شیمی درمانی | تاثیرات و عوارض شیمی درمانی (کموتراپی) (2 نکته مهم)
“`html
شیمی درمانی
پزشک به شما می‌گوید که برای درمان بیماری‌تان باید شیمی درمانی شوید.
این خبر ممکن است برای شما و خانواده‌تان سوالات زیادی به وجود آورد.
این جزوه هدف دارد تا اطلاعاتی ارائه کند که به شما کمک کند تا بفهمید چرا این درمان ضروری است، در حین دریافت دارو چه چیزی را تجربه خواهید کرد، چگونه درمان تمام می‌شود و چگونه می‌توانید از خود مراقبت کنید.
حال بیایید به سوالاتی بپردازیم که شما از پزشک و پرستار خود می‌پرسید و مطمئنا تمایل دارید پاسخ آنها را بشنوید:
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی درمانی است که با استفاده از داروها و مواد شیمیایی انجام می‌شود و ممکن است به تنهایی یا همراه با درمان‌های دیگر باشد؛ برای مثال، در افرادی که تومور دارند، قبل از عمل جراحی برای برداشتن تومور، شیمی درمانی انجام می‌شود تا اندازه تومور کوچک‌تر شود و برداشتن آن راحت‌تر باشد.
شما ممکن است در دوره درمان ترکیبی از چند داروی شیمیایی دریافت کنید تا احتمال بازگشت بیماری به حداقل برسد.
جراحی و اشعه درمانی روش‌های درمانی موضعی هستند که از طریق آنها سلول‌های ناهنجار در ناحیه خاصی از بین می‌روند. اما شیمی درمانی بر روی تمام بدن شما تاثیر می‌گذارد.
روش‌های شیمی درمانی می‌توانند از نظر نوع داروها، مدت زمان و دوره درمان متفاوت باشند.
تاثیرات شیمی درمانی
سلول‌های طبیعی و غیر طبیعی هر دو در طول زندگی خود مراحل رشد و تقسیم دارند.
شیمی درمانی این چرخه را مختل می‌کند و در نتیجه سلول می‌میرد.
برخی داروها فقط مراحل خاصی از چرخه سلولی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، در حالی که برخی دیگر همه مراحل رشد و تقسیم سلول را هدف قرار می‌دهند.
به همین دلیل است که معمولا درمان‌ها شامل چندین دارو هستند.
ترکیب داروها می‌تواند سلول‌های بیشتری را از بین ببرد و بدن را از مقاومت در برابر یک دارو محافظت کند.
یکی از ویژگی‌های سلول‌های غیرطبیعی این است که به سرعت تقسیم می‌شوند.
شیمی درمانی سلول‌های با تقسیم سریع و زیاد را از راه‌های زیر از بین می‌برد:
- متوقف کردن تقسیم سلول‌ها
- جلوگیری از رشد آنها
- تخریب بخشی از سلول
- ممانعت از دریافت مواد مغذی سلول
چرا به شیمی درمانی نیاز دارم؟
چندین دلیل برای تجویز شیمی درمانی وجود دارد که عبارتند از:
-
1. درمان بیماری
این به معنای رسیدن به مرحله‌ای است که در آن هیچ علامتی از بیماری وجود ندارد.
-
2. کنترل بیماری برای مدت مشخصی
-
3. تسکین علائمی مانند درد
همچنان که پیش‌تر اشاره کردیم، در برخی موارد قبل از جراحی، شیمی درمانی برای کوچک کردن تومور انجام می‌شود تا برداشتن آن آسان‌تر باشد.
گاهی پس از جراحی، شیمی درمانی برای از بین بردن کامل تومور تجویز می‌شود. این روش همچنین برای جلوگیری از اینکه تومورهای کوچک به تومورهای بزرگتر و بدخیم تبدیل شوند، استفاده می‌شود.
برخی تومورها به مرحله‌ای می‌رسند که امکان برداشتن آنها با جراحی وجود ندارد اما می‌توان درد و ناراحتی ناشی از آنها را با داروهای شیمی درمانی تسکین داد.
هدف از این داروها، افزایش راحتی و کیفیت زندگی بیمار است.
روش‌های تجویز شیمی درمانی
بسته به نوع بیماری شما و داروهایی که باید مصرف کنید، شیمی درمانی می‌تواند از یکی از روش‌های زیر یا به صورت ترکیبی از این روش‌ها تجویز شود:
-
1. تزریق
“““html
وریدی
یک سوزن نازک و باریک در یکی از رگ‌های سطحی دست شما وارد می‌شود و از طریق آن دارو به شما تزریق می‌شود.
این روش موقتی است و پس از پایان جلسه سوزن خارج می‌شود؛ اما اگر دارو به رگ‌ها آسیب بزند یا دسترسی به آنها دشوار باشد، ممکن است از روش‌های دائمی برای تزریق استفاده شود.
یکی از این روش‌ها پورتکت است.
پورتکت یک محفظه است که زیر پوست و در شرایط کاملاً بهداشتی و با بی‌حسی موضعی قرار می‌گیرد و به یک سیاهرگ بزرگ متصل می‌شود.
در هر جلسه شیمی درمانی، اگر نیاز باشد سوزن خاصی به آن وارد می‌شود و دارو تزریق می‌گردد، و در پایان جلسه سوزن خارج می‌شود.
این روش می‌تواند برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها استفاده شود و نیاز به مراقبت خاصی در منزل ندارد. البته پس از پایان دوره درمان، این محفظه برداشته می‌شود.
-
2. تزریق زیرپوستی
-
3. تزریق نخاعی
-
4. خوراکی
شیمی درمانی ممکن است به صورت قرص، کپسول یا شربت از طریق خوراکی تجویز شود. همانند سایر داروهای خوراکی، شیمی درمانی خوراکی نیز استفاده می‌شود.
توصیف‌های خاصی در مورد این داروها توسط پزشک یا پرستار به شما داده خواهد شد.
آیا من باید در زمان انجام درمان در بیمارستان بمانم؟
شیمی درمانی می‌تواند در منزل، مطب پزشک، درمانگاه یا بیمارستان به‌صورت سرپائی یا بستری انجام شود.
انتخاب مکان شیمی درمانی بستگی به نوع دارو و نظر پزشک دارد.
بسیاری از بیمارانی که شیمی درمانی دریافت می‌کنند، معمولاً به‌صورت سرپائی مراجعه می‌کنند.
در این حالت شما دارو را به‌طور روزانه دریافت می‌کنید و می‌توانید به خانه برگردید.
اما در آغاز شیمی درمانی، ممکن است لازم باشد برای مدتی کوتاه در بیمارستان بستری شوید تا اثرات دارو به دقت بررسی شود و هرنوع تغییر لازم انجام گیرد.
با چه فواصلی و به چه مدت باید شیمی درمانی را دریافت کنم؟
شما ممکن است به‌صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه درمان را دریافت کنید.
گاهی ممکن است برنامه‌های شیمی درمانی به دلیل عوارض یا تعطیلات نیاز به تغییر داشته باشد.
شیمی درمانی در چند مرحله انجام می‌شود.
بعد از تمام شدن هر مرحله، یک دوره بدون دارو خواهید داشت تا چرخه‌های بعدی ادامه یابد.
در این دوره بدن فرصت دارد تا سلول‌های طبیعی خود را جایگزین کند و عوارض داروها را از بین ببرد، قبل از اینکه مرحله درمانی بعدی شروع شود.
آیا می‌توانم در حین شیمی درمانی از سایر داروها استفاده کنم؟
برخی از داروها ممکن است با داروهای شیمی درمانی تداخل داشته باشند.
قبل از شروع شیمی درمانی، فهرستی از تمام داروهای مصرفی خود را به پزشک ارائه دهید و درباره ادامه مصرف آنها مشاوره بگیرید.
به یاد داشته باشید که قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، از جمله ویتامین‌ها، مسهل‌ها، ضد حساسیت‌ها، داروهای سرماخوردگی یا مسکن‌ها، به ویژه آسپیرین و داروهای گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید.
نکته مهم: مصرف برخی مکمل‌ها (مانند ویتامین‌ها) ممکن است اثر بعضی داروهای شیمی درمانی را کاهش دهد، بنابراین قبل از مصرف مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض جانبی شیمی درمانی
به خاطر داشته باشید که هرگز یک بیمار تمامی این عوارض را تجربه نخواهد کرد و بسیاری از افراد فقط به‌طور جزئی با آنها روبرو می‌شوند؛ همچنین شدت این عوارض از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است.
ظهور هر عارضه‌ای و شدت آن بستگی به نوع داروی شیمی درمانی که شما دریافت می‌کنید و واکنش بدن شما به آن دارد.
پزشک و پرستار شما درباره عوارض احتمالی، مدت زمان، میزان خطر و زمانی که باید برای درمان آنها اقدام کنید، با شما صحبت خواهند کرد.
شیمی درمانی علاوه بر سلول‌های غیرطبیعی،
“`
بر روی سلول‌های طبیعی به ویژه سلول‌هایی که به سرعت رشد و تکثیر می‌شوند، تأثیر می‌گذارد و آنها را از بین می‌برد.
این سلول‌ها شامل سلول‌های خونی، سلول‌های مخاطی در دستگاه گوارش و فولیکول‌های مو می‌شوند.
عوارض جانبی زمانی به وجود می‌آید که این سلول‌های طبیعی تحت تأثیر شیمی درمانی قرار بگیرند. البته زمان بروز این عوارض متفاوت است.
شیمی درمانی چگونه بر مردان تأثیر می‌گذارد؟
شیمی درمانی می‌تواند تعداد سلول‌های جنسی مرد را کاهش دهد و توانایی آنها را تحت تأثیر قرار دهد یا مشکلات دیگری ایجاد کند.
این تغییرات می‌تواند باعث عقیمی موقت یا دائم شود.
از آنجایی که عقیمی دائم ممکن است پیش بیاید، لازم است قبل از دریافت دارو با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
شیمی درمانی چگونه بر زنان تأثیر می‌گذارد؟
این داروها می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب برسانند و سطح هورمون‌های آنها را کاهش دهند. بنابراین بیماران ممکن است در طول شیمی درمانی با بی‌نظمی در قاعدگی یا قطع کامل آن مواجه شوند.
تأثیرات هورمونی شیمی درمانی همچنین می‌تواند باعث علائم مشابه یائسگی مانند گرگرفتگی، خارش، سوزش یا خشکی در ناحیه تناسلی شود.
این تغییرات ممکن است باعث ناراحتی در رابطه جنسی شوند، اما استفاده از یک ژل نرم کننده می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.
آسیب‌های بافتی ممکن است منجر به عفونت در ناحیه تناسلی شود؛ اگر عفونت پیش بیاید، باید سریعاً درمان شود.
آسیب به بافت‌ها ممکن است به نازایی منجر شود.
در برخی موارد، این وضعیت موقتی است، اما در موارد دیگر ممکن است دائمی باشد.
احتمال نازایی و مدت زمان آن بستگی به عواملی مانند نوع دارو، دوز آن و سن زن دارد.
نکته مهم
هرچند که بارداری در زمان شیمی درمانی ممکن است، اما هرگز توصیه نمی‌شود؛ زیرا این داروها می‌توانند باعث نقص جنینی شوند.
پزشکان به زنانی که در سن باروری هستند، توصیه می‌کنند که در طول درمان از بارداری جلوگیری کنند.
اگر لازم باشد که شیمی درمانی برای زنی که حامله است شروع شود، باید در صورت امکان آن را تا 12 هفته به تأخیر انداخت تا جنین از مراحل خطرناک عبور کند.
بنابراین توصیه می‌شود در طول درمان از یک وسیله مؤثر جلوگیری از بارداری استفاده شود.
در مورد استفاده از داروهای ضد بارداری نیز با پزشک خود مشورت کنید.
پس از اتمام شیمی درمانی چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از پایان دوره درمان، ارتباط شما با پزشک قطع نخواهد شد و باید در فواصل مشخص برای کنترل و معاینات دوره‌ای مراجعه کنید.
با بهبودی بیشتر شما، این فواصل طولانی‌تر خواهد شد.
مهم است که شما نیز مرتب وضعیت خود را بررسی کنید و تغییرات یا پیشرفت علائمی که ممکن است نشان‌دهنده عود بیماری باشند را گزارش دهید.
بیشتر بخوانید:
