علت ایجاد بیماری تیفوس و راه درمان این بیماری خطرناک چیست؟ (2 نکته مهم)

بیماری تیفوس چیست؟ با انواع، علت، علائم و درمان آن آشنا شوید

تیفوس یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که از طریق شپش یا موش به انسان منتقل می‌شود. نوع شپشی این بیماری بیشتر در مناطقی دیده می‌شود که مردم در شرایط بهداشتی مناسبی زندگی نمی‌کنند و شپش به فراوانی وجود دارد. تیفوس شپشی معمولاً به صورت اپیدمی یا همه‌گیری رخ می‌دهد. نوعی که توسط موش منتقل می‌شود، خفیف‌تر است و معمولاً به صورت آندمیک دیده می‌شود. این نوع بیشتر در مکان‌هایی که موش‌ها شایع هستند، به خصوص در اواخر تابستان و فصل پاییز، ظهور می‌کند.

عامل بیماری تیفوس

عامل عفونی تیفوس شپشی (همه‌گیر)، ریکتز یا پروازکی، و در تیفوس موشی، ریکتز یا تیفی است. ریکتزیاها باکتری‌های کوچکی هستند که به عنوان انگل‌های اجباری داخل سلولی شناخته می‌شوند. شکل ظاهری آنها به صورت میله‌ای یا کروی است.

دوره کمون

این دوره در هر دو نوع تیفوس بین 1 تا 2 هفته و معمولاً حدود 12 روز است.

دوره واگیری

بیماری تیفوس به طور مستقیم از یک فرد به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.

مخزن بیماری

مخزن ریکتزیا در تیفوس شپشی (همه‌گیر) انسان و در تیفوس نوع موشی، جوندگان هستند. حشره ناقل در تیفوس شپشی، شپش و در تیفوس موشی، کک می‌باشد.

تیفوس شپشی (همه‌گیر)

عفونت از طریق شپش (شپش بدن و شپش سر) از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود.

چرخه انتقال چنین است

انسان – شپش

شپش از طریق خونخواری از یک انسان بیمار در مرحله تب‌دار آلوده می‌شود. میکروب در لایه سلول‌های روده‌ای شپش تکثیر می‌یابد و بعد از 3 تا 5 روز در مدفوع شپش قابل مشاهده می‌شود.

راه‌های انتقال بیماری تیفوس

انسان از طریق گزش شپش آلوده نمی‌شود، بلکه به یکی از راه‌های زیر آلوده می‌شود:

(1) خراشیدن پوست و برقراری تماس با مدفوع آلوده شپش

(2) کشتن شپش آلوده روی بدن

(3) به احتمال زیاد استنشاق گرد و غبار یا مدفوع شپش آلوده.

شپش آلوده بعد از 10-14 روز به علت آلودگی می‌میرد، اما ممکن است قدرت زنده ماندن ریکتزیا در شپش مرده تا هفته‌ها حفظ شود. در انسان، میکروب می‌تواند بدون هیچ علامتی برای سال‌ها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند. بیماری ممکن است بعدها به شکل خفیف بروز کند. این نوع بازگشت تیفوس را به عنوان بیماری بریل-زینسر می‌شناسند و ممکن است توسط شپش به دیگران منتقل شود. در تیفوس شپشی، بیماران در مرحله تب و احتمالاً 2 تا 3 روز بعد از طبیعی شدن دما قادر به آلوده کردن شپش هستند. شپش‌ها معمولاً 2-6 روز بعد از خونخواری آلوده‌کننده هستند.

تیفوس آندمیک یا موشی

این بیماری یک مشترک بین انسان و جانوران است. مخزن عفونت موش است. در موش، عفونت به شکل نامحسوس، طولانی‌مدت و غیرکشنده است. انتشار عفونت بین موش‌ها به وسیله کک موش (x.Cheopis) و به احتمال کک موش دیگر انجام می‌شود. هرگاه یک کک موش – و در درجه اول x.Cheopis بدون هدف بماند، انسان را آلوده می‌کند و باعث انتقال عفونت به انسان می‌شود. در واقع، راه انتقال بیماری به انسان گزش کک موش نیست.

علائم بالینی بیماری تیفوس

علائم بالینی معمولاً به صورت سردرد، عرق، تب و دردهای عمومی ظاهر می‌شود. در پنجمین یا ششمین روز پس از بروز نشانه‌های بیماری، دانه‌های قرمز رنگ اول در قسمت بالای شکم و سپس در تمام بدن غیر از صورت و کف دست و پا ظاهر می‌گردد. معمولاً
“`

آثار مسمومیت بسیار واضح است و بیماری بعد از دو هفته تب مداوم به تدریج بهبود می‌یابد. با افزایش سن، خطر مرگ‌ومیر نیز افزایش می‌یابد و در صورت عدم درمان، این میزان به ۱۰ تا ۴۰ درصد می‌رسد. علائم تیفوس کنه‌ای شبیه تیفوس شپشی است و کمتر از آن وخیم است و درصد مرگ‌ومیر در این نوع تقریباً یک درصد برای همه سنین است.

درمان آنتی‌بیوتیک‌های مناسب برای تیفوس معمولاً شامل داپی‌تسی‌کلین یا تتراسی‌کلین به همراه کلرامفنیکل خوراکی است.

پیشگیری و کنترل بیماری تیفوس

۱- رعایت بهداشت محیط و بهداشت فردی، به‌ویژه استحمام و شستشوی مرتب لباس‌ها
۲- سم‌پاشی اماکن و لباس‌های آلوده با حشره‌کش‌های مناسب و یا هماهنگی سطح‌های بالاتر
۳- گزارش آنی و سریع موارد مشکوک
۴- پس از اینکه بیمار و البسه و محلی که در آن زندگی می‌کند و تماس‌های خانوادگی عاری از شپش یا کنه شدند، نیاز به جداسازی بیمار نیست.
۵- تمام افرادی که با بیمار تماس نزدیک داشته‌اند باید به مدت دو هفته تحت نظارت قرار گرفته و دقت شود.

تیفوس یک‌ بیماری‌ حاد تب‌دار است که به‌وسیله باکتری (ریکتزیا) که از حشرات آلوده منتقل می‌شود، ایجاد می‌شود. این‌بیماری‌ به‌صورت فرد به فرد منتقل نمی‌شود. این عفونت ممکن است پوستی، دستگاه عصبی مرکزی، دستگاه گوارش و عضلات را تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی، چند نوع تیفوس داریم که شامل تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی است، و تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی‌ و تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی می‌باشد.

عامل بیماری تیفوس اپیدمیک، ریکتزیا پرووازکی (Rickettsia prowazekii) است. در این بیماری، ریکتزیا از طریق شپش وارد خون شده و به سلول‌های اپیتلیال شپش نفوذ می‌کند. در آنجا به سرعت تکثیر شده و باعث پارگی سلول‌های جدار معده شپش می‌شود. سپس ریکتزیا وارد حفره معده می‌شود و در نهایت به دلیل پارگی سلول‌ها، خون به داخل هموسل (حفره عمومی بدن) می‌ریزد.

ریکتزیا همچنین از طریق مدفوع شپش دفع می‌شود که اگر این مدفوع بر روی زخم یا غشای مخاطی ضعیف (مانند ملتحمه چشم) مالیده شود یا حتی اگر گردوغبار مدفوع خشک شده استنشاق شود، می‌تواند باعث ابتلا به بیماری شود. بنابراین، انتقال بیماری به‌وسیله‌ مدفوع یا شپش له شده رخ می‌دهد نه از طریق گزش شپش، و انسان به عنوان مخزن بیماری شناخته می‌شود.

شپش آلوده بعد از ۱۴-۱۰ روز به علت آلودگی می‌میرد، اما ممکن است ریکتزیا در شپش مرده تا هفته‌ها زنده بماند. در انسان میکرب می‌تواند بدون هیچ‌گونه نشانه‌ای سال‌ها به‌صورت عفونت پنهانی باقی بماند. بیماری ممکن است بعدها به شکل خفیف بروز کند. بیماران در تیفوس شپشی در زمان تب و احتمالاً ۲ تا ۳ روز پس از طبیعی شدن دما بدن، قادر به آلوده کردن شپش هستند. شپش‌ها معمولاً ۲-۶ روز پس از خونخواری، آلوده‌کننده می‌شوند.

علائم و درمان بیماری تیفوس

علائم معمولاً شامل تب، لرز، درد عضلانی، درد شکمی، سرفه، سردرد، بثورات پوستی (راش‌های قرمز) بدون زخم، تهوع و استفراغ است. درمان با آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسیکلین، داکسی‌سیکلین یا کلرامفنیکل انجام می‌شود. رعایت بهداشت فردی بسیار مهم است.

شرح بیماری بیفوس

تیفوس کنه‌ای ‌ یک‌ بیماری‌ حاد تب‌دار است که به‌وسیله باکتری‌هایی انتقال یافته از کنه‌های‌ آلوده ایجاد می‌شود. این‌ بیماری‌ به‌صورت فرد به فرد منتقل نمی‌شود و ممکن است پوست، دستگاه عصبی مرکزی، لوله‌ گوارش و عضلات را درگیر کند. این بیماری در همه سنین دیده می‌شود، اما در کودکان و بزرگسالان جوان شایع‌تر است.

علایم‌ معمول‌ بیماری تیفوس

این علایم ۲ تا ۵ روز بعد از اینکه کنه به بدن چسبید ظاهر می‌شوند:

• تب (معمولاً تب بالا) همراه با لرز
• بثورات پوستی قرمز که ابتدا از دست‌ها و پاها شروع شده و به مچ دست، مچ پا، ساق پا، تنه و شکم گسترش می‌یابند
• سردرد
• دردهای عضلانی و ضعف بدن؛ سفتی در ناحیه کمر
• احساس تهوع و استفراغ
• احساس سردرگمی و در بعضی مواقع بی‌هوشی

عوامل تشدیدکننده بیماری تیفوس

• فعالیت کردن در مناطق آلوده به کنه و تحت شرایط باز
• تماس با سگ‌ها

عواقب ممکن

اگر درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها بلافاصله بعد از شروع علائم انجام شود، این بیماری قابل درمان است.

عوارض احتمالی‌

• عفونت مغزی
• تشنج
• نارسایی کلیه
• هپاتیت
• تیفوس کنه‌ای اگر درمان نشود، معمولاً می‌تواند کشنده باشد (به دلیل پنومونی یا نارسایی قلبی)

درمان بیماری تیفوس

برای تشخیص بیماری ممکن است آزمایشاتی مانند شمارش سلول‌های خون و تست‌های سرم‌شناسی (بررسی مایع خون بدون سلول) و همچنین نمونه‌برداری از پوست لازم باشد. داشتن سابقه گزش کنه یا سفر به مناطق آلوده به کنه به تشخیص بیماری کمک می‌کند.
بیمارانی که علائم خفیف دارند می‌توانند در خانه تحت مراقبت قرار بگیرند؛ اما عفونت‌های شدیدتر نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند (ممکن است به دستگاه تنفس مصنوعی، تزریق خون و نظارت دقیق بر عوارض بیماری مانند نارسایی کلیه نیاز باشد.) رعایت بهداشت دهان و دندان در این دوران اهمیت زیادی دارد.

داروها

• آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسیکلین، دوکسی‌سیکلین یا کلرامفنیکل.
• در زمان ابتلا به این بیماری باید تا زمانی که تب و سایر علائم نروند، در بستر استراحت کنید.

رژیم غذایی

نیاز به رژیم غذایی خاصی نیست. اگر بیمار در وضعیت وخیمی باشد، ممکن است نیاز به تغذیه وریدی باشد. در بقیه بیماران، رژیم غذایی باید شامل وعده‌های کوچک و متعدد باشد.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کنیم؟

• اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علائمی از تیفوس کنه‌ای را دارید.
• اگر دچار علائم جدید و غیرقابل توجیه شدید. داروهای تجویزی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.