روش کاشت و نگهداری درخت چنار (2 نکته مهم)
معرفی درخت چنار
چنار یک درخت است که دارای گل‌های یکجنس و مشابه هم می‌باشد. این گل‌ها به صورت خوشه‌های فشرده و گرد شکل هستند. چنار در ماه‌های فروردین و خرداد گل می‌دهد. گرده‌افشانی درخت چنار به دو صورت خودگشن و هم‌دگرگشن انجام می‌شود.
میوه درخت چنار پس از گرده‌افشانی گل‌های ماده به صورت کوزه‌های کوچک و سبز رنگ روی خوشه‌ای گرد شکل به وجود می‌آید. بعد از مدتی، این میوه‌ها به فندقه‌های خشک و مرکب تبدیل می‌شوند و در همان سال به رسیدگی می‌رسند.
میوه چنار دارای دانه‌ای دو لپه‌ای است که در داخل فندقه قرار دارد. اگر میوه‌ها (فندقه‌ها) در مکان‌هایی با خاک و رطوبت مناسب پخش شوند، در کمتر از 10 روز شروع به رشد می‌کنند. با این حال، بذر چنار قوه نامیه پایینی دارد و اگر بذر کهنه شود، ممکن است به خوبی رشد نکند.
شرایط زیستگاهی درخت چنار
چنار به خاطر داشتن ریشه‌های قوی و عمیق، در خاک‌های با بافت ریز، عمیق و مرطوب به خوبی رشد می‌کند. در خاک‌های کم عمق، سنگلاخی یا خیلی درشت و آهکی، رشد آن محدود می‌شود و قبل از پاییز برگ‌هایش می‌افتد، زیرا آب زیاد در خاک ممکن است باعث خفگی ریشه‌ها شود. بنابراین، از کاشت چنار در خاک‌هایی با زهکشی نامناسب باید پرهیز کرد.
تهویه ضعیف خاک می‌تواند باعث آسیب‌پذیری ریشه‌های درختان نسبت به آفات و بیماری‌ها شود. همچنین، تهویه نادرست می‌تواند حساسیت گیاه را نسبت به مشکلاتی مثل اوزون افزایش دهد، زیرا روزنه‌ها بسته می‌شوند.
برای جلوگیری از این مشکلات، پیشنهاد می‌شود که دور طوقه چنار را با آسفالت، سیمان یا بتن نپوشانند و هنگام کاشت نهال‌ها، چاله درخت را وسیع‌تر و عمیق‌تر حفر کنند و با خاک قابل نفوذ پر کنند. به همین ترتیب، برای تهویه بهتر ریشه‌ها و حفظ تمیزی جوی‌های کنار خیابان، می‌توان از آجرهای دور از هم استفاده کرد.
برای جلوگیری از فشرده شدن خاک، به ویژه در پای درختان خیابان‌ها، باید هر ساله خاک را بیل زد و از کود حیوانی برای اصلاح خاک استفاده کرد.
انواع درخت چنار
چنار آمریکایی
این درخت به ارتفاع 35 تا 40 متر می‌رسد و تاجی گسترش یافته دارد. پوست آن در ابتدا صاف است و به تدریج به فلس‌های کوچک و سپس به لایه‌هایی در طرف بالا تبدیل می‌شود. رنگ پوستش به اندازهٔ چنار اروپایی قابل توجه نیست. برگ‌های این درخت به صورت سه لوپه بوده و گاهی پنج لوپه می‌شوند. سمت بالای برگ سبز و سمت زیر آن در محل رگبرگ‌ها کرک‌دار است. میوه کروی آن بدون کرک می‌باشد.
چنار آمریکایی گیاهی بومی شرق آمریکا است که از مرز کانادا تا تگزاس و فلوریدا می‌روید. این درخت از سال 1640 در اروپا کشت شده و در مرکز اروپا تقریباً 300 سال بعد رشد کرده است. این گونه بسیار سریع رشد می‌کند و میوه می‌دهد. بیشتر درختان چناری که در باغ‌های اروپای مرکزی دیده می‌شوند، از گونه هیسپانیکا هستند، البته این یک عقیده عمومی نیست.
چنار اروپایی
چنار اروپایی درختی بزرگ و بلندی است که می‌تواند تا 45 متر ارتفاع داشته باشد. تاج آن بلند و عریض است و ممکن است تا 30 متر هم قطر بگیرد. پوست آن در ابتدا صاف و به مرور در قاعدهٔ تنه به شکل فلس و در بخش بالای آن لایه‌لایه با رنگ‌های متنوع زرد-سبز، خاکستری-آبی-سفید و قهوه‌ای است. برگ‌های این درخت نیز خزان‌کننده و متناوب، با دمبرگ بلند و طولی بین 15 تا 25 سانتیمتر هستند، که روی آن براق و زیر آن فقط در محل رگبرگ‌ها کرک‌دار می‌باشد.
“`html
درخت یکپایه چنار، گل‌هایی کوچک و منظم دارد که به صورت فشرده و گرد هستند و می‌توانند نر یا ماده باشند.
میوه‌ی آن به شکل فندقه‌های کوچک و گرد وجود دارد که در انتهایشان خامه‌ای بلند قرار دارد و ظاهری کرک‌دار به آنها می‌دهد. فندقه‌ها در زیر خود حلقه‌ای از کرک‌های زبر دارند که وقتی میوه به بلوغ می‌رسد، می‌ریزند. این کرک‌ها اگر به چشم کسی بروند، ممکن است باعث حساسیت و ورم چشم شوند. منشاء اصلی چنار مشخص نیست و به نظر می‌رسد که این درخت در انگلستان و در حدود سال ۱۶۵۰ به صورت طبیعی از ترکیب چنار آمریکایی و آسیایی به وجود آمده است.
چنار شرقی
چنار شرقی یا آسیایی کوچکترین نوع چنار است که حدود ۲۵ متر قد دارد و تنه‌ای کوتاه و تاجی گسترده دارد. پوست آن رنگارنگ و نازک است که به شکل ورقه‌های نازک کنده می‌شود. برگ‌های این درخت سه‌گوش‌اند و زیر آنها کرک دارد. میوه‌اش هم به وضوح کرک‌دار است. این درخت بومی جنوب شرقی اروپا و آسیای غربی است و از حدود سال ۱۵۵۰ کاشته شده، اما در اروپای مرکزی از اوایل قرن بیستم شروع به کشت آن کرده‌اند. این درخت به آب و هوای گرم نیاز دارد.
برخی آفات و بیماری های مهم درخت چنار
زنجرک چنار : این حشره با خرطوم خود به داخل برگ‌ها نفوذ کرده و شیره گیاهی را مکیده و باعث خراب شدن کلروفیل و رنگ برگ‌ها می‌شود. لکه‌های سبز متمایل به زرد روی سطح برگ نشانه‌ی فعالیت این حشره است.
کرم سفید ریشه چنار: این لارو از پوست، ریشه و چوب درخت تغذیه کرده و مانع از جریان شیره گیاهی می‌شود. به همین دلیل، درخت به مرور زرد شده و در نهایت ممکن است به زمین بیفتد.
پروانه مینور چنار: این حشره در اوایل بهار تخم‌هایش را در زیر برگ‌ها می‌گذارد. بعد از اینکه تخم‌ها شکسته می‌شوند، لاروها وارد برگ‌ها شده و باعث ایجاد لکه‌های سفید بر روی برگ می‌شوند.
زردی چنار : این بیماری به طور عمده بر روی برگ‌های جوان و سرشاخه‌ها تأثیر می‌گذارد و در آن رگ‌های برگ سبز و پارانشیم زرد می‌شود. دلایل مختلفی مانند خاک قلیایی، نبود مواد آلی کافی و آبیاری با آب دارای یون بی کربنات می‌تواند باعث این عارضه شود که موجب نقص در جذب آهن در گیاه می‌شود.
نحوه تکثیر درخت چنار
1. تکثیر از طریق بذر: در اوایل بهار باید بذر چنار را در محیط باز و خارج از گلخانه بکاریم. معمولاً قوه نامیه بذر چنار کم است، بنابراین بلافاصله پس از برداشت باید بذرها را در خاک سبک بکاریم و بعد از یک سال آنها را جابه‌جا کنیم.
2. تکثیر از طریق قلمه: برای داشتن نهالی خوب از چنار، باید از شاخه‌های جوان یا پاجوش‌ها استفاده کنیم، زیرا این قلمه‌ها قدرت ریشه‌زایی بالایی دارند.
“`
شهر اصفهان بزرگ‌ترین مرکز تولید قلمه چنار است. کشاورزان این منطقه از پاجوش‌هایی که روی کنده درختان قطع شده رشد کرده‌اند، قلمه‌های مناسب برای کاشت تهیه می‌کنند. این روش یکی از بهترین راه‌ها برای ازدیاد درخت چنار است. قلمه‌هایی که آماده شده‌اند، باید قبل از کاشت برای مدتی در آب قرار بگیرند تا رطوبت کافی جذب کنند. اگر شرایط جوی یا زمین برای کاشت قلمه‌ها مناسب نباشد، بهتر است آنها را به صورت دسته‌ای و به حالت عمودی و وارونه روی ماسه نرم بگذاریم و با ماسه بپوشانیم.
برای اینکه ریشه‌زایی قلمه‌ها سریع‌تر و بهتر انجام شود، بهتر است که بالای قلمه‌ها به صورت افقی و انتهای آنها به شکل مورب برش داده شود تا قلمه‌ها سطح بیشتری برای تولید ریشه داشته باشند. همچنین، باید توجه داشته باشیم که بندهای قلمه خاصیت ریشه‌زایی بهتری دارند؛ بنابراین، بهتر است شاخه‌ای که برای تهیه قلمه استفاده می‌شود، از زیر بند قطع شود.
فاصله مناسب برای کاشت قلمه‌ها در زمین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر است. به منظور آسان‌تر شدن عملیات زراعی، مانند علف‌زنی و برداشتن نهال‌ها، بهتر است فاصله بین دو ردیف نهال‌کاری حدود ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
هرچند به زمین بیشتری نیاز خواهد بود، اما انجام این کار راحت‌تر خواهد بود. همچنین برای اینکه قلمه‌ها از نور خورشید بهتر بهره‌مند شوند، بهتر است جوی‌های کاشت شمالی-جنوبی تنظیم شوند. البته در برخی نهالستان‌ها، جوی‌ها به شکل گردان آماده شده‌اند. این روش ذخیره رطوبت برای مدت طولانی و سهولت آبیاری را به همراه دارد، اما یکی از معایب آن این است که مبارزه با علف‌های هرز و برداشت نهال به صورت مکانیزه ممکن نیست.
تکثیر چنار از طریق خوابانیدن: یکی از روش‌های دیگر برای ازدیاد چنار، خوابانیدن شاخه‌های جوان است که می‌توان این کار را در فصل بهار و تابستان انجام داد.
هرس کردن درخت چنار
چنار یک درخت شهری است و باید قبل از کاشت به مکان و موقعیت آن توجه خاصی شود. در پارک‌ها، به دلیل اینکه محدودیتی در رشد تاج ندارد، می‌توان به درخت اجازه داد تا به صورت طبیعی رشد کند. البته نمی‌توان گفت که هرس درختان چنار در پارک‌ها لازم نیست، بلکه بسته به موقعیت، فاصله کاشت و سلیقه می‌توان آنها را به شکل چندمحوری و تاج گسترش یافته هرس کرد.
علاوه بر هرس فرم که از ابتدای پرورش نهال جوان باید انجام شود، لازم است هر سال از درختان بازدید شود تا شاخه‌های اضافی، خشک شده، بیمار یا شاخه‌هایی که مانع عبور وسایل نقلیه و عابران هستند، حذف یا کوتاه شوند. اگر به حذف پاجوش‌ها توجه نشود، مقداری از غذایی که برای شاخه‌های اصلی لازم است، توسط این پاجوش‌ها مصرف خواهد شد.
زمان مناسب برای هرس اصلی درختان در دوره استراحت و در پاییز است. در مناطق سردسیر می‌توان هرس را بعد از رفع خطر سرمازدگی و قبل از باز شدن جوانه‌ها انجام داد. البته حذف پاجوش‌ها و هرس سبز باید به حذف شاخک‌های جنبی محدود شود.
بیشتر بخوانید:
