علت تلخ شدن دهان چیست؟ (2 نکته مهم)
علل تلخی دهان چیست؟
راه های مناسب برای درمان تلخی دهان-با رضیم همراه باشید.
سرما خوردگی، آلرژی و سینوزیت
بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آلرژی می‌توانند باعث بروز مشکلاتی در بینی شوند و حس بویایی را کاهش دهند. این مشکلات می‌توانند باعث شوند که احساس چشایی ما نیز تحت تأثیر قرار بگیرد و گاهی طعم بد یا فلزی را در دهان احساس کنیم. این تغییر طعم می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
عوامل شایعی که باعث تلخی دهان می‌شوند:
- نفس کشیدن از راه دهان
- کم آبی بدن
- خشکی دهان
- بارداری
- کشیدن سیگار
بیماری‌هایی که باعث تلخی دهان می‌شوند
- آلرژی (حساسیت) و گرفتگی بینی
- فلج بل (بیماری عصبی)
- ژنژیویت (التهاب، ورم و خونریزی لثه‌ها)
- گلوسیت (التهاب، ورم و قرمزی زبان)
- پولیپ بینی
- عفونت غدد بزاقی دهان
- سندرم شوگرن (بیماری خودایمنی که باعث خشکی دهان و چشم می‌شود)
- عفونت‌های تنفسی مثل سرماخوردگی، سینوزیت، گلودرد چرکی، آنفلوآنزا و فارنژیت (التهاب و ورم گلو)
- کمبود ویتامین ب 12 یا عنصر روی در بدن
- استفراغ یا برگشت اسید معده به مری (می‌تواند در اثر بیماری ریفلاکس باشد)
چشایی چگونه کار می‌کند؟
حس چشایی ما با کمک ساختارهایی به نام جوانه‌های چشایی انجام می‌شود. به‌طور متوسط، در دهان حدود 10,000 جوانه چشایی وجود دارد که بیشتر آنها روی زبان هستند، اما برخی نیز در سقف دهان و پشت حلق قرار دارند. هر یک از این جوانه‌ها می‌توانند به طعم‌های مختلف واکنش نشان دهند.
جوانه‌های چشایی به پنج طعم اصلی حساس هستند: شیرینی، ترشی، شوری، تلخی و اومامی (طعم گوشتی یا لذیذ). بزاق دهان، مواد شیمیایی موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها را حل می‌کند و سپس حسگرهای چشایی سیگنال‌هایی به مغز ارسال می‌کنند. بوی غذاها نیز بر چشایی تأثیر دارد؛ سلول‌های بویایی در بینی به شناسایی بوها کمک می‌کنند و این دو حس با هم کار می‌کنند تا طعم‌های مختلف را تشخیص دهند.
حس چشایی به ترکیب غذا نیز بستگی دارد. مثلاً اگر بعد از خوردن غذایی بی‌مزه، غذایی شیرین بخورید، طعم آن خیلی برای شما شیرین‌تر خواهد بود. همچنین اگر به‌طور مداوم از یک نوع غذا بخورید، ممکن است طعم آن برای شما کمتر لذت‌بخش شود که این به خاطر عادت به آن غذا است.
علت‌های مشکل تلخی دهان
پزشکان می‌گویند
دلیل اصلی اینکه شما ممکن است مزه تلخی در دهان خود حس کنید، این است که یک نوع اسید در معده به مری شما بالا می‌آید و انتهای زبان را تلخ می‌کند. اگر این اسید زیاد شود، ممکن است سوزش معده ایجاد کند که بسیاری از افراد آن را تجربه کرده‌اند. همچنین، ممکن است وجود مشکلی در سینوس‌ها یا واکنش به یک نوع داروی مصرفی نیز باعث ایجاد تلخی در دهان شما شود.
اگر در عقب زبان خود یک پرده نازک سفید رنگ دیدید، این به معنی تشکیل و تجمع باکتری‌هاست. تجمع این باکتری‌ها می‌تواند مزه تلخی در دهان ایجاد کند.
عواملی که می‌توانند موجب تلخی دهان شوند
- سوختن یا نیش زدن زبان توسط چیزی
- آسیب‌های ناشی از ضربه به سر، بینی یا دهان
- آسیب به اعصاب حس چشایی
- مسمومیت‌هایی مانند خوردن گیاهان سمی یا تماس با مواد شیمیایی مثل حشره‌کش‌ها
سایر عوامل ایجاد تلخی دهان
- مشکلات مربوط به دندان یا وسایل دندان‌پزشکی مثل سیم‌های دندان
- جراحی دندان
- تابش اشعه به ناحیه سر و گردن
- جراحی گوش، بینی و گلو
- عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی: بیماری‌هایی مانند سرما خوردگی، آلرژی و سینوزیت می‌توانند موجب احتقان بینی و کاهش حس بویایی شوند و به این ترتیب توانایی چشیدن طعم‌ها را کاهش دهند.
- دوران بارداری: در مراحل اولیه بارداری، برخی از زنان متوجه تغییر در حس چشایی خود می‌شوند. ممکن است طعم فلزی عجیبی را احساس کنند یا بعضی از غذاها و نوشیدنی‌هایی که قبلاً خوشمزه بودند، ناگهان ناخوشایند به نظر برسند. همچنین ممکن است فرد از غذاهایی که قبلاً خوششان نمی‌آمد، لذت ببرند.
- شیمی درمانی و داروهای درمانی بیولوژیکی: افرادی که تحت درمان سرطان با این داروها قرار دارند ممکن است طعمی عجیب در دهانشان حس کنند که فلزی، تلخ یا شور است.
- داروهای دیگر: بعضی داروهایی که برای درمان آلرژی، بیماری آلزایمر، کم‌خونی، آسم، فشار خون، گلوکوم (آب سیاه)، پارکینسون، نقرس، آرتروز روماتیسمی، اسکیزوفرنی و مشکلات تیروئید مصرف می‌شوند، و همچنین آنتی بیوتیک‌ها (مثل مترونیدازول)، ضد قارچ‌ها، کورتیکواستروئیدها، دیورتیک‌ها و چسب‌های نیکوتین می‌توانند طعم بد و غیرطبیعی در دهان ایجاد کنند.
- مشکلات سلامتی: خشکی دهان به علت کم‌آبی بدن یا آسیب به غدد بزاق، می‌تواند منجر به طعمی فلزی در دهان شود. افرادی که به دیابت یا بیماری‌های تیروئید، کبد یا کلیه مبتلا هستند و همچنین افرادی که ام‌اس، فلج صورت یا سکته دارند، احتمالاً مشکلات چشایی بیشتری دارند. سوء هاضمه ناشی از بیماری رفلاکس مری – معده نیز می‌تواند طعم شیرین یا اسیدی در دهان ایجاد کند.
- پیری یا سوء تغذیه: طعم شیرین و شور اغلب به دلیل تغذیه نامناسب یا پیری کاهش می‌یابد.
- سندرم سوزش دهان: این وضعیت که نام‌های دیگری نیز دارد، با حس مداوم سوزش در لب‌ها، زبان یا سایر نقاط دهان مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند با طعم تلخ یا فلزی بد در دهان همراه باشد یا حس چشایی را کاهش دهد.
- جراحی: جراحی‌های انجام شده در دهان، بینی و حلق می‌توانند به اعصاب چشایی یا غدد بزاق آسیب بزنند.
- اختلالات چشایی: این اختلالات نادر هستند، اما بعضی افراد ممکن است نتوانند بوها و طعم‌های خاصی را به‌خوبی تشخیص دهند. ضعف چشایی (Hypogeusia) به کاهش حس چشایی و اختلال چشایی (Dysgeusia) به حس طعم غیرطبیعی اشاره دارد. احتمالاً اختلالات بویایی مسئول مشکلات چشایی مزمن هستند.
داروهایی که باعث تلخی دهان می‌شوند
بسیاری از داروها ممکن است باعث تلخی دهان شوند، خصوصاً اگر آنها را به سرعت قورت ندهید یا اگر داروها به صورت جویدنی باشند و در دهان شما حل شوند.
اگر دارویی را مصرف می‌کنید و احساس می‌کنید که این دارو باعث تلخی دهان شما شده است، حتماً با پزشک خود در این باره صحبت کنید. شاید با تغییر نوع داروی شما، این مشکل برطرف شود.
کاهش تلخی دهان
- پزشکان معتقدند یکی از راه‌های حل این مشکل این است که غذا را به آرامی بخورید.
- نوشیدن آب و کاهش اندازه وعده‌های غذایی نیز می‌تواند به جلوگیری از ترشح اسید کمک کند.
مراجعه به پزشک
اگر با توجه به این توصیه‌ها مشکل شما حل نشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید. مسواک زدن و شست‌وشوی دهان با دهان‌شویه‌ها نمی‌تواند مشکل تلخی را به طور کامل حل کند، بلکه ممکن است فقط کمی آن را کاهش دهد.
علت این مشکل
پزشکان می‌گویند که معمولاً دلیل احساس تلخی در دهان، ترشح نوعی اسید از معده است که به مری می‌آید و انتهای زبان را تلخ می‌کند. اگر این اسید زیاد باشد، ممکن است سوزش سر معده که خیلی‌ها تجربه کرده‌اند، به وجود بیاید. وجود مشکلات در سینوس‌ها یا واکنش به یک دارو هم می‌تواند در تلخی دهان نقش داشته باشد.
اگر یک پرده نازک سفیدهی رنگ در پشت زبان خود مشاهده کردید، این نشانه تجمع باکتری‌هاست و این باکتری‌ها هم می‌توانند باعث تلخی دهان شوند.
سوالاتی برای تشخیص علت تلخی دهان
برای تشخیص علت تلخی دهان، پزشک ممکن است از شما چند سوال بپرسد. مهم است که به این سوالات به دقت و صداقت پاسخ دهید تا پزشک بتواند علت تلخی دهان شما را پیدا کند:
1- آیا به تازگی تغییری در ظاهر یا حس خود در زبان خود احساس کرده‌اید؟
آیا دهان شما ورم، زخم یا آسیبی دارد؟
2- آیا اخیراً با مواد یا محیط‌های غیرعادی تماس داشته‌اید؟
3- آیا اخیراً مشکلی در دهان، گلو یا بینی خود داشته‌اید؟
4- لیستی از داروها، مکمل‌ها یا گیاهان دارویی که مصرف می‌کنید تهیه کنید. آیا سیگار می‌کشید؟
5- اولین باری که تلخی دهان را تجربه کردید، کی بود؟
در دوران تغییر حس چشایی، چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟
- در اینجا چند نکته برای کمک به لذت بردن از غذا در صورتی که حس چشایی شما تغییر کرده است، آمده است:
- اگر طعم همه غذاها برایتان شبیه به هم است، غذاهایی با طعم قوی‌تر امتحان کنید.
- با استفاده از گیاهان معطر، سس‌ها و ادویه‌ها، طعم بیشتری به غذا اضافه کنید.
- گوشت قرمز را در سرکه یا آب‌میوه بخیسید تا طعم بهتری پیدا کند.
- می‌توانید غذا را با سس کاری یا سس شیرین و ترش مصرف کنید.
- غذاهای سرد ممکن است طعم بهتری نسبت به غذاهای گرم داشته باشند.
- ترش یا شور می‌تواند طعم غذا را بهتر کند.
- اگر قهوه یا چای معمولی برایتان خوشمزه نیست، می‌توانید آب لیمو یا چای سبز را امتحان کنید.
- نوشیدنی‌های گازدار یا زنجبیلی که طعم قوی‌تری دارند، ممکن است برای شما جالب‌تر باشند.
- مقدار زیادی آب بخورید و می‌توانید کمی آب لیموی تازه به آن اضافه کنید.
- مرکباتی مثل پرتقال، گریب‌فروت و کیوی می‌توانند کمکتان کنند.
- جویدن آدامس بدون شکر یا مکیدن آبنبات سخت ممکن است برای شما خوب باشد.
- دندان‌های‌تان را دو تا سه بار در روز مسواک بزنید و هنگام مسواک زدن زبان‌تان را هم مسواک کنید. فراموش نکنید که روزانه از نخ دندان، به خصوص در اطراف لثه‌ها استفاده کنید.
جمع‌آوری شده از مجله اینترنتی رضیم
مرجان امینی
