علت درد فانتوم یا درد خیالی چیست؟ (2 نکته مهم)
“`html
درد فانتوم یا درد خیالی چیست؟
درد خیالی(درد فانتوم)به حس درد در ناحیه‌ای از بدن اطلاق می‌شود که پس از عمل جراحی یا آسیب به آن قسمت، بروز می‌کند و فرد سابقه‌ای از درد در آن ناحیه دارد.
درد را به دو نوع تقسیم می‌کنند:
درد حاد
- درد حاد نوعی درد شدید است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند بریدگی، زخم، شکستگی، سوختگی، ضربه یا حتی جراحی ایجاد شود.
- این درد معمولاً با بهبود ناحیه آسیب‌دیده کاهش می‌یابد.
درد مزمن
- درد مزمن درد دائمی‌تر است که می‌تواند خفیف یا شدید باشد و با درد حاد که معمولاً هشداردهنده است متفاوت است.
- این درد می‌تواند هفته‌ها، ماه‌ها و甚至 سال‌ها ادامه یابد و فرد را تحت فشار قرار دهد.
- بیماری‌های رماتیسمی، آرتروز و دردهای ناشی از سرطان و حتی عفونت گوش از این نوع دردها هستند.
- دردهای مزمن دیگری که شایع‌اند شامل کمر درد و سردرد هستند که بیشتر افراد مسن را درگیر می‌کند.
- دردهای ناشی از اعصاب مرکزی و اعصاب محیطی و همچنین دردهای روانی از دردهای مزمن محسوب می‌شوند.
علایم درد فانتوم
- این درد غالباً بلافاصله پس از عمل جراحی آغاز می‌شود.
- درد خیالی می‌تواند در طول زمان تغییر کند و کیفیت آن دستخوش تغییرات شود.
- این درد معمولاً ناپایدار است، اما بعضی بیماران ممکن است درد دائمی با دوره‌های تشدید را تجربه کنند.
- مدت زمان این حملات از چند ثانیه تا چند دقیقه و حتی روزها متغیر است.
- این درد عموماً در نواحی انتهایی اندام قطع‌شده احساس می‌شود و بیشتر به دست‌ها یا پاها مربوط می‌شود.
- نوع درد ممکن است شامل گزگز، احساس نیشگون، فشار، درد مبهم، سوزن سوزن شدن، درد چاقویی یا تیر کشنده باشد.
- در برخی موارد، بیماران ممکن است حس کنند که عضو قطع شده را در وضع خاصی قرار می‌دهند یا اسپاسم‌هایی در اندام خود حس کنند.
- شدت این درد ممکن است برای بیماران مختلف از خفیف تا شدید متفاوت باشد.
عوامل شروع کننده یا بدتر کننده درد خیالی
- عوامل فیزیکی مانند آب و هوای بارانی، دفع مدفوع، سرما، استفاده از پروتز، کاهش جریان خون، ادرار کردن و فشار به عضلات می‌توانند این درد را شروع یا بدتر کنند.
- عوامل روحی همچون اضطراب و استرس می‌توانند تأثیرگذار باشند و درد خیالی معمولاً با تغییر وضعیت بهتر نمی‌شود.
معاینه فیزیکی
بعضی از بیماران می‌توانند نقاط خاصی روی اندام باقی‌مانده داشته باشند که منبع شروع درد خیالی هستند. بنابراین، باید ناحیه باقی‌مانده بررسی شود تا هرگونه منبع درد یا نواحی دردناک شناسایی شوند.
اندام باقی مانده باید از لحاظ این موارد ارزیابی شود:
- نوروما (کلاف عصب در انتهای عصب قطع شده)
- کیست
- وجود بورس (کیسه‌هایی که به طور طبیعی بین عضلات یا عضله و استخوان وجود دارند و تورم آنها می‌تواند باعث درد شود)
- زواید استخوانی
- نقاطی که تحت فشار بیش از حد قرار دارند
فاکتورهای دیگری که باید بررسی شوند شامل:
- اعضای مصنوعی که به خوبی با اندام تطابق ندارند
- محرک‌های مکانیکی
مسائل موضعی مانند هرنیاسیون دیسک یا بیماری‌های نخاعی می‌توانند درد نوروپاتیک در ناحیه مربوط به اندام ایجاد کنند. معاینه دقیق فیزیکی با توجه ویژه به ارزیابی‌های نورولوژیک، شامل بررسی عضلات، قدرت و دامنه حرکتی، باید برای رد کردن دردهای نوروپاتیک مرکزی یا محیطی انجام شود.
درمان درد فانتوم
تا به حال درمان قطعی برای درد اندام فانتوم پیدا نشده است و روش‌های درمانی که استفاده می‌شوند، معمولاً نتایج چندانی به همراه ندارند.
“`
داروهای ضد افسردگی، تحریک طناب نخاعی، طب سوزنی، هیپنوتیزم و بازخورد زیستی از جمله روش‌های درمانی هستند. اما هنوز شواهد قانع‌کننده‌ای وجود ندارد که نشان دهد کدام روش درمانی بهتر عمل می‌کند.
- آیینه درمانی
یکی از روش‌های معروف برای کاهش درد اندام فانتوم، آیینه درمانی است. در این روش با استفاده از آیینه و تصویر اندام سالم، مغز می‌تواند فریب بخورد و درد را کاهش دهد. با این حال، اثربخشی این روش محدود است و ممکن است نتایج قابل پیش‌بینی نباشد. حدود 40% از بیماران هیچ بهره‌ای از این درمان نمی‌برند.
- استفاده از واقعیت افزوده
روش درمانی جدیدی که نتایج مثبتی به همراه داشته، استفاده از واقعیت افزوده و حرکت اندام مجازی است. در این روش، بیماران به حسگرهای مایوالکتریک مجهز می‌شوند تا از سیگنال‌های ماهیچه‌ای اندام قطع‌شده برای حرکت اندام مجازی در واقعیت افزوده استفاده کنند. این روش تأثیر فوق‌العاده‌ای در کاهش درد اندام فانتوم دارد.
- درمان‌ها ممکن است شامل دارو، تحریکات الکتریکی و در برخی موارد جراحی باشند.
- با پیشرفت علم اعصاب، دانشمندان بر این باورند که درد عصبی مزمن ممکن است با استفاده از روش‌های غیر دارویی نظیر آرام‌سازی فرد، رفتار درمانی و نگرش مثبت درمان شود. زیرا این روش‌ها تولید هورمون‌هایی به نام آندروفین که تسکین‌دهنده درد هستند را افزایش می‌دهند.
- دردهای ناشی از اعصاب ممکن است به دلیل آسیب به مغز، طناب نخاعی یا دیگر نواحی عصبی بروز کنند.
- این دردها می‌توانند به شکل سوزش، گزگز یا افزایش حساسیت به گرما و سرما ظاهر شوند.
- نوعی از دردهای عصبی به نام درد خیالی یا فانتوم وجود دارد که در افراد با قطع عضو، به ویژه قطع اندام‌ها، دیده می‌شود.
- این احساس که عضو قطع شده هنوز وجود دارد یا احساس خارش در انگشت‌پای قطع‌شده یا سوزش در دست قطع‌شده به سیستم اعصاب مرتبط است. در واقع، سلول‌های عصبی مغز پس از قطع عضو، راه‌های ارتباطی جدیدی ایجاد می‌کنند که باعث ایجاد این حس می‌شوند.
- افرادی که قبل از قطع عضو، درد تجربه کرده‌اند، بیشتر دچار این نوع درد می‌شوند، زیرا مغز حافظه درد را ذخیره کرده و سیگنال‌های درد را به این ناحیه ارسال می‌کند. در برخی موارد، این حس موقتی است، اما در برخی دیگر، این احساس تا سال‌ها باقی می‌ماند.
- نوع دیگری از دردهای عصبی می‌تواند شامل بی‌حسی و گزگز باشد که مربوط به از دست دادن کامل یا بخشی از حس در دو ناحیه پوست است و معمولاً ناشی از فشار روی عصب می‌باشد. فشار روی عصب سیاتیک در پشت ساق پا و سندرم تونل کارپ از این جمله‌اند.
- بی‌حسی همچنین ممکن است ناشی از کمبود ویتامین B12 و تغییرات طناب نخاعی باشد.
- سکته‌های مغزی، بیماری عصب سه قلو و بیماری MS نیز می‌توانند موجب بی‌حسی در اعضای بدن شوند.
عوامل مؤثر در پیشرفت درد:
مکانیسم‌ها
- محیطی
- نخاعی
- مرکزی
- روحی-روانی
- هرچند درد خیالی معمولاً در چند روز اول پس از قطع عضو ظاهر می‌شود، اما می‌تواند چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد تا بروز کند.
- درد خیالی از لحاظ ماهیت ثابت نیست، اما کیفیت آن در طول سال‌ها تغییر می‌کند.
- به‌طور کلی، درد خیالی معمولاً موقتی است، اما برخی بیماران درد دائمی با دوره‌های تشدید شده را گزارش می‌کنند.
- مدت زمان این دردها می‌تواند از چند ثانیه یا دقیقه تا ساعت‌ها یا روزها متغیر باشد.
- درد خیالی معمولاً در انتهای اندام قطع‌شده و عمدتاً در دست‌ها یا پاها محدود می‌شود.
- این دردها می‌توانند به شکل گزگز، نیشگون، فشردن، درد مبهم، سوزن سوزن شدن، تیر کشیدن و درد ضربان‌دار بروز کنند.
- گاهی مشاهده می‌شود که بیمار عضو قطع‌شده را در وضعیت خاصی قرار می‌دهد یا اسپاسم‌هایی را در اندام حس می‌کند.
- شدت درد در بیماران از خفیف تا شدید متفاوت است.
- بسیاری از بیماران می‌توانند نقاط خاصی روی اندام باقی‌مانده تشخیص دهند که به عنوان نقاط شروع درد خیالی عمل می‌کنند. در نتیجه، این اندام باید از نظر هر گونه منبع درد یا نقاط دردناک که باعث آغاز درد می‌شود، بررسی گردد.
همچنین بخوانید:
