طولانی ترین شب سال : شب یلدا چقدر بلندتر است ؟

یلدا، طولانی ترین شب سال چند دقیقه بیشتر است؟

شب یلدا فقط ۱ دقیقه نسبت به شب‌های دیگر طولانی‌تر است.

شب یلدا زمانی است که خورشید در ۳۰ آذر غروب می‌کند و تا طلوع خورشید در ۱ دی ماه ادامه دارد. این شب برای ایرانیان باستان به عنوان شب زایش خورشید شناخته می‌شود، و در حقیقت فقط یک دقیقه با شب‌های قبل و بعدش تفاوت دارد.

اسدالله قمری‌نژاد، یکی از اعضای کمیته نظارت بر انجمن نجوم ایران در مصاحبه‌ای گفت که این شب نه تنها یک سنت باستانی است، بلکه از نظر علمی و نجومی نیز اهمیت دارد. این نشان‌دهنده درک عمیق نیاکان ما از حرکت سالانه خورشید در نسبت با زمین است.

او توضیح داد که محور زمین ۲۳.۵ درجه از صفحه منظومه شمسی انحراف دارد و این انحراف باعث ایجاد فصل‌های مختلف می‌شود. اگر محور زمین راست بود، خورشید همیشه به یک شکل به زمین می‌تابید و آب و هوا همیشه ثابت می‌ماند. این انحراف باعث می‌شود ما در طول یک سال چهار فصل را تجربه کنیم.

وی به این نکته اشاره کرد که ساکنان دو نیمکره شمالی و جنوبی تغییرات ارتفاع خورشید در آسمان و همچنین طول شب و روز را احساس می‌کنند. پیشینیان بر این باور بودند که خورشید در یک مدار دایره‌ای به دور زمین می‌چرخد و این مدار با خط استوای آسمانی زاویه ۲۳.۵ درجه می‌سازد.

او افزود که این دو دایره بزرگ در دو نقطه با هم تقاطع دارند و در دو نقطه دیگر بیشترین فاصله را دارند که این نقاط عبارتند از اعتدال بهاری و پاییزی، و انقلاب تابستانی و زمستانی.

او تاکید کرد که یلدا در واقع به معنی قرار گرفتن خورشید در نقطه انقلاب زمستانی است و در این زمان، نیمکره شمالی کوتاه‌ترین روز و بلندترین شب را تجربه می‌کند. بعد از شب یلدا، خورشید به تدریج به سمت اعتدال بهاری حرکت می‌کند و ارتفاع آن در آسمان افزایش می‌یابد و طول روز هم بیشتر می‌شود.

قمری‌نژاد ادامه داد که بعد از حدود ۹۰ روز خورشید به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد، که در آن زمان طول روز و شب برابر می‌شود و به آغاز سال جدید خورشیدی یعنی نوروز معروف است.

به گفته او، در این زمان خورشید از سمت شرق دقیقاً طلوع کرده و بعد از ۱۲ ساعت در سمت غرب غروب می‌کند.

غروب خورشید در شب یلدا، ۳۰ آذر ماه ساعت ۱۶ و ۴۵ دقیقه است و در صبح ۱ دی ماه، ساعت ۷ و ۱۱ دقیقه طلوع می‌کند.

بنابراین، طولانی‌ترین شب سال یعنی شب یلدا، ۱۴ ساعت و ۱۷ دقیقه به طول می‌انجامد.

در باور ایرانیان باستان، در این شب طولانی، تاریکی شکست می‌خورد و روشنایی پیروز می‌شود و این شب را به عنوان آغاز خلقت می‌شناختند. برخی منابع نشان می‌دهند که آیین یلدا حدود ۷ تا ۸ هزار سال است که در میان ایرانیان وجود دارد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران گفت که آیین شب یلدا از سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است و امیدوارند که این میراث با ارزش به ثبت جهانی برسد.

درک جنبه‌های نجومی و علمی یلدا برای ایرانیان باستان

عتیقی توضیح داد که ایرانیان از زمان‌های قدیم از تفاوت طول شب یلدا نسبت به شب‌های قبل و بعد باخبر بودند. در حقیقت، شب یلدا فقط یک دقیقه با شب‌های دیگر فرق دارد. با شروع زمستان در نیمکره شمالی، ساکنان نیمکره جنوبی، کوتاه‌ترین شب و بلندترین روز را تجربه می‌کنند و فصل تابستان نیز در آنجا آغاز می‌شود.

عتیقی اضافه کرد که ۱۲ روز قبل از یلدا، غروب خورشید زودتر رخ می‌دهد.

خورشید در حال حرکت است و 12 روز بعد از شب یلدا، دیرترین زمان طلوع خورشید اتفاق می‌افتد.

وی اشاره کرد: با این حال این معنا را ندارد که یلدا شب بلند سال نیست؛ زیرا با کم کردن طول روز از 24 ساعت شبانه‌روز، می‌توان طول شب را محاسبه کرد. در واقع طول شب فاصله‌ای است که از غروب خورشید تا صبح روز بعد وجود دارد و در شب یلدا این مدت زمان بیشترین است.

انقلاب زمستانی و یلدای جدید

عتیقی در مورد زمان وقوع انقلاب زمستانی توضیح داد: بعد از اول مهر که روز و شب برابر هستند، در نیمکره شمالی طول شب‌ها زیاد و طول روزها کم می‌شود، به طوری که در شب اول زمستان، طولانی‌ترین شب سال یا یلدا به وقوع می‌پیوندد.

او ادامه داد: از نظر ستاره‌شناسی، این رویداد به خاطر حرکت ظاهری خورشید بر روی آسمان و رسیدن آن به نقطه انقلاب زمستانی رخ می‌دهد.

این محقق نجومی در این باره توضیح داد: دایره بزرگ “دایرةالبروج” یا مسیر حرکت ظاهری خورشید در آسمان، با دایره‌ای دیگر به نام استوای آسمانی زاویه‌ای 23.5 درجه می‌سازد؛ که استوای آسمانی ادامه استوای زمین بر آسمان است.

به گفته او، دو نقطه تقاطع بین این دو مسیر را “اعتدالین” می‌نامند: یکی اعتدال بهاری و دیگری اعتدال پاییزی.

عتیقی با تأکید بر اینکه در طرفین نقاط اعتدال، نقاط انقلاب وجود دارد، یادآور شد: یکی از این نقاط انقلاب، انقلاب تابستانی و دیگری انقلاب زمستانی است.

او تأکید کرد: در انقلاب زمستانی، خورشید از جنوبی‌ترین نقطه در افق شرق طلوع کرده و در جنوبی‌ترین نقطه غرب آسمان غروب می‌کند. بنابراین خورشید یک مسیر کوتاه را در آسمان طی می‌کند و طول روز به همین دلیل کوتاه خواهد بود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اعلام کرد: بر این اساس، در ساعت 19 و 59 دقیقه روز پنج‌شنبه، 30 آذر ماه، خورشید به نقطه انقلاب زمستانی می‌رسد و زمستان در نیمکره شمالی آغاز می‌شود.

منبع : ایسنا