علائم بیماری سیاه زخم Anthrax ،Charbon (2 نکته مهم)
“`html
سياه زخم (Anthrax ،Charbon) چیست ؟
باکتری باسیلوس آنتراسیس علت بروز بیماری سیاه زخم است. این بیماری در زبان انگلیسی «آنتراکس» و به زبان فرانسوی «شاربن» نامیده می‌شود. نام آنتراکس از کلمه یونانی (anthrakis) به معنی ذغال گرفته شده که به دلیل زخم سیاه رنگی است که در این بیماری ایجاد می‌شود. این بیماری مشترک بین انسان و بسیاری از حیوانات است، که انتشار آن در حیوانات بیشتر و در انسان کمتر است.
میکروبیولوژی
عامل بیماری باسیلوس آنتراسیس یک باکتری درشت و میله‌ای شکل گرم مثبت است که به راحتی در محیط‌های معمولی رشد می‌کند. در شرایط نامساعد، این باکتری هاگ‌هایی تولید می‌کند که به آن کمک می‌کند تا در برابر شرایط سخت زنده بماند. هاگ‌ها قادرند مدت طولانی در خاک و هوا باقی بمانند. در دمای 37 درجه سلسیوس، این باکتری به خوبی در آزمایشگاه رشد می‌کند. این باکتری اولین بار توسط کخ به عنوان یک باکتری بیماری‌زا شناسایی شد. انواع بیماری‌زاهای باسیل سیاه زخم دارای یک پوشش به نام پلی-دی-گلوتامیک اسید و سه پروتئین سمی هستند: فاکتور ادم، فاکتور کشنده و آنتی‌ژن محافظتی. پلی-دی-گلوتامیک اسید به مانع شدن از بلعیده شدن باکتری توسط گلبول‌های سفید کمک می‌کند.
باکتری‌هایی که این ویژگی را ندارند به راحتی توسط گلبول‌های سفید از بین می‌روند. فاکتور ادم باعث ایجاد ورم می‌شود و سیستم ایمنی را مختل می‌کند. فاکتور کشنده که نامش هم بیانگر آن است، به دلایل ناشناخته‌ای موجب مرگ می‌شود و یکی از مکانیسم‌های شناخته‌شده آن، از بین بردن ماکروفاژها به خاطر ویژگی پروتئازی‌اش است. آنتی‌ژن محافظتی به عنوان فاکتور حمایتی عمل می‌کند و دو فاکتور دیگر بدون اتصال به این فاکتور کارایی خود را از دست می‌دهند.
—————————————————————————-
انتقال بیماری سیاه زخم
۱. پوستی: امکان ابتلا از طریق تماس با مواد آلوده دامی (مانند پشم، پوست، گوشت و پودر استخوان خام) وجود دارد. میکروب می‌تواند از طریق خراش‌های کوچک روی پوست وارد بدن انسان شود. (بیماری شغلی)
۲. تنفسی: انتقال از طریق گرد و غبار آلوده به ندرت اتفاق می‌افتد (در کارخانه‌های مربوط به پشم).
۳. گوارشی: امکان ابتلا از طریق مصرف گوشت خام یا نیم‌پز، شیر خام و غیره وجود دارد. انتقال این بیماری از فردی به فرد دیگر بسیار نادر است.
—————————————————————————-
دوره نهفتگی بیماری سیاه زخم
دوره نهفتگی این بیماری حدود ۷ روز پس از تماس با میکروب است. برای مبتلا شدن از طریق تنفسی، تعداد ۸۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ میکروارگانیسم لازم است. باکتری به علت داشتن کپسول خود، در برابر سیستم ایمنی بدن مقاوم است و با ترشح سم موجب بروز علائم بیماری می‌شود. تشخیص قطعی سیاه زخم شامل: 1 ـ وجود علائم بالینی متناسب با سیاه زخم پوستی، استنشاقی یا گوارشی به همراه مثبت بودن نمونه از نظر وجود باکتری سیاه زخم، یا 2 ـ مطابقت بالینی با حداقل ۲ تست مثبت تشخیصی است.
مورد مظنون سیاه زخم
شامل: 1 ـ مطابقت بالینی بدون جداسازی باکتری از نمونه‌ها همراه با مثبت بودن یکی از تست‌های آزمایشگاهی، یا 2 ـ مطابقت بالینی با شواهد اپیدمیولوژیک در تماس با محیط آلوده، بدون وجود شواهد آزمایشگاهی. این بیماری می‌تواند به صورت سیاه زخم پوستی، گوارشی، ریوی و دیگر اشکال نادر مانند مننژیت ظاهر شود. اما شایع‌ترین نوع آن، سیاه زخم پوستی است. سیاه زخم پوستی پس از گذشت ۳ تا ۱۰ روز از تماس، به صورت یک دانه کوچک در محل ورود باکتری روی پوست ظاهر می‌شود و پس از چند روز به تاولی تبدیل می‌شود و ناحیه‌ای قرمز و کمی متورم دور آن را فرا می‌گیرد.
سپس در عرض چند روز ناحیه‌ای سیاه و خونریزی کننده در…
“`
در مرحله مرکزی بیماری سیاه زخم، زخمی با ظاهر خاص به وجود می‌آید که در وسط آن یک زخم عمیق و سیاه رنگ دیده می‌شود. این زخم بعد از حدود ۱ تا ۳ هفته به تدریج جدا می‌شود. گاهی اوقات این بیماری با تشکیل تاول، ورم شدید، تب بالا و عوارض مسمومیت همراه است که به آن ورم بدخیم می‌گویند. لازم به ذکر است که درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها تأثیری بر روند بهبودی زخم سیاه زخم ندارد و فقط می‌تواند از عفونت‌های ثانویه و خطر ابتلا به مسمومیت خون جلوگیری کند.
اگر زخم در ناحیه پایین صورت یا گردن باشد، ورم می‌تواند به گردن فشار بیاورد و باعث اختلال در تنفس شود. در این شرایط ممکن است لازم باشد تا برای حل این مشکل، اقدام به عمل جراحی تراکئوتومی کنیم.
بیشتر زخم‌ها به خوبی بهبود می‌یابند و فقط اثر اندکی بر جا می‌گذارند، اما زخم‌هایی که روی فک یا چشم‌ها هستند، گاهی ممکن است دچار عفونت شوند و نیاز به جراحی پلاستیک برای ترمیم پیدا کنند. بیمارانی که دیرتر به پزشک مراجعه می‌کنند، ممکن است دچار عوارض جدی‌تری مانند افت فشار خون یا خونریزی‌های شدید شوند، در حالی که بیمارانی که به موقع مراجعه می‌کنند، معمولاً به درمان سریع پاسخ می‌دهند. اگرچه ممکن است جداسازی زخم چند هفته طول بکشد، اما درمان با پنی‌سیلین می‌تواند باکتری سیاه زخم را در عرض ۱ تا ۲ روز کاملاً از بین ببرد.
نرخ مرگ‌ومیر ناشی از مننژیت سیاه زخم، حتی با درمان مناسب، تقریباً ۱۰۰٪ است. همچنین نرخ مرگ‌ومیر ناشی از نوع ریوی این بیماری بین ۸۰ تا ۱۰۰٪ و نوع گوارشی آن ۲۵ تا ۷۵٪ می‌باشد. در صورتی که سیاه زخم پوستی درمان نشود، در ۲۰ تا ۲۵٪ از موارد ممکن است به مرگ بیمار منجر شود. این نوع بیماری معمولاً روی صورت و اندام‌های فوقانی ایجاد می‌شود. بررسی پرونده‌های بیماران نشان می‌دهد که ۵۸٪ از زخم‌ها در صورت، ۳۲٪ در اندام فوقانی، ۵٪ در اندام تحتانی و در ۵٪ دیگر به شکل گوارشی بروز می‌کند.
—————————————————————————-
عوامل ابتلا به سیاه زخم
- عامل بیماری زا
باسیلوس آنتراسیس نوعی باکتری است که به شکل میله‌ای و گرم مثبت وجود دارد. این باکتری می‌تواند هم در شرایط هوایی و هم بی‌هوازی رشد کند و در محیط کشت معمولاً به صورت بدون کپسول و در بدن میزبان به شکل کپسول‌دار است.
- مخزن عفونت
این بیماری به طور خاص در حیوانات وجود دارد و انسان تنها به صورت تصادفی دچار آن می‌شود.
- میزبان
انسان به عنوان میزبان غیرمستقیم این بیماری شناخته می‌شود و عمدتاً به واسطه شغل خود ممکن است به آن مبتلا شود. بیشترین شیوع این بیماری در گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ سال است و کمتر در گروه سنی ۰ تا ۹ سال دیده می‌شود، اما از نظر جنسیت، شانس ابتلا در هر دو جنس تقریباً برابر است.
- عوامل محیطی
بیماری سیاه زخم معمولاً به صورت انفرادی یا به شکل اپیدمی رخ می‌دهد و در تمامی فصل‌ها ممکن است ایجاد شود، اما بیشتر در فصل‌های گرم سال، از اواخر بهار تا اوایل پاییز، دیده می‌شود. این بیماری به ویژه در بین چوپان‌ها و بافندگان فرش شایع است.
راه انتقال بیماری سیاه زخم
تماس با پوست و پشم حیوانات آلوده از طریق خراش‌های کوچک، یا مصرف شیر و فرآورده‌های آلوده می‌تواند عامل انتقال این بیماری باشد. انتقال از انسان به انسان، در مناطقی با شرایط بهداشتی پایین و جمعیت بالا ممکن است دیده شود.
- نشانه‌ها و علائم سیاه زخم در حیوان
این بیماری در حیوانات به اشکال مختلف بروز می‌کند. در نوع حاد، حیوان به طور ناگهانی تلف می‌شود و ممکن است دچار علائمی چون تحریک‌پذیری شدید، افسردگی، مشکلات تنفسی و خونریزی شود، و معمولاً در مدت ۱ تا ۲ روز از بین می‌رود. تورم در گردن و شکم به دلیل خونریزی داخلی و مشکلات تنفسی ممکن است رخ دهد که در نهایت به مرگ منجر می‌شود. در میان حیوانات، خوک به این بیماری مقاوم‌تر بوده و معمولاً بهبودی میابد.
—————————————————————————-
نشانه‌ها و علائم سیاه زخم در انسان
این بیماری دارای دوره نهفتگی نسبتاً کوتاه و ۴ تا ۵ روزه است.
سیاه زخم نوع ریوی نیز دارای دوره نهفتگی کمتری است.
الف) سیاه زخم
پوستی :
در ابتدا، یک زخم کوچک به شکل وزیکول در ناحیه آسیب دیده ظاهر می‌شود و سپس به شکل جوش‌های سرخ درآمده و پس از مدتی خشک شده و لکه‌ای تیره به جا می‌گذارد. غدد لنفاوی اطراف این زخم ممکن است دچار مشکل شوند، اما معمولاً درد زیادی ندارد. اگر درد شدیدی وجود داشته باشد و با لنفانژیت همراه باشد، باید احتمال وجود عفونت ثانویه را در نظر گرفت. اغلب این زخم‌ها در صورت و گردن بروز می‌کند. زخم‌های موجود در پلک و نزدیک چشم می‌توانند آسیب‌های جدی به چشم وارد کنند. این زخم‌ها معمولاً منفرد هستند و ممکن است به دلیل تماسی که فرد با دستش به زخم دارد، به نقاط دیگر بدن منتقل شوند و زخم‌های بیشتری ایجاد کنند.
نشانه‌های وخامت بیماری سیاه زخم شامل کاهش دمای بدن، استفراغ، نبض تند، کاهش فشار خون، ضعف و لرز است. اگر سیاه زخم به موقع درمان نشود، عفونت می‌تواند به غدد لنفاوی و جریان خون در ناحیه سرایت کند و سپتی‌سمی ایجاد کند.
ب) سیاه زخم ریوی :
این نوع بیماری به شکل ناگهانی بروز می‌کند و نشانه‌های غیر اختصاصی و خفیف مشابه با عفونت‌های عادی دستگاه تنفسی فوقانی دارد. بعد از ۳ تا ۵ روز، تب، شوک و مشکلات شدید تنفسی ظاهر می‌شود. ممکن است استفراغ و خلط خونی نیز وجود داشته باشد. عرق زیاد، تنگی نفس، نبض تند و بزرگ شدن غدد لنفاوی و طحال به خاطر سپتی‌سمی نیز در این بیماری دیده می‌شود. این نوع بیماری به دلیل مقاومت بالا در بدن انسان نادر است و بیشتر در افرادی که مشکلات ایمنی دارند یا با مقادیر زیادی از اسپورهای آلوده مواجه می‌شوند، رخ می‌دهد.
سیاه زخم روده‌ای :
این عارضه بسیار نادر است و تشخیص آن دشوارتر می‌باشد. سیاه زخم روده‌ای تنها در صورت بروز به صورت گروهی قابل شناسایی است. این نوع بیماری ممکن است به صورت گاستروآنتریت حاد با درد شکم ظاهر شود. به گزارش آسان طب، علائم شامل ناراحتی شکم به همراه تب و سپتی‌سمی هستند که نهایتاً می‌توانند به مرگ منجر شوند. غدد لنفاوی ممکن است متورم و هموراژیک شوند.
مننژیت :
این عارضه نادرترین نوع سیاه زخم است و به صورت کاملاً تصادفی ممکن است از طریق خون به سیستم عصبی مرکزی و مننژ برسد. اگر به اطلاعات بیشتری در رابطه با علائم سیاه زخم نیاز دارید، می‌توانید اینجا (علائم سیاه زخم) را مطالعه کنید. سیاه زخم گوارشی با درد شدید شکم، تب و علائم سپتی‌سمی بروز می‌کند. این بیماری معمولاً بعد از مصرف گوشت خام آلوده یا پخت ناکافی روی می‌دهد و دوره نهفتگی آن حدود ۱ تا ۷ روز است.
سیاه زخم گوارشی ممکن است به اشکال دهانی، حلقی و شکمی بروز کند. عارضه در حلق معمولاً با زخم‌هایی در قاعده زبان همراه است و بلع را سخت می‌کند (دیسفاژی)، همچنین تب و تورم غدد لنفاوی گردن را به همراه دارد. التهاب قسمت تحتانی روده‌ها می‌تواند موجب تهوع، کاهش اشتها، تب، درد شکم، استفراغ خونی (هماتمز) و اسهال خونی شود. سیاه زخم استنشاقی، با یک دوره مقدماتی شبیه به عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی آغاز می‌شود و سپس می‌تواند منجر به کمبود اکسیژن و تنگی نفس همراه با بزرگ شدن مدیاستن در عکس رادیوگرافی قفسه سینه شود که این نوع را به کشنده‌ترین شکل بالینی این بیماری تبدیل می‌کند.
این بیماری ناشی از استنشاق حدود ۸ هزار تا ۵۰ هزار اسپور باکتری باکلیوس آنتراس است. دوره نهفتگی در انسان ممکن است حدود ۱ تا ۷ روز باشد، اما گاهی اوقات تا ۶۰ روز نیز طول می‌کشد و عواملی مانند وضعیت ایمنی فرد، تعداد اسپورها و نوع پیشگیری می‌تواند بر این دوره تأثیر بگذارد. علائم اولیه شامل تب خفیف، درد عضلانی و احساس خستگی است که ممکن است منجر به مشکلات تنفسی و شوک و همچنین مننژیت شود.
—————————————————————————-
درمان سیاه زخم
- افرادی که به شکل خفیف بیماری دچار شده‌اند، بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند. داروی انتخابی اولیه برای درمان سیاه زخم، پنی‌سیلین است، مگر اینکه بیمار به آن حساسیت داشته باشد.
- پنی‌سیلین به عفونت باکتریایی کمک می‌کند اما تأثیر مستقیمی بر روی زخم ندارد و بهبودی زخم نیاز به زمان دارد.
- تجویز پنی‌سیلین پروکائینه به میزان ۶۰۰ هزار واحد هر ۱۲ ساعت به صورت عضلانی، به مدت ۷ روز توصیه می‌شود. در موارد نارسایی تنفسی شدید، تجویز پردنیزولون به صورت وریدی توصیه می‌شود.
- اگر بیمار به پنی‌سیلین حساسیت داشته باشد، استفاده از کلرامفنیکل و تتراسیکلین پیشنهاد می‌شود که در این صورت باکتری مدت بیشتری در زخم باقی می‌ماند.
—————————————————————————-
“`html
پیشگیری از سیاه زخم
با مدیریت بیماری در حیوانات، می‌توان از ابتلای انسان به آن جلوگیری کرد. ضدعفونی کردن همه محصولات حیوانی و رعایت بهداشت در محل کار به کاهش خطر ابتلا کمک می‌کند.
سوزاندن جسد حیوانات بیمار، ضدعفونی کردن زمین، پرهیز از مصرف شیر حیوانات آلوده، درمان حیوانات بیمار و واکسینه کردن دام‌ها به شدت توصیه می‌شود.
—————————————————————————-
اقدامات ایران در مورد بیماری سیاه زخم
بیشترین مرگ و میر ناشی از این بیماری در دام‌ها، به همین دلیل کنترل آن در اولویت سازمان دامپزشکی کشور قرار دارد. ابتلای انسان به این بیماری نادر است، بنابراین بیشتر مشکل در مورد دام‌ها وجود دارد و توصیه به واکسیناسیون عمومی دام‌ها می‌شود. برنامه کنترل سیاه زخم از سال 1375 شروع شده و هدف آن کاهش آلودگی در دام‌ها، انسان‌ها و محصولات دامی است و در این راستا روش‌های خاصی را انتخاب کرده است.
—————————————————————————-
چند نکته در مورد سیاه زخم
- این بیماری هنوز در کشور ما وجود دارد، بنابراین باید اقدامات کنترلی برای بیماری سیاه زخم در حیوانات ادامه یابد. همچنین، انواع مختلف بیماری که در مقاله‌ها جدید معمولا فراموش شده است باید در تشخیص بیماری‌های مختلف پوستی، گوارشی و تنفسی در ایران مد نظر پزشکان باشد.
- با توجه به تهدیدهای بیوتروریسم و استفاده از اسپور سیاه زخم به عنوان سلاح بیولوژیک، در صورت جدی شدن این خطر، لازم است تمهیداتی مانند واکسن انسانی و داروهایی مثل سیپروفلوکساسین و داکسی‌سیکلین به اندازه کافی پیش‌بینی و در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار گیرد و همچنین آگاهی‌های لازم برای پزشکان و آزمایشگاه‌ها فراهم شود و افراد در معرض خطر نیز آگاه شوند.
- همه سیاست‌های مربوط به کنترل سیاه زخم ناشی از بیوتروریسم باید در شورای هماهنگی کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام که با شرکت وزرای چهار وزارتخانه و دوازده نفر از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی دیگر در وزارت بهداشت برگزار می‌شود، برنامه‌ریزی شود و این اقدامات از طریق مراکز مدیریت بیماری‌ها در سطح کشور اجرا شود.
—————————————————————————-
گردآوری شده ی مجله اینترنتی رضیم
مرجان امینی
سایت رضیم
“`
