روش کاشت و برداشت ذرت علوفه ای (2 نکته مهم)
“`html
معرفی ذرت علوفه ای
ذرت یک گیاه از خانواده Poaceae است که معمولاً در مناطق گرم و معتدل رشد می‌تواند کند. این گیاه اصلش به آمریکای مرکزی و جنوبی برمی‌گردد و احتمالاً به واسطه مهاجران یا زائران مکه به ایران آمده است. کشت آن در اروپا، آسیا، آفریقا و اقیانوسیه سابقه زیادی ندارد.
ذرت یکی از گیاهانی است که دامداران به آن توجه ویژه‌ای دارند. به ویژه بعد از این که انواع هیبرید با بازدهی بالا و کیفیت خوب به وجود آمدند، بسیاری از موسسات تحقیقاتی در نقاط مختلف دنیا روی این محصول سرمایه‌گذاری و تلاش کرده‌اند که نتایج خوبی نیز به دست آورده‌اند.
ذرت بعد از گندم و برنج، سومین محصول زراعی مهم در جهان از نظر سطح زیر کشت و دومین محصول بعد از گندم از نظر میزان تولید است. این گیاه نه تنها تولید دانه و علوفه برای دامداری‌ها و مرغداری‌ها دارد، بلکه در صنایع غذایی، شیمیایی و دارویی هم اهمیت ویژه‌ای دارد.
مشخصات گیاه شناسی ذرت علوفه ای
ریشه:
ذرت دارای ریشه‌ای گسترش‌یافته است که از هر طرف پخش می‌شود و مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تأمین می‌کند. در بیشتر واریته‌ها، چهار ریشه از جوانب بذر به طرف بیرون می‌روند و تا پایان عمر گیاه فعال می‌مانند. ریشه‌های دیگر نیز از گره‌ای که زیر سطح زمین ایجاد می‌شود، رشد می‌کنند. طول این ریشه‌ها بستگی به رطوبت خاک دارد؛ در زمین‌های مرطوب کوتاه‌تری هستند و در زمین‌های خشک، طولانی‌تر می‌شوند. این ریشه‌ها نیز به عمق خاک نفوذ می‌کنند که بسته به نوع خاک، ممکن است تا 2.5 متر هم برسند. سرعت رشد ریشه در ذرت بسیار زیاد است و در عرض چهار هفته می‌تواند 60 سانتی‌متر در اطراف ساقه گسترش یابد. البته در خاک‌های نامناسب و سنگین این روند به مقدار زیادی کاهش می‌یابد.
ساقه:
ساقه‌ی ذرت معمولاً به ارتفاع 2 تا 3 متر می‌رسد، اما در برخی انواع زودرس، ارتفاع آن به 90 سانتی‌متر یا کمتر (مانند پاپ کورن) می‌رسد. در مناطق گرمسیری، ساقه می‌تواند تا 6 یا 7 متر بلند شود و قطر آن 3 تا 4 سانتی‌متر می‌رسد. معمولاً ساقه دارای 14 گره است، اما گاهی اوقات از 8 تا 21 گره نیز شمارش می‌شود. فاصله میان گره‌ها در نزدیکی زمین کوتاه‌تر است و با افزایش ارتفاع گیاه، این فاصله بیشتر می‌شود.
برگ:
تعداد برگ‌های ذرت بین 8 تا 48 عدد است و تعداد متوسط آن بین 12 تا 18 برگ می‌باشد. انواع زودرس معمولاً برگ‌های کمتری دارند، در حالی که انواع دیررس برگ‌های بیشتری دارند. طول این برگ‌ها بین 30 تا 150 سانتی‌متر و عرض آن تا 15 سانتی‌متر می‌رسد. در برخی واریته‌ها، قابلیت رویش جوانه‌های جانبی بیشتر است که به نوع ذرت بستگی دارد.
گل و تلقیح:
ذرت به دلیل خاص بودن گل آذین خود در میان دیگر غلات، متمایز است. گل آذین نر در انتهای ساقه قرار دارد و به راحتی قبل از گل‌دادن قابل شناسایی است. گل آذین نر ذرت می‌تواند تا 5 میلیون گرده (بسته به نوع ذرت) تولید کند. گل آذین ماده از میان برگ‌هایی که بعداً بلال در میان آنها رشد می‌کند، بیرون می‌آید و به صورت رشته‌های ابریشمی و چسبناک است که گرده‌های نر از بالا به آن می‌ریزند و به دلیل چسبندگی، دانه‌ها را بارور می‌کنند. رطوبت کافی در هوا و خاک در این زمان حساس برای گیاه بسیار مهم است.
“““html
خشکی زمین و کمبود رطوبت باعث می‌شود گل‌ها زمان کمتری روی ساقه بمانند و تعداد دانه‌ها در بلال کم شود. همچنین، اگر رطوبت هوای اطراف هم کم باشد، همین مشکل را داریم و اگر این دو شرایط همزمان پیش بیایند، تأثیر منفی بر روی تولید دانه و محصول خواهد گذاشت. اگر دما در این زمان به 32 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر برسد، شرایط برای دانه‌گذاری ذرت بدتر می‌شود و تعداد دانه‌ها خیلی کم خواهد شد.
شرایط اکولوژیک مورد نیاز ذرت علوفه ای
دما:
ذرت یک گیاه گرمسیری است و در طول رشد به گرما نیاز زیادی دارد. برای جوانه‌زدن، دمای خاک، به ویژه در نزدیکی سطح (حدود 5 سانتی‌متر)، باید حدود 10 درجه سانتی‌گراد باشد. بهترین دما برای رشد ذرت بین 20 تا 30 درجه سانتی‌گراد است. اگر دما بیش از 35 درجه سانتی‌گراد شود و این زمان با گلدهی همزمان باشد، گرده‌افشانی مختل می‌شود.
نور:
پخش نور در بین گیاهان به عواملی مثل زاویه برگ‌ها، تراکم گیاهان و چگونگی تابش نور خورشید بستگی دارد. با افزایش سن برگ‌ها، توانایی عبور نور از آنها کاهش می‌یابد.
رطوبت:
ذرت برای رشد به آب زیادی نیاز دارد. کمبود آب یکی از مشکلات اصلی در کشت این گیاه است. به طور کلی، در 45 روز اول رشد، ذرت به حدود 0 تا 3.8 میلی‌متر آب در روز نیاز دارد و در زمان گرده‌افشانی، این میزان به 9 میلی‌متر در روز و بعد از آن به 13 میلی‌متر در روز افزایش می‌یابد. به طور کلی، این گیاه به 400 تا 600 میلی‌متر آب در طول دوره رشد احتیاج دارد.
خاک:
ذرت در خاک‌های لومی (نرم و عمیق) که زهکشی خوبی داشته باشد و غنی از آهک و مواد آلی (1 تا 2 درصد) باشد، بهترین رشد را دارد. PH مناسب برای ذرت باید بین 6.5 تا 7.5 باشد. زمین‌های خیلی سبک یا خیلی سنگین برای کاشت ذرت مناسب نیستند.
نیاز غذایی ذرت علوفه ای
الف: کودهای شیمیایی:
ذرت در خاک‌های آهکی بافت لومی و عمق کافی که نفوذپذیری خوبی داشته باشند و مواد آلی کافی (1 تا 2 درصد) داشته باشند، بهترین عملکرد را دارد. خاک‌های سنگین برای کشت ذرت مناسب نیستند و باید با کودهای حیوانی و سبز اصلاح شوند. خاک‌های رسی و آهکی که عمق کافی دارند، نیز برای کشت ذرت مناسب هستند. ذرت در خاک‌هایی با PH بین 6 تا 7 به خوبی رشد می‌کند و محصول خوبی تولید می‌کند.
در مقایسه با دیگر گیاهان زراعی، ذرت نیاز بیشتری به مواد غذایی، به ویژه نیتروژن و فسفر دارد. کشت ذرت در زمین‌های حاصلخیز محصولات مناسبی به همراه دارد، در حالی که در زمین‌های ضعیف و فقیر، بازده چندانی نخواهد داشت. به همین دلیل، هنگام انتخاب زمین برای کشت ذرت، این مورد باید در نظر گرفته شود. به طور میانگین، ذرت 200 کیلوگرم نیتروژن (N)، 80 کیلوگرم فسفر (P) و 160 کیلوگرم پتاسیم (K) از خاک برداشت می‌کند.
نیاز ذرت به فسفر، تقریباً یک پنجم نیاز آن به نیتروژن است و مقدار دقیق فسفر مصرفی باید براساس تحلیل خاک مشخص شود. بهترین زمان برای مصرف کود فسفره، همراه با کاشت است و بهترین روش مصرف آن در زیر و کنار دانه‌های کاشته شده است. با توجه به…
“““html
کود سوپر فسفات تریپل به دلیل ارزان‌تر بودن نسبت به فسفات آمونیوم، توصیه می‌شود. مقدار آن در حدود 100 تا 150 کیلوگرم در هر هکتار پیشنهاد می‌شود.
مصرف کود پتاسه به مقدار 100 کیلوگرم در هکتار توصیه می‌شود و نباید به‌صورت سرک در خاک‌های نسبتاً سبک استفاده شود. در این نوع خاک‌ها می‌توان مقدار مورد نیاز پتاسه را با کود سرک نیتروژنی به صورت ترکیبی از کود کلروپتاسیم استفاده کرد.
ذرت به جز نیاز به عناصر اصلی N.P.K، به مقدار کافی از مواد معدنی ثانویه مانند کلسیم، منیزیم و گوگرد و همچنین ریزمغذی‌هایی مانند Cl ،Mn ،Fe ،Cu ،B و Zn نیاز دارد که این نیازها بر اساس آنالیز خاک و نیاز گیاه مشخص می‌شود.
ب: کودهای آلی:
کودهای آلی، مانند کودهای حیوانی و کمپوست، به بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و همچنین افزایش فعالیت بیولوژیکی آن کمک می‌کنند. این نوع کودها در کوتاه مدت بخشی از نیاز غذایی ذرت را تامین کرده و در دراز مدت به بهبود ساختار خاک، تهویه و افزایش ظرفیت نگهداری آب کمک می‌کنند. بنابراین، مصرف 30 تا 40 تن کود حیوانی پوسیده یا کمپوست در هر هکتار، یک بار در 2 تا 3 سال قبل از کاشت برای افزایش عملکرد ذرت پیشنهاد می‌شود.
انتخاب بذر ذرت علوفه‌ای
برای یک زراعت موفق، انتخاب بذر مناسب اهمیت دارد. باید بذر را با توجه به شرایط محیطی از بین بذور اصلاح شده انتخاب کرد. بذور ذرت بر اساس دوره زندگی و زمان برداشت به سه گروه تقسیم می‌شوند:
1. بذرهای زودرس:
این بذور برای مناطق سردسیر مناسب هستند و به دلیل کوتاه بودن دوره رشد، سریع‌تر محصول می‌دهند. زمان کاشت تا برداشت آنها 100 تا 110 روز طول می‌کشد.
2. بذرهای میان‌رس:
این بذور در اکثر نقاط ایران کشت می‌شوند و دوره رشد آنها 100 تا 125 روز است.
3. بذرهای دیررس:
این بذرها برای مناطق گرمسیری مناسب هستند و دوره رشد آنها 135 تا 140 روز است.
روش‌های کاشت ذرت علوفه‌ای
کشت ذرت به صورت ردیفی و با استفاده از بذرافشان انجام می‌شود. معمولاً همراه با بذرافشانی، جوی‌ها برای آبیاری نیز ایجاد می‌گردد. عمق جوی‌ها باید بین 10 تا 15 سانتی‌متر مناسب باشد.
عملیات کاشت و آماده‌سازی ذرت علوفه‌ای
ذرت معمولاً بعد از کشت گیاهانی که مواد غذایی کافی در خاک باقی می‌گذارند، مانند یونجه، شبدر، سویا، سیب‌زمینی و غلات کاشته می‌شود. زمین کشت ذرت باید آماده شود تا ذرات خاک یکنواخت، عمق خاک در همه نقاط یکسان و در تمام لایه‌های زراعی خاک مواد غذایی کافی وجود داشته باشد. برای این کار، پس از برداشت محصول سال قبل، زمین شخم زده می‌شود و در پاییز مقدار 30 تا 40 تن کود دامی پوسیده در هر هکتار پخش و با شخم متوسط زیر خاک می‌رود. در بهار و هنگام کاشت بذر نیز عملیات نهایی تهیه زمین انجام می‌شود. عمق کاشت به شرایط جوی و دما در زمان کاشت بستگی دارد.
“`
کاشت ذرت به عوامل مختلفی مانند نوع خاک، درصد رطوبت و عمق بذر بستگی دارد. در خاک‌های سنگین و سرد که به نسبت خاک‌های سبک دیرتر گرم می‌شوند، باید بذرها را در عمق کمتری بکاریم. بطور کلی عمق کاشت بذر ذرت بین ۴ تا ۷ سانتی‌متر است.
مدیریت زراعی و مراقبت از ذرت علوفه‌ای
کنترل علف‌های هرز:
ذرت در ابتدای رشد به آرامی پیش می‌رود و این موضوع می‌تواند باعث شود علف‌های هرز برای گیاه ذرت خطرناک باشند. زیرا بوته‌های جوان ذرت به نور زیادی نیاز دارند و علف‌های هرز با سایه انداختن از رشد آنها جلوگیری می‌کنند. برای از بین بردن علف‌های هرز می‌توانیم از ابزارهای مکانیکی، وجین دستی یا علفکش‌ها استفاده کنیم. روش مکانیکی برای از بین بردن علف‌ها در مزارع خط‌کشت معمولاً با کولتیواتور انجام می‌شود. همچنین علف‌ها می‌توانند به دو صورت شیمیایی حذف شوند:
۱. استفاده از علفکش قبل از کاشت و قبل از سبز شدن ذرت (Preemergence)
مهم‌ترین علفکش‌هایی که در این روش به کار می‌روند، آترازین ۸۰ و ارادیکان هستند.
۲. استفاده از علفکش پس از سبز شدن ذرت (Postemergence)
این روش معمولاً زمانی که گیاه ۳ تا ۴ برگ دارد، انجام می‌شود و می‌توان از سم ۴۶U+ آترازین استفاده کرد. (یک کیلوگرم سم ۴۶U به همراه ۱.۵ کیلوگرم آترازین برای هر هکتار)
آفات و بیماری‌های ذرت علوفه‌ای
سیاهک ذرت:
این بیماری معمولاً ضرر زیادی ندارد. اگر سیاهک ذرت دیده شد، برای جلوگیری از گسترش آن، می‌توان از تناوب زراعی و ضدعفونی بذر استفاده کرد که می‌تواند به کاهش آسیب بیماری کمک کند.
زمان برداشت ذرت علوفه‌ای
زمان برداشت ذرت دانه هنگامی است که ۵۰ درصد از بوته‌ها دارای برگ‌های خشک و بقیه برگ‌ها زرد شده باشند. به عبارتی دیگر، زمانی که دانه‌ها به بلوغ فیزیولوژیکی رسیده‌اند، یک لایه سیاه در محل اتصال دانه به بلال ایجاد می‌شود. در این مرحله، رطوبت دانه‌ها نباید بیشتر از ۲۵ تا ۳۰ درصد باشد. برای برداشت دانه، می‌توان از دست یا کمباین استفاده کرد. اگر کار برداشت با دست انجام شود، رطوبت دانه‌ها نباید کمتر از ۲۵ درصد باشد و در صورت استفاده از کمباین، رطوبت باید ۲۰ درصد باشد. برای ذخیره‌سازی ذرت بعد از برداشت، دانه‌ها باید دوباره خشک شوند تا رطوبت آنها بیشتر از ۱۴ درصد نشود. به طور متوسط، ۷ الی ۸ هفته بعد از گلدهی، زمان برداشت محصول است.
برای برداشت ذرت علوفه‌ای با هدف تهیه سیلو، وقتی که دانه‌ها حالت خمیری دارند و ساقه و برگ‌ها سبز هستند، زمان مناسب است. در این حالت رطوبت بوته و بلال در حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد است که برای کیفیت و کمیت محصولات، بهترین زمان برداشت ذرت سیلویی محسوب می‌شود.
برداشت برای استفاده مستقیم دام هنگامی انجام می‌شود که محصول در مرحله گلدهی است و هنوز دانه‌های آن تشکیل نشده‌اند. پس از برداشت، علوفه خرد شده و به مصرف می‌رسد. رطوبت موجود در گیاه در این مرحله حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد است.
بیشتر بخوانید:
