شانه و تراکم فرش را چگونه تشخیص دهیم؟

شانه و تراکم فرش چیست؟

شانه بخشی از دستگاه بافندگی فرش است که کار شانه کردن را در فرش‌های دستباف انجام می‌دهد. وظیفه اصلی شانه، نخ پود را به نخ‌های فرش وصل کردن است. تراکم هم به تعداد گره‌هایی که در هر متر مربع از فرش وجود دارد، اشاره دارد. هر چه تراکم فرش بیشتر باشد، آن فرش هم از لحاظ استحکام و همچنین مدت زمان استفاده بهتر خواهد بود. به عبارت دیگر، تراکم بالا باعث می‌شود که فرش هم مقاوم‌تر باشد و هم زیباتر. شانه فرش هم مشخص می‌کند که فرش چقدر ظریف یا ضخیم است.

یکی از نکات بسیار مهمی که باید در خرید فرش به آن توجه کنیم، شانه فرش است. اما باید به یاد داشته باشیم که تراکم فرش هم اهمیت زیادی دارد. همانطور که اشاره کردیم، تراکم به تعداد گره‌های هر متر مربع مربوط می‌شود. در واقع، رابطه مستقیمی بین شانه و تراکم وجود دارد؛ یعنی هر چه تعداد شانه بیشتر باشد، تراکم هم بیشتر خواهد شد. تراکم بالا موجب می‌شود که فرش فشرده‌تر و در نتیجه مقاوم‌تر شود. برای فرش‌های ۷۰۰ شانه و فرش‌هایی با شانه‌های بالاتر، معمولاً تراکم بین ۲۱۰۰ تا ۳۰۰۰ وجود دارد.

قطعه شانه در دستگاه بافندگی فرش یک صفحه مستطیلی است که حدود ۲۰ سانتی‌متر عرض و طول آن برابر با عرض فرش است. این صفحه از تعداد زیادی شیار ریز تشکیل شده که تارهای فرش از آنها عبور می‌کنند. هر چه تعداد نخ‌های فرش ماشینی بیشتر باشد، تعداد این شیارها هم زیاد می‌شود. بنابراین هر چه تعداد نخ‌های فرش بیشتر باشد، تراکم عرضی فرش نیز بیشتر خواهد بود و تعداد این نخ‌ها با تعداد شیارهای شانه فرش برابر است؛ در اصطلاح، شانه فرش را تراکم عرضی فرش هم می‌نامند.

چگونه شانه فرش ماشینی را تشخیص دهیم؟

همانطور که گفتیم، شانه فرش یعنی تراکم عرضی آن. پس اگر فرش ۱۰۰۰ شانه باشد، باید در یک متر از عرض آن ۱۰۰۰ گره بافته شده باشد. برای تشخیص تراکم فرش، ابتدا یک سانتی‌متر از عرض فرش را علامت‌گذاری می‌کنیم (عرض فرش همان قسمتی است که ریشه دارد). اگر در این یک سانتی‌متر ۱۰ گره بافته شده باشد، یعنی فرش ۱۰۰۰ شانه است.

برای فرش ۷۰۰ شانه، در هر یک سانتی‌متر ۷ گره و برای فرش ۱۲۰۰ شانه در هر یک سانتی‌متر ۱۲ گره باید بافته می‌شود.

بهترین شانه و تراکم برای فرش‌های ماشینی چقدر است؟

زمانی که به خرید فرش ماشینی می‌پردازیم، همیشه این سوال پیش می‌آید که کدام فرش برای خرید بهتر است و بهترین شانه چقدر است؟ برای پاسخ به این سوال، باید بدانیم شانه و تراکم چه نقشی در فرش دارند.

نقش شانه و تراکم در فرش ماشینی چیست؟

هر چه شانه و تراکم در فرش ماشینی بیشتر باشد، طرح و نقش قالی ریزتر و فرش سفت‌تر و مقاوم‌تر خواهد بود. به عنوان مثال، یک فرش ماشینی با تراکم ۱۲۰۰ و شانه ۳۶۰۰ در این گروه قرار می‌گیرد؛ زیرا بالاترین شانه برای تولید فرش‌های ماشینی ۱۲۰۰ و بزرگترین تراکم در میان این فرش‌ها ۳۶۰۰ است. فرش‌هایی که شانه و تراکم بالایی دارند، نرم‌تر و لطیف‌تر از فرش‌های ۷۰۰ شانه و ۵۰۰ شانه هستند.

بنابراین با افزایش شانه و تراکم در فرش، از ارتفاع نخ پرز کاسته می‌شود و بر نرمی و زیبایی آن افزوده می‌شود. البته این به معنی این نیست که فرش‌های ۷۰۰ شانه زبر و خشک هستند؛ بلکه فرش‌های ۷۰۰ شانه به دلیل داشتن پرز بلند (۱۰ میلی‌متر) هم لطیف و هم نرم هستند.

چه شانه فرشی مناسب‌تر است؟

افرادی که زیبایی و لطافت فرش برای‌شان مهم است و فرشی با طول عمر مناسب می‌خواهند؛

اگر به دنبال فرش هستید، بهتر است به فرش‌های ماشینی ۱۰۰۰ یا ۱۲۰۰ شانه فکر کنید. دلیل این امر این است که این فرش‌ها نسبت به بسیاری از مدل‌های دیگر دوام و ماندگاری بیشتری دارند. اما اگر شما به دنبال فرشی هستید که ظاهر زیباتری داشته باشد و به خانه شما جلوه بیشتری ببخشد، فرش ماشینی ۷۰۰ شانه با طرحی که به دکوراسیون منزل‌تان بخورد، انتخاب مناسبی خواهد بود.

این فرش‌ها به دلیل قیمت مناسب و نسبتاً پایین‌تر نسبت به فرش‌های ۱۲۰۰ شانه، بیشتر فروش می‌روند و بخش زیادی از بازار فرش ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

کدام شانه‌های فرش در بازار وجود دارد؟

فرش‌های ماشینی در بازار به شانه‌های مختلفی مانند ۳۲۰، ۵۰۰، ۷۰۰، ۹۰۰، ۱۰۰۰، ۱۲۰۰ و ۱۵۰۰ تقسیم می‌شوند. در این بین، کمترین شانه مربوط به عدد ۳۲۰ است. به طور کلی، تعداد شانه‌ها و ضخامت فرش با هم ارتباط معکوس دارند؛ یعنی هرچه تعداد شانه کمتر باشد، ضخامت فرش بیشتر است. در ادامه، فرش‌ها با شانه‌های مختلف از نظر ضخامت، زیبایی، تراکم، دوام، ارتفاع پرز و قیمت بررسی می‌شوند.

فرش ۵۰۰ شانه: این فرش‌ها ضخامت بالایی دارند و تعداد شانه‌های بسیار کمی دارند. بیشتر این فرش‌ها ماشینی هستند و نسبت به قیمت‌شان دوام بالایی دارند، اما از نظر زیبایی طرح، معمولاً زیاد جالب نیستند.

فرش ۷۰۰ شانه: این فرش‌ها هم ضخامت بالایی دارند و تعداد شانه‌های آن‌ها کم است. در بافت این نوع فرش‌ها، از ۸ تا ۱۰ رنگ مختلف استفاده می‌شود. هزینه تولید آنها پایین‌تر است و برای خرید مقرون به صرفه گزینه خوبی به شمار می‌آیند. این نوع فرش‌ها تراکمی بین ۲۱۰۰ تا ۳۳۰۰ دارند و بلندی پرزها حدود ۱۱ میلی‌متر است که دوام متوسطی دارند.

فرش ۱۰۰۰ شانه: این فرش‌ها از نظر ضخامت و تعداد شانه در وضعیت متوسطی قرار دارند. طراحی آن‌ها معمولی تا خوب است و دوام نسبتاً خوبی نیز دارند. بلندی پرزها در این نوع فرش‌ها تقریباً ۹ میلی‌متر است و قیمت مناسبی دارند.

فرش ۱۲۰۰ شانه: فرش‌های ۱۲۰۰ شانه ضخامت کمتری دارند و تعداد گره‌های آن‌ها زیاد است. به خاطر طراحی ظریف، می‌توانند طرح‌های پیچیده را به خوبی اجرا کنند. بلندی پرز این فرش‌ها حدود ۸ میلی‌متر است.

فرش ۱۵۰۰ شانه: این فرش‌ها کمترین ضخامت و بیشترین تعداد شانه را در بین گزینه‌های معرفی شده دارند. گفته می‌شود این محصولات از نظر لطافت، استحکام و زیبایی در بین بهترین‌ها قرار دارند و معمولاً قیمت بالاتری نیز دارند.