علت سردرد همراه با حالت تهوع و چشم درد (2 نکته مهم)

“`html
سردرد و مشکلات چشمی
یک تصور غلطی که بین مردم رایج است این است که خستگی چشم به خاطر مشکلات بینایی یا انحراف چشم باعث سردرد میشود. اگرچه مشکلات بینایی و انحرافات چشمی باید اگر وجود دارند، درمان شوند و گاهی اصلاح این مشکلات میتواند به بهبود سردرد کمک کند، اما معمولاً سردرد ارتباطی با شماره عینک فرد ندارد. البته برخی از بیماریهای چشم میتوانند باعث سردرد شوند و شماری از انواع سردرد نیز با علائم چشمی همراه هستند، اما در بیشتر افراد مبتلا به سردرد، معاینه چشم کاملاً طبیعی است.
چرا سردرد میتواند باعث حالت تهوع شود؟
اگر به خاطر سردرد قصد دارید به پزشک مراجعه کنید، بهتر است به جزئیات سردرد خود توجه کنید چرا که این جزئیات میتوانند به پزشک برای تشخیص علت کمک کنند:
نوع و شدت سردرد:
آیا درد خفیف است یا شدید؟ آیا درد حالت ضرباندار دارد؟ شبیه برق گرفتگی است؟ آیا با احساس سنگینی سر همراه است؟
زمان درد: آیا درد در زمان خاصی از روز بدتر یا بهتر میشود؟
محل درد:
آیا سردرد در تمام سر احساس میشود یا فقط در یک ناحیه خاص (مثل پیشانی یا پشت چشمها) متمرکز است؟ آیا درد دو طرفه است یا فقط در یک طرف سر احساس میشود؟
مشکلات همراه:
آیا زمانی که سردرد دارید، مشکلات دیگری هم دارید؟ مثلاً آیا تغییری در بینایی خود احساس میکنید؟ آیا نقاط تیره یا جرقههای روشن میبینید؟ آیا احساس تهوع و استفراغ، سرگیجه، اشکی شدن یا افتادگی پلک در زمان سردرد دارید؟
عوامل تشدید کننده:
آیا یک عمل خاص (مثل خم شدن، سرفه کردن) باعث بدتر شدن یا ایجاد سردرد میشود؟ آیا خوردن غذای خاصی باعث سردرد میشود؟ آیا عواملی مثل نور شدید، بوهای خاص یا چیزهای دیگر باعث شروع سردرد میشوند؟
الگوی کلی درد:
سردرد معمولاً کی شروع میشود؟ آیا حاد است یا مزمن؟ آیا اخیراً تغییری در شیوه خاص سردرد شما ایجاد شده است؟
سابقه خانوادگی:
آیا در نزدیکان شما کسی از سردرد رنج میبرد؟
علاوه بر بررسی ویژگیهای درد، برای تشخیص علت سردرد معمولاً یک معاینه کامل پزشکی شامل بررسی نبض و فشار خون، ارزیابی کامل سیستم عصبی و معاینه چشم انجام میشود. همچنین گاهی لازم است که علاوه بر این کارها، از روشهای تصویربرداری (مثل سی تی اسکن یا MRI) و آزمایش میدان بینایی نیز برای تشخیص علت سردرد استفاده شود.
البته، همانطور که قبلاً گفته شد، در بیشتر موارد معاینه چشم طبیعی است اما سردردهای مرتبط با مشکلات چشمی را میتوان به سه گروه تقسیم کرد:
سردردهایی که علائم چشمی ایجاد میکنند
سردردهایی که ناشی از بیماریهای چشمی هستند.
حالات خاص
سردردهایی که علائم چشمی ایجاد میکنند.
میگرن
میگرن یکی از دلایل رایج و احتمالاً شایعترین علت سردردهای مکرر است. این بیماری در زنان بیشتر مشاهده میشود. اکثریت افرادی که میگرن دارند، سابقه خانوادگی ابتلا به سردرد دارند. سردردهای میگرنی معمولاً در سنین جوانی آغاز میشوند و در سنین بالای 50 سال معمولاً کاهش مییابند. سردرد میگرنی معمولاً یکطرفه و ضرباندار است و میتواند از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد. این نوع سردردها گاهی با احساس تهوع و استفراغ همراه هستند. بسیاری از افرادی که میگرن دارند…
“`
زمانی که فردی به حمله سردرد دچار میشود، از نور و صدا ترسیده و معمولاً ترجیح میدهد در مکان ساکت و تاریکی استراحت کند.
در این زمان، اگر چراغ را روشن کنیم یا صدای بلندی ایجاد کنیم، ممکن است سردرد او بدتر شود. تغییرات هورمونی هم میتوانند روی میگرن تأثیر بگذارند؛ عواملی همچون قاعدگی، بارداری و استفاده از قرصهای هورمونی جلوگیری از بارداری معمولاً میگرن را تشدید میکنند. همچنین عواملی مثل گرسنگی، کمخوابی، خستگی، استرس، ورزش سنگین، بعضی غذاهای خاص (مثل قهوه، شکلات، پنیر کهنه، آجیل و الکل) و بوی بعضی چیزها (مثل بوی سیگار یا عطر) میتوانند باعث شروع حمله میگرن شوند. جالب است که نه تنها وجود استرس، بلکه پایین آمدن ناگهانی استرس هم میتواند حمله میگرن را به وجود آورد.
به عنوان مثال، بسیاری از افراد مبتلا به میگرن بعد از پایان امتحانات سر درد میگیرند. علت اصلی میگرن، تنگشدن موقتی عروق مغزی است که با باز شدن زیاد عروق همراه میشود. در ابتدای حمله، علائم بصری میگرن ظاهر میشود و سپس سردرد ضرباندار ایجاد میشود. میگرن در همه افراد به یک شکل بروز نمیکند و انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
میگرن کلاسیک:
در میگرن کلاسیک، همیشه قبل از شروع سردرد، علائم بصری خاصی ظاهر میشود. یکی از بارزترین این علائم، یک لکه سیاه در میدان بینایی فرد است که به تدریج بزرگتر میشود و به سمت کنارههای میدان بینایی میرود. این لکه معمولاً با خطوط زیگزاگی رنگی و درخشان احاطه میشود. این علامت نشانهای قوی برای تشخیص میگرن است.
یكی دیگر از علائم بصری در میگرن کلاسیک، تاریک شدن یک سمت میدان بینایی است. در این حالت فرد نمیتواند یک سمت (چپ یا راست) را به وضوح ببیند. این علائم چشمی معمولاً بین 10 تا 20 دقیقه طول میکشد و تقریباً همیشه پیش از یک ساعت ناپدید میشود. به تدریج، با محو شدن علائم بصری، سردرد ضرباندار یک طرفه آغاز میشود که با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد بعد از چند ساعت بهبود مییابد.
میگرن معمولی:
این نوع از میگرن که شایعترین گونه آن است، معمولاً بدون علائم بصری بروز میکند اما ممکن است درد در اطراف چشمها احساس شود. در میگرن معمولی، سردرد همیشه یک طرفه نیست و ممکن است درد در کل سر حس شود. حمله میگرن معمولی معمولاً در چند ساعت تا چند روز بهبود مییابد.
میگرن چشمی:
این نوع میگرن که اغلب در افراد مسنتر پیش میآید، شامل علائم بصری مشابه میگرن است، ولی فرد به سردرد دچار نمیشود. علائم بصری در میگرن چشمی عبارتند از:
لکه سیاه که با خطوط زیگزاگ رنگی احاطه شده است.
تاریک شدن یک سمت میدان بینایی
تنگ شدن تدریجی میدان بینایی به گونهای که فرد احساس میکند از یک سوراخ کوچک به بیرون نگاه میکند.
دوبینی گذرا
این علائم معمولاً به تدریج شروع و خاتمه مییابند و حداکثر پس از 60 دقیقه به طور کامل برطرف میشوند. اگر این علائم به طور کامل بهبود نیابند، باید بررسی دقیقتری انجام شود، زیرا گاهی اوقات بیماریهای جدی مانند ناهنجاریهای عروق مغزی میتوانندعلائم بصری مشابهی به میگرن چشمی ایجاد کنند، اما در این بیماریها نقصهای بینایی به طور کامل از بین نمیروند.
میگرن شبکیه:
میگرن شبکیه یک نوع نادر از میگرن است که در اثر انقباض موقتی سرخرگهای شبکیه رخ میدهد و یک اختلال بینایی گذرا ایجاد میکند. این اختلال میتواند به صورت سیاه شدن بخشی از میدان بینایی در یک چشم یا حتی کوری کامل یک چشم بروز کند که کمتر از یک ساعت طول میکشد و به طور کامل بهبود مییابد. اختلال بینایی در میگرن شبکیه ممکن است با سردرد همراه باشد یا نه.
برخی بیماریهای جدی قلبی عروقی ممکن است علائم یکسانی در چشم ایجاد کنند. اگر این علائم ظاهر شوند، ضروری است که فرد به دقت از نظر بیماریهای دیگر بررسی شود. فقط زمانی که هیچ بیماری دیگری پیدا نشود، میتوان به تشخیص میگرن شبکیه فکر کرد.
درمان میگرن
بسیاری از افرادی که به میگرن مبتلا هستند، بیشتر از سردرد و نشانههای چشمی، نگران وجود تومور مغزی یا کوری دائمی میشوند. با انجام یک معاینه کامل پزشکی و اطمینان از اینکه مشکلشان خوشخیم است و عوارض دائمی ندارد، میتوانند کمی آرامش پیدا کنند. حتی در برخی موارد، کاهش استرس ناشی از نگرانی میتواند باعث کاهش فراوانی و شدت حملات میگرنی شود.
همچنین شناسایی عواملی که میتوانند حملات میگرنی را شروع یا تشدید کنند و دوری از این عوامل (مانند بیخوابی، خستگی، گرسنگی، استرس، بوی سیگار، بوی عطر، و غذاهای خاص)، میتواند کمککننده باشد. انجام ورزشهای سبک در روز و پرهیز از ورزشهای سنگین نیز به کنترل میگرن کمک میکند. اگر سردرد میگرنی شدید باشد و باعث مختل شدن فعالیتهای روزانه شود، میتوان از مسکنهای معمولی یا داروهای خاص برای کنترل آن استفاده کرد. ولی اگر فرد مجبور باشد بیش از ۲-۳ بار در هفته از مسکن استفاده کند، ممکن است به آن وابسته شود و با قطع مصرف دوباره دچار سردرد شود. در این موارد، لازم است تحت نظر پزشک، داروهای خاصی به طور مرتب مصرف شود تا تعداد حملات میگرنی کاهش یابد و فرد نیاز نداشته باشد به طور مداوم از مسکن استفاده کند.
سردردهای تنشی (Tension headache)
سردرد تنشی نوع خاصی از سردرد است که معمولاً در افراد افسرده یا کسانی که تحت استرس قرار دارند، پیش میآید. این نوع سردرد به طور کلی در بیشتر ساعات روز وجود دارد ولی شدت آن معمولاً خفیف تا متوسط است و کارهای روزمره را مختل نمیکند. معمولاً در پایان روز و وقتی فرد خسته میشود، این سردردها شدیدتر میشوند. افراد مبتلا معمولاً احساس میکنند که “یک وزنه روی سرشان گذاشتهاند”. مهم است که بدانیم سردرد تنشی ممکن است فقط در ناحیه پیشانی و دور چشمها احساس شود و به همین دلیل گاهی ممکن است به مشکلات چشمی نسبت داده شود. برخی کارشناسان بر این باورند که سردرد تنشی نوعی میگرن خفیف است و درمان آن نیز شباهت به درمان میگرن دارد.
سردرد خوشهای (Cluster headache)
این نوع سردرد بیشتر در مردان سیگاری بین ۳۰ تا ۵۰ سال مشاهده میشود. این سردردها خوشخیم هستند و معمولاً به صورت حملات ناگهانی درد در یک سمت سر و پشت چشم به وجود میآیند و گاهی باعث بیدار شدن فرد از خواب میشوند. در زمان حمله، علائم چشمی مانند اشکریزش و قرمزی در سمت مبتلا ظاهر میشود و ممکن است پلک در سمت مبتلا افت کند و مردمک آن بزرگتر شود. همچنین ممکن است در همان سمت، آبریزش بینی نیز وجود داشته باشد. معمولاً حمله حاد این سردرد حدود یک تا دو ساعت طول میکشد و عارضه خاصی ایجاد نمیکند. سردرد خوشهای معمولاً چندین بار در طول یک دوره چند هفتهای تا چند ماه تکرار میشود و سپس به تدریج بهبود مییابد. البته امکان بروز دوباره این حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.
التهاب شریان گیجگاهی (Temporal arteritis)
این بیماری عمدتاً در افراد مسن (بالای ۶۰ سال) رخ میدهد. اگرچه این بیماری نادر است، اما به دلیل احتمال کوری دائمی برای هر دو چشم، تشخیص و درمان سریع آن بسیار مهم است. این بیماری به صورت سردرد، درد و حساسیت در ناحیه پیشانی و گیجگاه، خستگی، درد مفصل فک، تب، کاهش وزن، و درد منتشر عضلانی ظاهر میشود. در این بیماری، واکنشهای التهابی ممکن است باعث بسته شدن شریانهای سر شود. اگر این وضعیت در شریانهای چشم رخ دهد، میتواند عواقب وخیمی داشته باشد.
“`html
باعث کاهش دید دائمی شود.
همچنین بخوانید:
از دیگر علائم چشمی این بیماری میتوان به آسیب عصب بینایی، کاهش دید گذرا، دوبینی و فلج عضلات چشمی اشاره کرد. این بیماری معمولاً در عرض یک یا دو سال بهبود مییابد، اما در طول این مدت برای جلوگیری از بروز عوارض جدی مانند نابینایی لازم است داروهای کورتیکو-استروئیدی به صورت منظم و تحت نظر پزشک مصرف شوند. نکته مهم این است که اگر افراد مسن به طور ناگهانی دچار افت دید شوند، باید به طور کامل بررسی شوند تا احتمال وجود این بیماری را پیگیری کنند، زیرا در صورت وجود این بیماری، احتمال ابتلای چشم دیگر نیز بسیار زیاد است. اگر پزشک این بیماری را تشخیص دهد، هرچند نمیتوان به بازگشت بینایی در چشم مبتلا کمک کرد، اما با تجویز داروهای کورتیکو-استروئیدی خوراکی یا تزریقی میتوان از بیماری چشم دیگر پیشگیری کرده و فرد را از نابینایی هر دو چشم نجات داد.
علل نادر سردرد همراه با علائم چشمی
تومورهای مغزی:
تومورهای مغزی معمولاً باعث افزایش فشار داخل جمجمه و سردرد شدید و دائمی میشوند که صبحها بیشتر احساس میشود. این نوع سردرد با حرکتهایی مانند خم شدن، زور زدن، حبس نفس، سرفه و حرکت دادن سر بدتر میشود. سردرد ناشی از تومور معمولاً با استفراغ (گاهی بدون حالت تهوع) همراه است. سایر علائم تومورهای مغزی شامل موارد زیر هستند:
- فلج اعصاب چشم که میتواند منجر به انحراف چشم و دوبینی شود
- ورم سر عصب بینایی (که در معاینه چشم قابل تشخیص است)
- کاهش دید گذرا
- تار شدن بخشی از میدان بینایی در یک یا هر دو چشم (که بررسی میدان بینایی به تشخیص محل تومور کمک میکند)
- ندرتاً ایجاد توهمات بینایی
- نابینایی در یک یا هر دو چشم (در موارد پیشرفته تومور)
خونریزی مغزی:
خونریزی داخل جمجمه علاوه بر ایجاد سردرد شدید، ممکن است با فلج عضلات چشم، دوبینی یا خونریزی در شبکیه و زجاجیه همراه باشد. گاهی اوقات، سکتههای مغزی نیز باعث مشکلاتی در میدان بینایی میشوند که با بررسی میدان بینایی قابل شناسایی است.
مننژیت:
مننژیت یا التهاب پردههای مغزی میتواند باعث سردرد و همچنین فلج عضلات چشمی، انحراف چشم و دوبینی شود. مننژیت همچنین میتواند به ترس از نور و درد در زمان حرکت چشم منجر شود.
سردردهای ناشی از بیماریهای چشمی
به عنوان یک نکته، برخلاف باور عمومی، عیوب انکساری معمولاً باعث سردرد نمیشوند؛ اما برخی دیگر از بیماریهای چشمی میتوانند سردرد و به ویژه درد در اطراف چشم را ایجاد کنند.
خشکی چشم
خشکی چشم یکی از دلایل رایج درد و ناراحتی در اطراف چشمهاست که معمولاً در صبح بهتر و در پایان روز بدتر میشود. انجام فعالیتهای چشمی مانند مطالعه یا کار با کامپیوتر نیز میتواند این درد را تشدید کند.
بیماریهای قرنیه
قرنیه بافت بسیار حساسی است و تعداد زیادی از اعصاب حسی در آن وجود دارد، به همین دلیل به درد و تحریک واکنش زیادی نشان میدهد. (احتمالاً تجربه کردهاید که حتی ورود یک ذره گرد و غبار به چشم چقدر دردناک است؛ در حالی که ممکن است با سنگی در کفشتان راحت راه بروید). تحریک به این بافت حساس میتواند منجر به درد شدید در چشم و اطراف آن و حتی گاهی در کل سر شود.
برای مثال، ورود هر نوع جسم خارجی به چشم، چه به طور مستقیم با قرنیه تماس داشته باشد و چه در پشت پلک گیر کند و منجر به خراشیدگی قرنیه شود، میتواند بسیار دردناک باشد.
“““html
علاوه بر ایجاد درد و قرمزی و اشکی شدن چشم، معمولاً سردرد نیز به وجود میآید. افرادی که به دلیل جوشکاری یا نگاه کردن طولانی مدت به برف، یعنی مثلاً در ورزش اسکی، آسیب میبینند، ممکن است دچار برقزدگی چشمها شوند. در این حالت، پوشش خارجی چشم (اپیتلیوم) آسیب میبیند و فرد علاوه بر احساس درد و اشکی شدن، با سردرد شدید نیز مواجه میشود. این نوع سردرد را جوشکاران، که فکر میکنند استفاده از عینک مناسب باعث کاهش شانشان میشود، به خوبی تجربه میکنند.
زخم قرنیه یکی دیگر از بیماریهای چشم است که میتواند سردرد به وجود آورد. همچنین التهاب قرنیه یا کراتیت نیز میتواند دلیل سردرد باشد. یکی از بیماریهای قرنیه که معمولاً باعث سردرد صبحگاهی میشود، خراش راجعه قرنیه است. در این بیماری، اپیتلیوم قرنیه به بافتهای زیرین خود به طور ضعیف متصل است و در برابر کنده شدن آسیبپذیر است. به همین خاطر، وقتی فرد صبح چشمانش را باز میکند، ممکن است بخشی از اپیتلیوم کنده شود و علاوه بر سوزش و اشکی شدن و درد چشم، سردرد در همان سمت نیز تجربه کند.
گلوکوم حاد زاویه بسته
این بیماری باعث تاری دید، درد در چشم، اشکی شدن و سردرد شدید میشود. با انجام یک معاینه دقیق چشم، شامل اندازهگیری فشار داخل چشم و بررسی ساختمان زاویه اتاق قدامی، میتوان این بیماری را تشخیص داد. تشخیص به موقع این بیماری بسیار اهمیت دارد، زیرا میتواند منجر به کاهش دائمی دید فرد شود.
التهاب داخل چشمی (Uveitis)
التهاب داخل چشمی (یوئیت) هم میتواند علاوه بر درد چشم، سردرد ایجاد کند. به ویژه اگر قسمتی از این التهاب، مانند عنبیه، درگیر شود، احتمال ایجاد سردرد بیشتر میشود.
التهاب صلبیه (Scleritis)
التهاب صلبیه میتواند باعث درد شدید چشم و سردرد شود. نکته قابل توجه این است که اگر التهاب صلبیه در قسمتهای خلفی چشم روی دهد، ممکن است ظاهر چشم تغییر خاصی نکند، اما باعث سردرد شدید در ناحیه پشت چشم گردد. تشخیص این بیماری اهمیت زیادی دارد زیرا ممکن است با بیماریهای جدیتری همراه باشد که در صورت درمان نکردن به موقع، خطرناک شود. همچنین، این بیماری میتواند منجر به آسیب جدی و حتی سوراخ شدن چشم گردد.
بیماریهای حدقه چشم
وجود التهاب یا تومور در ناحیه پشت چشم یا در حدقه چشم میتواند باعث سردرد شود.
التهاب عصب بینایی
التهاب عصب بینایی نه تنها باعث تاری دید میشود بلکه میتواند با درد چشم و سردرد (بخصوص در ناحیه پشت چشم) نیز همراه باشد. افراد دارای التهاب عصب بینایی معمولاً با حرکت دادن چشم، درد بیشتری را احساس میکنند.
زونای چشمی
این بیماری ناشی از ویروس آبله مرغان است که در اعصاب حسی چشم فعال میشود. علامت مشخص آن، ظهور دانههای ریز پوستی بر روی زمینهای ارغوانی و بنفش همراه با درد شدید است. معمولاً درد یکی دو روز قبل از بروز دانهها شروع میشود و تا مدتی پس از آن ادامه دارد. در برخی افراد، درد ناشی از زونا ممکن است حالت مزمن به خود بگیرد و تا ماهها ادامه پیدا کند. اگر زونای چشمی علاوه بر درگیری پوست دور چشم، بافتهای داخل چشم را هم درگیر کند، بیماری التهاب داخل چشمی (یوئیت) میتواند سردرد را بدتر کند.
حالات متفرقه
دردهای صورت: گاهی مشکلات صورت میتواند با درد چشم اشتباه شود. مثلاً آسیب به اعصاب حسی صورت، مشکلات سینوسها و مشکلات دندانی ممکن است باعث سردرد شبیه به درد چشم گردد.
دردهای تیر کشنده: گاهی فرد درد تیر کشنده در چشم خود احساس میکند. این حالت معمولاً چند ثانیهای طول میکشد و به سرعت از بین میرود. اگر این حالت زیاد تکرار نشود و کوتاه باشد، معمولاً نیازی به نگرانی نیست؛ اما اگر این حالت مکرر تکرار شود یا با مشکلات چشم یا سایر عوارض عصبی همراه باشد، ممکن است به دلیل فشار به اعصاب حسی توسط تودههای عروقی یا تومورها باشد.
“`
این نوع بررسی برای پیدا کردن علت بیماری و در صورت امکان درمان آن اهمیت دارد.
نور هراسی (Photophobia): نور هراسی یا ترس از نور، حالتی است که در آن فرد هنگام نگاه کردن به نور احساس درد میکند. به همین دلیل تمایل دارد که چشمهایش را نیمه بسته نگه دارد و در محیطی با نور کم باشد. رایج ترین علتهای این مشکل، بیماریهای قرنیه و التهابهای داخل چشم (به نام یووئیت) هستند. همچنین، بیماریهایی مانند میگرن، مننژیت و خونریزی درون جمجمه نیز میتوانند باعث نور هراسی شوند.
سردردهای ناشی از آفتاب: وقتی کسی در برابر نور شدید آفتاب قرار میگیرد، مردمکهای چشمش تنگ میشود و فرد به طور خودکار پلکهایش را تنگ میکند تا نور کمتری به چشمش برسد. این انقباض مداوم میتواند منجر به سردرد (به خصوص در ناحیه پیشانی) شود. اگر بعد از قرار گرفتن در زیر آفتاب همیشه دچار سردرد میشوید، شاید استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبهدار بتواند کمکتان کند.
سردرد ناشی از قطرههای چشمی: استفاده از قطرههای چشمی معمولاً میتواند باعث احساس سوزش و ناراحتی خفیف در اطراف چشمها شود. اما قطره پیلوکارپین که برای درمان برخی بیماران مبتلا به گلوکوم به کار میرود، میتواند باعث درد در ناحیه پیشانی و به ویژه ابروها شود. معمولاً بعد از چند بار استفاده از این قطره، شدت درد کمتر میشود و فرد به آن عادت میکند. اما اگر سردرد یا درد ابروها ادامه پیدا کرد، لازم است این قطره را قطع کرده یا با داروی دیگری جایگزین کنید.