علائم بیماری سالک چیست و چگونه درمان میشود ؟ (2 نکته مهم)
“`html
بیماری سالک چیست ؟
سالک یک بیماری پوستی طولانی مدت است که ناشی از یک میکروب کوچک به نام آغازی است و به وسیله پشه‌ای به نام پشه خاکی منتقل میشود. این بیماری معمولا با زخمی همراه است که ممکن است درد داشته باشد.
سالک در کشورهای با آب و هوای گرم، مانند چین، سوریه، عربستان سعودی، عراق، ایران، فلسطین، قفقاز و مناطقی از روسیه، پاکستان، افغانستان و هند شایع است. در ایران هر سال حدود ۱۹ هزار مورد ابتلا به سالک ثبت میشود که از این تعداد، سه هزار مورد مربوط به استان فارس است.
ناقل بیماری سالک
پشه خاکی، یک حشره بسیار کوچک است که به عنوان ناقل بیماری سالک شناخته میشود. این پشه‌ها بیشتر در مکان‌های تاریک و گرم و مرطوب مانند شکاف‌های دیوارها، زیرزمین‌ها، و در مکان‌های کثیف و زباله‌ها زندگی می‌کنند.
پشه خاکی در شب تخم‌گذاری می‌کند و نوزادان آن در همین جاها رشد می‌کنند.
انواع سالک
سالک به دو نوع تقسیم میشود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
1. سالک خشک
حدود ۲ تا ۸ ماه بعد از گزش، یک ورم قرمز و بدون درد در محل گزش ظاهر میشود که به تدریج بزرگتر و زخمی میشود. این زخم می‌تواند اندازه‌ای از چند میلیمتر تا چند سانتی‌متر داشته باشد و معمولاً در مناطقی مانند صورت، دست و پا دیده میشود. زخم‌ها به آرامی و در مدت ۶ ماه تا یک سال بهبودی می‌یابند و اگر درمان نشوند، ممکن است جای زخم باقی بماند که بر زیبایی تأثیر می‌گذارد. این نوع سالک بیشتر در جمعیت شهری انسان‌ها و نیز در برخی سگ‌ها مشاهده میشود.
2. سالک مرطوب
چند هفته پس از گزش پشه، زخم‌های متعددی در نقاط مشخص بدن که مورد گزش قرار گرفته‌اند، ظاهر میشود. این زخم‌ها معمولاً ترشح دارند و مرطوب هستند و معمولاً پس از ۴ تا ۶ ماه بهبود می‌یابند، اما آثار نامناسبی از خود به جا می‌گذارند. مخزن این نوع سالک بیشتر گونه‌های جوندگان هستند که مهمترین آنها در ایران جربیل بزرگ است.
گونه‌های دیگر جوندگان نیز به عنوان مخزن بیماری در ایران شناسایی شده‌اند و به تازگی به دلیل خشک شدن تالاب‌ها در شرق استان اصفهان، تعداد مبتلایان به این بیماری افزایش یافته است.
انگل بیماری در بدن میزبان مانند انسان و حیوان زندگی می‌کند و توسط پشه خاکی ماده به انسان یا حیوان سالم منتقل میشود و باعث زخم سالک می‌گردد.
علائم سالک
عامل بیماری سالک یک انگل به نام لیشمانیا است که در زخم‌های پوستی افراد مبتلا وجود دارد.
پشه خاکی با تغذیه از زخم‌های سالک، این انگل را وارد بدن خود می‌کند. همچنین تماس با ترشحات شخص مبتلا نیز یکی دیگر از راه‌های انتقال بیماری است.
چند هفته یا چند ماه بعد از گزش پشه خاکی آلوده، یک برجستگی کوچک قرمز رنگ در محل گزش ظاهر میشود که به تدریج بزرگتر شده و مرکز آن به زخم تبدیل میشود. تعداد زخم‌ها معمولاً یکی است، اما ممکن است چند زخم نیز وجود داشته باشد. در نوع روستایی سالک، ترشحات چرکی بدنبال زخم وجود دارد و دور آن قرمز و برجسته است، به همین دلیل به آن نوع مرطوب می‌گویند.
در سالک نوع شهری، زخم‌ها معمولاً بدون ترشح و چرک هستند، به همین دلیل به آن نوع خشک نیز گفته میشود. ممکن است عفونت‌های ثانویه باکتریایی نیز در این زخم‌ها به وجود آید.
“““html
معمولا این بیماری بدون درد و خارش است.
روند بیماری سالک
پس از اینکه شخصی توسط پشه خاکی گزش شود و بعد از ۲ تا ۸ ماه (که به آن دوره کمون می‌گویند)، در جایی که پشه گزش کرده، یک برجستگی قرمز روی پوست ظاهر میشود که کمی خارش دارد اما درد ندارد.
پس از چند هفته، این برجستگی سفت شده و دور آن ملتهب و قرمز میشود. بعد از دو تا سه ماه، روی برجستگی یک فرورفتگی به عمق یک میلیمتر شکل می‌گیرد و به تدریج مایعی از آن ترشح میشود که کم‌کم به صورت دلمه درمی‌آید.
با گذشت زمان، این دلمه رنگ قهوه‌ای به خود می‌گیرد و در نهایت به یک زخم باز تبدیل میشود. این زخم حاشیه‌ای نامنظم و برجسته دارد.
اگر دلمه از روی زخم برداشته شود، زخم سطحی شفاف و قرمز رنگ خواهد داشت که قسمت پایینی آن فرورفته است. این زخم درد ندارد، ولی ممکن است کمی خارش داشته باشد.
اگر زخم به باکتری یا قارچ آلوده نشود، از مرکز بهبود پیدا می‌کند و به تدریج التهاب آن کاهش می‌یابد. دلمه خشک میشود و بعد از ۶ تا ۱۲ ماه بهبود می‌یابد و تنها نشانه‌ای از آن به صورت علامت سوختگی و جوشگاه یا اسکار باقی می‌ماند.
روش های تشخیص بیماری سالک
اگر یک یا چند زخم پوستی در مناطقی که سالک رایج است و پشه خاکی دیده میشود، ظاهر شود، باید احتمال وجود بیماری را در نظر گرفت.
تشخیص قطعی بر اساس مشاهده انگل لیشمانیا در ضایعات با گرفتن نمونه و رنگ‌آمیزی و همچنین کاربرد محیط کشت مخصوص انجام میشود.
پیشگیری از بیماری سالک
هنگام خواب در فضای باز از پشه بند استفاده کنید. همچنین روی درها و پنجره‌های ورودی توری‌های خیلی ریز بگذارید. از نگهداری حیوانات درون منزل خودداری کنید. از جمع آوری و انباشتن زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی در مناطق مسکونی بپرهیزید. بهسازی محیط و تعمیر محل‌های مناسب برای رشد و تکثیر پشه (مثل شکاف‌های دیوار) را به درستی انجام دهید. از رها شدن فاضلاب‌ها در معابر خودداری کنید. جمع‌آوری و درمان سگ‌های بی‌سرپرست و مبارزه با جوندگان باید به روش صحیح انجام شود. در صورت نیاز، می‌توان از فریز کردن یا تزریق آمپول گلوکانتین برای درمان استفاده کرد.
آیا پیشگیری از ابتلا به سالک ممکن است؟
بر اساس اطلاعات مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، با رعایت نکات زیر می‌توان احتمال ابتلا به سالک را کاهش داد یا حتی از آن جلوگیری کرد:
- در مناطقی که این بیماری وجود دارد، در هنگام غروب و شب از خانه خارج نشوید، چون در این زمان پشه خاکی فعالیت بیشتری دارد.
- بر روی پنجره‌ها توری مناسب نصب کنید و پشت درها پرده مناسب آویزان کنید تا ورود پشه خاکی به داخل خانه کاهش یابد.
- در هنگام غروب و شب از پشه بندهایی که با حشره‌کش آغشته شده‌اند، استفاده کنید.
- برای از بین بردن پشه‌ها در خانه‌ها از اسپری حشره‌کش بهره بگیرید.
- در صورت ابتلا به سالک به درمان خود جدی بپردازید؛ چون در نوع شهری می‌تواند به افراد سالم نیز منتقل شود.
- خانه خود را با فاصله مناسب از اصطبل دام‌ها بسازید.
- در جمع‌آوری و دفع صحیح زباله‌ها، نخاله‌های ساختمانی و تسطیح تخریب‌ها که مکان‌های مناسبی برای تکثیر پشه خاکی هستند، دقت کنید و با مسئولان مربوطه همکاری کنید.
- با مسئولان در رابطه با از بین بردن جوندگان همکاری کنید، به‌خصوص در مناطق روستایی.
- در کنترل بیماری در سگ‌ها و نگهداری بهداشتی از آنها در مناطق شهری با مسئولان همکاری کنید.
درمان بیماری سالک
بیماری سالک معمولاً پس از یک دوره ۴ تا ۱۲ ماهه خود به خود بهبود می‌یابد، ولی داروهای شیمیایی مختلفی از جمله گلوکانتیم وجود دارند که می‌توانند با تزریق ۱ تا ۲ میلی لیتر در داخل ضایعه، یک بار در هفته به مدت ۷ تا ۱۰ هفته، دوره بیماری را کوتاه‌تر کنند.
درمان زخم سالک در طب سنتی
با وجود روش‌های دارویی متداول برای درمان این بیماری، توصیه میشود از
“`
ضروری است که با راهکارهای طب سنتی آشنا باشید تا در صورت نیش پشه خاکی و عدم دسترسی به پزشک، بتوانید اقدامات فوری برای بهبود زخم و جلوگیری از گسترش آن انجام دهید. بسته به محل زندگی و امکاناتی که دارید، می‌توانید از روش‌های زیر تا زمان مراجعه به پزشک استفاده کنید.
حنا و عسل
یکی از روش‌های درمان زخم سالک، شستن و پانسمان زخم با حنا و عسل یا شیره خرما است. این روش در بهبود زخم موثر است، اما ممکن است جای آن باقی بماند. بنابراین، توصیه میشود برای از بین بردن آثار زخم با پزشک مشورت کنید.
فلوس
برای بهبود سالک با استفاده از طب سنتی، می‌توانید فلوس را شکسته و در آب خیس کنید تا شیره آن جدا شود. سپس شیره را با حرارت کم غلیظ کرده و بر روی محل زخم قرار دهید. روی آن را با پارچه تمیز بپوشانید و در صورت عدم دسترسی سریع به پزشک، بعد از یک یا دو روز با آب جوشیده ولرم محل را بشویید و این کار را تکرار کنید تا زخم بهبود یابد.
ازگیل
یکی دیگر از روش‌های خانگی درمان سالک استفاده از برگ‌های ازگیل است. برای این کار، ۵۰ گرم برگ ازگیل را در یک لیتر آب به مدت پانزده دقیقه بجوشانید، سپس برای ده دقیقه بگذارید دم بکشد. در نهایت آب آن را صاف کرده و روزی سه بار روی زخم سالک بمالید.
مدت درمان بیماری سالک
با توجه به تحقیقات جدید، اگر به موقع درمان شروع شود، بهبودی در مدت ۲ تا ۳ هفته حاصل خواهد شد. نکته مهم در درمان این بیماری جلوگیری از انتقال آن به سایر نواحی بدن است. اخیراً پزشکان ایرانی موفق به ساخت نوعی پماد به نام سینا آمفولیش شده‌اند.
چرا سالک یک بیماری جدی است؟
زخم سالک می‌تواند به شکل یک زخم بدشکل برای بیشتر از یک سال باقی بماند. این می‌تواند اثرات روانی در بیمار حتی پس از بهبودی به جا بگذارد. در برخی موارد، آسیب به پلک و بینی ممکن است موجب ایجاد آثار ماندگار بر روی چهره و یا تغییر شکل شدید در بیمار شود. همچنین، ایجاد عفونت‌های ثانویه به وسیله باکتری‌ها ممکن است عوارض شدیدی ایجاد کند.
بیشتر بخوانید :
