علت و درمان بلفارواسپاسم (Blepharospasm) پلك زدن غیر ارادی چشم (2 نکته مهم)

همه چیز در مورد عارضه بلفارواسپاسم

بلفارواسپاسم (Blepharospasm) به معنای پلک زدن غیر ارادی یا بسته شدن غیر ارادی پلک‌ها است. بلفارواسپاسم یک عارضه عصبی است که بیشتر در زنان میانسال و بزرگسال مشاهده می‌شود. با ما باشید تا درباره این عارضه بیشتر بدانید.

بسته شدن غیر ارادی چشمان یا بلفارواسپاسم

بلفارواسپاسم نوعی حرکت غیر ارادی روی پلک‌ها است که هر چند ثانیه یک بار در طول یک یا دو دقیقه اتفاق می‌افتد. این حرکات گاهی اوقات باعث می‌شود که چشم به طور کامل بسته شود. حالتی که پلک‌ها به‌طور دوطرفه، مزمن و غیر قابل کنترل بسته می‌شوند، به عنوان بلفارواسپاسم خوش خیم شناخته می‌شود.

هرچند علت بلفارواسپاسم معمولاً مشخص نیست، ولی شرایط زیر می‌توانند با بلفارواسپاسم همراه باشند:

• خشکی چشم
• یووئیت
• سایر مشکلات چشمی

در برخی موارد، انقباض پلک ممکن است نشانه‌ای از اختلالات مغزی و عصبی باشد. اختلالات مغزی که می‌توانند باعث بلفارواسپاسم شوند عبارتند از:

• دیستونی‌های گردن

عوارض جانبی داروها، به ویژه داروهایی که برای درمان صرع و داروهای روان‌پزشکی استفاده می‌شوند

• سندرم توره
• فلج بل (فلج عصب صورت)

در شرایط زیر نیز ممکن است حالات مشابه بلفارواسپاسم در چشم ایجاد شود:

• نور شدید
• التهاب سطح چشم یا پلک
• کمبود خواب
• استرس شدید
• وزیدن باد به صورت

اینترنت پر است از وب‌سایت‌هایی که مطالب پزشکی دارند، اما چقدر از این مطالب معتبر هستند؟

این وب‌سایت‌ها مستقیماً توسط پزشکان متخصص و تیم درمانگران اعصاب (روانشناس، روانپزشک، گفتار درمانگر و …) مدیریت می‌شوند. ما از سال 1388 آغاز کردیم و حالا گروه پزشکان جایروس با معرفی بهترین کادر درمانی در مناطق مختلف تهران و شهرستان‌ها در تلاش است تا در رفع مشکلات جسمی در حوزه‌های مغزو اعصاب، روان، ارتوپدی، توانبخشی و مشکلات روانپزشکی بزرگسالان و کودکان به شما کمک کند.

بلفارواسپاسم بیماری نادری است (یک نفر از هر 20,000 نفر). سن متوسط شروع بیماری 60 سالگی است و در خانم‌ها بیشتر شایع است. بعضی بیماران مبتلا به بلفارواسپاسم ممکن است سابقه‌ای از خشکی چشم یا حساسیت به نور داشته باشند. گاهی اوقات تحریک چشم (مثل نور خورشید، باد خنک، سرو صدا، حرکات سریع سر یا چشم) و استرس عصبی می‌تواند حملات بلفارواسپاسم را شروع کند.

با پیشرفت بیماری، حملات شدیدتر و بیشتر می‌شوند تا جایی که ممکن است بسته شدن پلک‌ها تا چند ساعت ادامه یابد و فرد عملاً برای مدت طولانی نمی تواند ببیند. این بیماری گاهی به قدری شدید می‌شود که باعث می‌شود فرد نتواند در جامعه حاضر شود و به انزوا و افسردگی می‌انجامد. معمولاً فشارهای روحی و استرس (مثل حضور در مکان‌های ناشناخته) می‌توانند وضعیت بلفارواسپاسم را بدتر کنند. در حالت خواب، بلفارواسپاسم متوقف می‌شود. همچنین تمرکز بر یک فعالیت خاص معمولاً به کاهش حملات کمک می‌کند. sometimes این بیماری برای چند روز به طور کامل بهبود می‌یابد.

شایع‌ترین نوع بلفارواسپاسم، “بلفارواسپاسم خود به خودی خوش‌خیم” (Benign Essential Blepharospasm) است که با بسته شدن مکرر غیر ارادی پلک‌ها شناخته می‌شود. گاهی اوقات بلفارواسپاسم با بیماری‌های دیگری مانند سندرم توره (Tourette Syndrome) هم‌زمان می‌شود. بلفارواسپاسم در واقع نوعی دیستونی است که به انقباض غیر ارادی مکرر و طولانی مدت یک یا چند عضله اشاره دارد. در ابتدای بیماری معمولاً تشخیص درست نمی‌شود و ممکن است با آلرژی یا خشکی چشم اشتباه گرفته شود. در ابتدا ممکن است…
“`

بیمار معمولاً پلک زدن‌های بیشتری دارد که می‌تواند به مدت طولانی طول بکشد. در برخی موارد، شدت این حالت به حدی می‌رسد که بیمار به دلیل ناتوانی در باز کردن پلک‌ها عملاً نمی‌تواند ببیند. خستگی، استرس و نور می‌توانند این وضعیت را بدتر کنند.

بلفارواسپاسم هنگام خواب برطرف می‌شود. بیشتر بیماران مبتلا به بلفارواسپاسم از عینک‌های تیره استفاده می‌کنند. برخی فعالیت‌ها مانند نگاه کردن به بالا، راه رفتن، خواندن، رانندگی، تماشای تلویزیون و نگاه کردن به پایین ممکن است علائم را در برخی بیماران تشدید کند. اما در عوض، انجام بعضی کارها می‌تواند به کاهش علائم کمک کند، مثل دراز کشیدن، صحبت کردن، آواز خواندن، خمیازه کشیدن، خندیدن، فشار دادن ناحیه ابرو یا گیجگاهی، آدامس جویدن و باز کردن دهان. در برخی افراد، انقباضات ممکن است به نواحی دیگر مانند پیشانی، بینی، صورت و حتی گردن هم سرایت کند. اگر بلفارواسپاسم با انقباضات در قسمت پایینی صورت یا فک همراه باشد به آن سندرم Meige گفته می‌شود.

علت بلفارواسپاسم چیست؟

به نظر می‌رسد که بلفارواسپاسم به دلیل یک نوع اختلال در عملکرد “عقده‌های قاعده‌ای مغز” به وجود می‌آید. این بخش از مغز در هماهنگی حرکات عضلات نقش دارد. البته هنوز دلیل دقیق بلفارواسپاسم مشخص نشده است.

در اکثر موارد، بلفارواسپاسم بدون هیچ دلیل خاصی اتفاق می‌افتد. با این حال، در بسیاری از افراد، خشکی چشم می‌تواند عاملی تحریک‌کننده باشد که در افراد حساس شروع بلفارواسپاسم را به همراه داشته باشد. گاهی این حالت یا دیگر انواع دیستونی در برخی افراد یک خانواده دیده می‌شود، پس ممکن است عامل‌های وراثتی و ژنتیکی تأثیرگذار باشند.

چگونه بلفارواسپاسم تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص بلفارواسپاسم بر اساس نشانه‌های بالینی انجام می‌شود. برای تشخیص نیاز به آزمایش یا تصویربرداری خاصی نیست. انجام برخی آزمایش‌ها فقط زمانی لازم است که بخواهیم مشکلات دیگری مانند وجود تومور را رد کنیم.

درمان‌های دارویی

چون علت اصلی بلفارواسپاسم مشخص نیست، درمان خاصی برای آن وجود ندارد. داروهای ضد تشنج، آرام‌بخش‌ها و داروهای ضد افسردگی معمولاً برای کنترل بلفارواسپاسم استفاده می‌شوند. پاسخ هر فرد به داروهای مختلف متفاوت است و نمی‌توان از قبل پیش‌بینی کرد که کدام دارو برای فرد مناسب‌تر است. معمولاً فرد باید داروهای مختلف را تحت نظر پزشک امتحان کند تا بفهمد کدام دارو برای او بهتر عمل می‌کند. به هر حال، درمان دارویی معمولاً تاثیر زیادی بر بلفارواسپاسم ندارد و در بهترین حالت باعث بهبود موقت می‌شود. به علاوه، بسیاری از بیماران پاسخ مناسبی به درمان دارویی نمی‌دهند.

درمان با تزریق بوتوکس

در حال حاضر، بهترین روش درمان بلفارواسپاسم، تزریق بوتوکس است. بوتوکس نام تجاری یک پروتئین پیچیده است که از یک باکتری به نام کلاستریدیوم بوتولینوم استخراج می‌شود. تزریق این ماده به عضلات پلک‌ها و اطراف چشم در 80 تا 90 درصد موارد نتیجه راضی‌کننده‌ای دارد. بعد از تزریق، بوتوکس به انتهای عصبی که به عضلات سیگنال می‌دهند، جذب می‌شود.

در این نقاط، بوتوکس مانع آزاد شدن یک ماده شیمیایی به نام استیل کولین می‌شود که مسئول انقباض عضلات است. این کار باعث ایجاد نوعی فلج موقتی در عضلات می‌شود که معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد.

طول می‌کشد. وقتی بوتاکس به صورت مستقیم به عضلاتی که مسئول بسته شدن پلک‌ها هستند تزریق می‌شود، این عضلات فلج می‌شوند و نمی‌توانند منقبض شوند. در نتیجه، علائم بلفارواسپاسم از بین می‌روند. معمولاً اثر تزریق بعد از یک یا دو هفته ظاهر می‌شود و بین ۳ تا ۶ ماه باقی می‌ماند. بعد از این زمان، نیاز به تزریق مجدد بوتاکس وجود دارد.

البته در برخی از بیماران، بعد از یک یا دو بار تزریق، علائم بهبود می‌یابند، اما این وضعیت کم‌بارز است و معمولاً لازم است که تزریق بوتاکس هر ۳ تا ۶ ماه تکرار شود. تزریق بوتاکس روشی بسیار مؤثر برای کنترل علائم بلفارواسپاسم است، به طوری که در بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد موارد، باعث بهبود قابل توجه بیمار می‌شود. البته تزریق بوتاکس ممکن است عوارضی مانند افتادگی پلک، تاری دید یا دوبینی را ایجاد کند، اما تمام این عوارض موقتی هستند و حداکثر تا ۶ ماه برطرف می‌شوند. اثر تزریق معمولاً در عرض چند روز آغاز می‌شود و تا ۳ تا ۴ ماه ادامه دارد. این تزریق باید هر ۳ تا ۴ ماه یکبار تکرار شود. یکی از عوارض ممکن این تزریق، افت موقتی پلک است که معمولاً بعد از چند روز یا چند هفته رفع می‌شود.

جراحی

جراحی معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که تزریق بوتاکس هیچ اثر مفیدی نداشته باشد یا بیمار تمایل به انجام تزریقات مکرر نداشته باشد. رایج‌ترین روش جراحی که برای درمان بلفارواسپاسم استفاده می‌شود، برداشتن عضله یا میکتومی (Myectomy) است. در این روش، قسمتی از عضلات مسئول بستن پلک‌ها با جراحی برداشته می‌شود. این روش در ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد، علائم بلفارواسپاسم را بهبود می‌بخشد. اما عوارض جراحی بیشتر از تزریق بوتاکس است و علاوه بر این، عوارض بوتاکس معمولاً قابل برگشت هستند اما عوارض جراحی غالباً غیرقابل برگشت هستند.

درمان‌های حمایتی

همان‌طور که گفته شد، استرس و فشار عصبی معمولاً باعث تشدید بلفارواسپاسم می‌شود. آموزش بیمار و حمایت مؤثر خانواده از فرد مبتلا به بلفارواسپاسم می‌تواند نتایج خوبی در کنترل علائم داشته باشد. باید توجه داشت که حملات شدید بلفارواسپاسم می‌تواند فرد را برای چندین ساعت عملاً نابینا کند. بنابراین، ایمن‌سازی محیط زندگی فرد بسیار مهم است تا در صورت بروز چنین شرایطی خطری برای او پیش نیاید. بلفارواسپاسم ممکن است موجب بروز اضطراب، افسردگی و انزوای فرد شود. درمان اضطراب و افسردگی در این شرایط می‌تواند عملکرد فرد را بهبود بخشد. استفاده از عینک‌های آفتابی تیره به دو دلیل به مبتلایان بلفارواسپاسم کمک می‌کند.

اول اینکه عینک آفتابی با جلوگیری از تابش نور شدید به چشم، مانع از تحریک چشم شده و تا حدی از بروز حمله بلفارواسپاسم جلوگیری می‌کند. همچنین، عینک تیره با پنهان کردن چشم، مانع می‌شود که دیگران متوجه پلک زدن غیرعادی فرد شوند و این باعث می‌شود حضور در اجتماع برای فرد راحت‌تر شود. استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی و مرطوب‌کننده‌های چشم برای درمان خشکی چشم و التهاب پلک (بلفاریت) با کاهش تحریک سطح چشم ممکن است به کنترل حملات بلفارواسپاسم کمک کند. با توجه به ماهیت مزمن بیماری و مشکلاتی که این عارضه در روابط اجتماعی فرد ایجاد می‌کند، در برخی از کشورها گروه‌های حمایتی برای مبتلایان به بلفارواسپاسم تشکیل شده است. متأسفانه در کشور ما هنوز چنین تشکیلاتی وجود ندارد.

اگر سؤالی یا نکته‌ای درباره بلفارواسپاسم در ذهن شما باقی مانده، لطفاً آن را در قسمت نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی