بیسموت باید با پزشک خود مشورت کنند، زیرا بخشی از مواد تشکیل‌دهنده آن شبیه به آسپرین است که ممکن است به جنین یا نوزاد آسیب برساند.
افرادی که به آسپرین آلرژی دارند یا با مصرف داروهای مشابه خود دچار واکنش می‌شوند، نباید بیسموت استفاده کنند.
اگر از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنید یا به دیابت یا نقرس مبتلا هستید، این دارو را تحت نظر پزشک مصرف کنید، زیرا ممکن است افزایش سالیسیلات در بدن به تاثیر ضد انعقادی کمک کند.
داروهای ضد تهوع بعد از شیمی درمانی
بیمارانی که شیمی درمانی می‌شوند معمولاً در ۲۴ ساعت اول دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوند. در برخی موارد ممکن است فرد بعد از چند روز دوباره دچار تهوع شود که به آن تهوع تاخیری می‌گویند.
در این شرایط، پزشک با توجه به وضعیت جسمی بیمار و مراحل درمان یکی از داروهای مناسب برای کاهش حالت تهوع بعد از شیمی درمانی را تجویز می‌کند. در ادامه به چند مورد از این داروها و عوارض جانبی مربوط به استفاده از آنها اشاره خواهیم کرد.
“`
۱۲. کورتون‌ها
دگزامتازون یکی از داروهایی است که برای کاهش حالت تهوع و استفراغ مؤثر است. این دارو معمولاً بعد از شیمی درمانی برای بیمار تجویز میشود.
مهم است بدانید که این دارو ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد، به همین دلیل استفاده از آن محدود است. با این حال، برای کاهش حالت تهوع بعد از عمل جراحی، گاهی اوقات این دارو تجویز میشود.
۱۳. مهارکننده‌های رسپتور سرتونین
این دسته از داروها نیز در از بین بردن حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی مؤثر هستند و به‌عنوان درمان اصلی برای کاهش تهوع بعد از جراحی و رادیوتراپی نیز شناخته می‌شوند. با این حال، ممکن است باعث بروز عوارضی چون ضعف و خستگی، یبوست و سردرد شوند.
۱۴. بنزودیازپین
داروی دیگر ضد تهوع بنزودیازپین نام دارد. این دارو برای جلوگیری و درمان حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی استفاده میشود و به‌صورت‌های آلپرازولام و لورازپام در دسترس است.
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که با توجه به دلیل ایجاد حالت تهوع و استفراغ، باید از داروی مناسب ضد تهوع استفاده کرد.
گاهی اوقات، حالت تهوع ممکن است ناشی از مشکلات گوارشی باشد که در این صورت درمان‌ها با مواردی که به‌دلیل شیمی درمانی یا اوایل بارداری ایجاد میشود متفاوت‌اند.
توصیه میشود اگر حالت تهوع شدید شد، حتماً به یک مرکز اورژانس مراجعه کنید تا با تشخیص درست، درمان لازم انجام شود.
ترجمه و گردآوری بخش سلامت
مجله رضیم
