علت و درمان دفع پروتئین از کلیه (پروتئینوری) چیست؟ (2 نکته مهم)
“`html
پروتئینوری چیست؟
زمانی که مقدار پروتئین در ادرار بیشتر از حد معمول شود، این حالت پروتئینوری یا دفع پروتئین در ادرار نامیده می‌شود. این موضوع می‌تواند یکی از شایع‌ترین نشانه‌های بیماری‌های کلیوی باشد. بیایید با هم دلیل‌ها و علائم این مشکل را بررسی کنیم و ببینیم چه روش‌هایی برای درمان آن وجود دارد.
پروتئینوری یا دفع پروتئین در ادرار چیست؟
در علم پزشکی، به وجود مقادیر غیرطبیعی پروتئین در ادرار (بیش از یک گرم در روز) پروتئینوری گفته می‌شود. پروتئینوری یکی از علائم رایج بیماری‌های کلیوی است. پروتئین‌ها جزو اصلی تمام بخش‌های بدن شامل عضلات، استخوان‌ها، مو و ناخن هستند. پروتئین‌های موجود در خون نیز نقش‌های مهمی دارند و کمک می‌کنند تا فرد از عفونت محافظت شود، لخته شدن خون به درستی انجام گیرد و مقدار صحیح مایعات در بدن حفظ شود. همانطور که می‌دانیم، کلیه‌ها یکی از مهم‌ترین اعضای بدن هستند.
اکثر اعضای بدن برای عملکرد صحیح به کلیه‌ها وابسته‌اند، بنابراین کارکرد صحیح این عضو جزء بسیار حیاتی به شمار می‌آید. از جمله وظایف کلیه در بدن شامل شرکت در تولید خون، تنظیم متابولیسم ویتامین D و دخالت در متابولیسم کلسیم و سیستم استخوانی می‌شود. یکی دیگر از کارهای مهم کلیه، کنترل سیستم اسید و باز در بدن است که باعث حفظ تعادل داخلی بدن می‌شود. اما یکی از کارهایی که اکثر مردم به آن توجه دارند، دفع سموم از بدن است.
دفع سموم در کلیه‌ها
برای دفع سموم، خون از گلومرول‌ها که مانند صافی عمل می‌کنند، عبور می‌کند. این صافی باعث می‌شود مواد مورد نیاز بدن دوباره جذب شده و در عین حال، سموم و مواد زائد دفع شوند. به طور طبیعی پروتئین‌ها نباید از این صافی عبور کنند، اما به طور کم ـ حدود 150 میلی‌گرم در 24 ساعت ـ چند مولکول خاص پروتئین ممکن است در ادرار مشاهده شود. بنابراین وجود برخی از انواع پروتئین‌ها در ادرار به مقدار کم غیرطبیعی نیست. اما وقتی کلیه‌ها دچار مشکل می‌شوند، موادی که به طور معمول نباید از صافی گلومرول‌ها عبور کنند، از آنها رد شده و برعکس جذب مواد ضروری دچار اختلال می‌شود.
فردی که پروتئینوری دارد، در واقع دفع پروتئین در ادرار او به صورت غیرعادی صورت می‌گیرد.
همچنین بخوانید:
پروتئینوری می‌تواند علامت مهمی از بیماری‌های کلیوی باشد. در واقع بهتر است بگوییم پروتئینوری نه یک بیماری، بلکه نشانه‌ای مهم است که ممکن است به علت تأثیر برخی داروها بر کلیه یا به دلیل عفونت‌ها به وجود آید. همچنین، وجود دیابت و فشار خون نیز می‌تواند منجر به پروتئینوری شود. به طور کلی از کنار پروتئینوری نباید به سادگی گذشت.
علت دفع پروتئین در ادرار از کلیه‌ها
مایع خون یا پلاسما در کلیه‌ها تصفیه می‌شود و مواد زائد از آن جدا می‌شوند. به طور طبیعی، کلیه‌ها از خروج آلبومین (یک نوع پروتئین در خون)، به داخل ادرار جلوگیری می‌کنند و بنابراین ادرار معمولاً عاری از پروتئین یا آلبومین است. آلبومین، مهم‌ترین پروتئین در گردش خون است که مایع پلاسما را در رگ‌ها نگه می‌دارد. خون یا پلاسما در کلیه‌ها تمیز می‌شود و مواد زائد کنار گذاشته می‌شوند. در حالت معمول، در هنگام تصفیه ی پلاسما، در کلیه‌ها سدی وجود دارد که از خروج آلبومین به داخل ادرار جلوگیری می‌کند و به همین دلیل، در حالت عادی، ادرار بدون پروتئین یا آلبومین است.
احتمال حضور آلبومین (که نوعی پروتئین محلول در آب است) در ادرار بیشتر از
“`
گاهی اوقات به جای واژه “پروتئینوری”، از کلمه “آلبومینوری” استفاده می‌شود. این اصطلاح زمانی به کار می‌رود که در آزمایش ادرار، وجود آلبومین تشخیص داده می‌شود. آلبومین کارکردی مانند اسفنج دارد و آب موجود در بافت‌های بدن را به خود می‌گیرد و موجب احتباس مایعات در بدن می‌شود.
البته در شرایط خاص مانند ورزش شدید یا وجود عفونت در ادرار، ممکن است مقدار کمی آلبومین در ادرار دیده شود که معمولاً بدن می‌تواند آن را جبران کند. اما وقتی که مقدار پروتئین دفع شده از کلیه‌ها زیاد باشد، موجب کاهش مقدار پروتئین در خون می‌شود و در نتیجه، مایع از رگ‌ها به بیرون نشت کرده و بیمار دچار ورم می‌شود. برخی بیماری‌ها موجب می‌شوند که کارکرد سد خونی ـ ادراری در کلیه‌ها مختل شده و مقدار زیادی آلبومین از بدن خارج گردد. در این حالت، کبد باید تولید آلبومین را بیشتر کند تا این کمبود تا حدی جبران شود.
اگر کبد نتواند این مقدار زیاد آلبومین دفع شده را جبران کند، مقدار آلبومین در خون کاهش می‌یابد و مایع شروع به خارج شدن از رگ‌ها به فضای زیر پوست می‌کند و ورم ایجاد می‌شود. ورم ناشی از دفع پروتئین به صورت عمومی است، به این معنا که فرد صبح که از خواب بیدار می‌شود، احساس می‌کند که تمام بدنش ورم کرده و به خصوص زیر پلک‌هایش کاملاً پف کرده است.
چه بیمارانی دچار دفع پروتئین در ادرار هستند؟
بیماری‌های مهمی که باعث دفع پروتئین از کلیه‌ها می‌شوند، شامل دیابت، فشار خون و بیماری‌های خودایمنی کلیه‌ها هستند. در دیابت و فشار خون، بیشتر از آنکه دفع پروتئین مشکل ایجاد کند، این موضوع نشان‌دهنده وخامت بیماری و شروع آسیب به کلیه‌هاست و نیاز به کنترل قند خون و فشار خون دارد.
در دیابت نوع ۱ و ۲ ، اولین علامت اختلال در عملکرد کلیه، دفع مقادیر کم آلبومین در ادرار است که به آن میکروآلبومینوری (microalbuminuria) می‌گویند. با کاهش عملکرد کلیه، مقدار آلبومین در ادرار افزایش یافته و میکروآلبومینوری به پروتئینوری کامل تبدیل می‌شود. در فشار خون بالا، وجود پروتئینوری نشان‌دهنده کاهش عملکرد کلیه است و اگر فشار خون کنترل نشود، ممکن است به نارسایی کامل کلیه منجر شود.
نشانه‌های اولیه پروتئینوری
- افزایش تعداد دفعات ادرار
- بیدار شدن در شب برای دفع ادرار
- ورم در اندام‌ها (مانند: دست‌ها، پاها، شکم و صورت)
- ادرار کف آلود
این نشانه‌ها همیشه به معنی وجود مشکل نیستند و معمولاً پروتئینوری بدون هیچ علامت خاصی اتفاق می‌افتد و تنها در آزمایش ادرار مشخص می‌شود.
روش تشخیص دفع پروتئین در ادرار
اولین مرحله در تشخیص این است که ببینیم آیا بیمار دارای پروتئینوری هست یا نه. این با انجام یک آزمایش ادرار معمولی در یک روز کامل مشخص می‌شود. در این آزمایش، بیمار صبح روز اول، ادرار خود را دور می‌ریزد و سپس از آن زمان تا ۲۴ ساعت، هر بار ادرار خود را در ظرفی که از آزمایشگاه گرفته، جمع می‌کند. صبح روز بعد، همه این ادرارها به آزمایشگاه آورده می‌شوند. برای بیمارانی که دچار ورم سراسری هستند،
اگر مقدار آلبومین در ادرار ۲۴ ساعته بیشتر از ۳.۵ گرم باشد، نشان‌دهنده احتمال بیماری نفروتیک (بیماری دفع شدید پروتئین از کلیه‌ها) است و باید با استفاده از روش‌های تشخیصی بیشتر، نوع بیماری کلیه تعیین شود. وجود یا عدم وجود گلبول‌های قرمز و سفید در ادرار بیماران پروتئینوری در تشخیص بیماری اهمیت دارد. در این شرایط بیماران باید به نفرولوژیست (متخصص بیماری‌های کلیه) برای اقدامات بیشتر مراجعه کنند. اگر فرد پروتئینوری پیدا کند و مقدار پروتئین دفعی زیاد باشد، جایگزینی این پروتئین برای بدن مشکل می‌شود.
نکته مهمی که باید بدانید این است که پروتئین‌ها مولکول‌هایی هستند که در داخل رگ‌ها باعث ایجاد فشار می‌شوند.
کلیه‌ها کار مهمی دارند و به حفظ تعادل بدن کمک می‌کنند. آنها پروتئین‌هایی به نام آلبومین را در خون نگه می‌دارند و مانع از نشت آب از رگ‌ها به بافت‌ها می‌شوند. یکی از نشانه‌های پروتئینوری، نشت آب به سمت بیرون از رگ‌ها است که این را می‌توان به شکل ورم مشاهده کرد. این ورم (اِدِم) در نواحی‌ای که پوست نازک‌تر است، مثل زیر چشم، سریع‌تر می‌آید. همچنین، در این شرایط ممکن است ورم در اندام‌ها به وجود بیاید به شکلی که انگشتر بر روی دست فرد تنگ می‌شود.
اما باید گفت که هر ورمی در دست و پا دلیل پروتئینوری نیست. خیلی از بیماران وقتی به پزشک می‌روند، به خاطر ورم دست و پا نگران بیماری کلیوی هستند. اما این درست نیست که هر کسی ورم زیر چشم داشته باشد، حتماً پروتئینوری نیز دارد. برای اطمینان بیشتر، بهتر است هر ۶ ماه به پزشک مراجعه کنید و آزمایشات لازم را انجام دهید. اما اگر کسی دچار علائمی مانند پرادراری، سوزش ادرار، تکرر ادرار و وجود خون در ادرار شود، باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.
بعد از تشخیص بیماری، ممکن است پزشک یک رژیم غذایی خاص تجویز کند. در بعضی موارد، برای تشخیص دقیق به نمونه‌برداری از کلیه نیاز است؛ زیرا هر بیماری کلیوی درمان خاص و داروی مخصوص به خود را دارد.
باور غلط درباره درمان پروتئین در ادرار
بعضی از مردم به اشتباه فکر می‌کنند که با خوردن بیشتر پروتئین می‌توانند مشکل دفع پروتئین را حل کنند، اما این تفکر اشتباه است. پروتئینی که در ادرار دفع می‌شود، می‌تواند به بافت‌های کلیه آسیب بزند و عملکرد آنها را کاهش بدهد. بنابراین، خوردن پروتئین به تنهایی کافی نیست و باید به دستورات پزشک متخصص عمل کرد.
درمان پروتئین در ادرار
همانطور که گفته شد، کلیه یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است و بیشتر اعضای بدن برای کارکرد خوب خود به کلیه‌ها وابسته‌اند. کلیه‌ها خون را از گلومرول‌ها عبور می‌دهند و مثل صافی عمل می‌کنند. این صافی مواد ضروری را برمی‌گرداند و در عین حال سموم و مواد زائد را از بین می‌برد.
- مدت درمان پروتئینوری حدود ۱۲۰ روز است. برای رفع این مشکل بهتر است موارد زیر رعایت شود:
- دوسین (یک واحد سیاه‌دانه نیم‌کوب و سه واحد عسل) این ترکیب را روزی دو قاشق مرباخوری هر ۱۲ ساعت مصرف کنید.
- سرکه انگبین (یک واحد سرکه انگور طبیعی، دو واحد عرق نعنا و دو واحد عسل) از این ترکیب یک سوم لیوان ریخته و بقیه را با آب پر کنید و هر ۱۲ ساعت بنوشید.
- هر روز نیم ساعت پیاده‌روی کنید.
- استفاده از روغن زیتون و کنجد به جای روغن جامد و سرخ‌کردنی‌ها.
- نوشیدن آب سرد و یخ بین غذا را کنار بگذارید.
- بادکش روی کلیه‌ها یک شب در میان به مدت ۲۱ مرحله انجام شود.
- حجامت عام دو بار هر ۴۰ روز یک بار انجام شود.
برای درمان پروتئینوری، باید بیماری زمینه‌ای(مثل دیابت یا فشار خون بالا) که باعث آن شده را درمان کنیم. همچنین محدود کردن مصرف نمک و پروتئین نیز ضروری است.
