علت و علائم یرقان یا زردی در بزرگسالان چیست و چگونه درمان میشود ؟ (2 نکته مهم)
یرقان یا زردی در بزرگسالان چیست؟
اگر به یرقان یا همان زردی مبتلا شده‌اید، به سرعت باید به پزشک مراجعه کنید. اگر احساس می‌کنید زردی دارید، این موضوع ممکن است نشانه‌ای از مشکلی در کبد، خون یا کیسه صفرا باشد.
زردی یا یرقان زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار بیلی‌روبین در بدن بیش از حد باشد. بیلی‌روبین یک رنگدانه زرد است که از تجزیه گلبول‌های قرمز مرده در کبد به وجود می‌آید. علت ایجاد یرقان در بزرگسالان می‌تواند ناشی از یک مشکل مهم در عملکرد کبد، خون یا کیسه صفرا باشد.
یرقان یا زردی (به انگلیسی: Icterus یا Jaundice) به تغییر رنگ پوست، سفیدی چشم و غشاهای مخاطی گفته میشود که به خاطر افزایش بیلی‌روبین خون رخ می‌دهد. بالا رفتن سطح بیلی‌روبین معمولا به علت بیماری‌های مختلفی مانند مشکلات کبدی (مثل هپاتیت) یا مشکلات بعد از کبدی (مثل سنگ کیسه صفرا) است.
کیسه صفرا مسئول دفع بیلی‌روبین است، اما اگر رژیم غذایی پرچرب باشد، سطح کلسترول در صفرا افزایش می‌یابد و ممکن است سنگ صفرا به وجود بیاید و بیلی‌روبین به درستی دفع نشود.
زردی یا یرقان که بیشتر در نوزادان دیده میشود، می‌تواند برای بزرگسالان نیز رخ دهد و عموما به مشکلات کبدی و گوارش مربوط میشود. در ادامه، ما به بررسی علائم، علت‌ها، روش‌های تشخیص و درمان یرقان در بزرگسالان خواهیم پرداخت.
علائم یرقان در بزرگسالان
وجود بیلی‌روبین بیش از حد در خون، باعث زرد شدن پوست و چشم‌ها میشود. علائم شایع زردی یا یرقان در بزرگسالان شامل موارد زیر است:
- زرد شدن پوست و چشم، که معمولاً از سر شروع میشود و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد
- مدفوع کم‌رنگ
- ادرار تیره
- خارش
علائم نسبتا خفیف‌تری که ممکن است همراه با زردی ناشی از سطح بیلی‌روبین پایین مشاهده شود، عبارتند از:
- خستگی
- درد شکم
- کاهش وزن
- استفراغ
- تب
- مدفوع کم‌رنگ
دلایل ابتلا بزرگسالان به یرقان
یکی از اصلی‌ترین علل یرقان در بزرگسالان، مشکلات کبدی است. وقتی بیلی‌روبین به کبد می‌رسد، تبدیل به شکل دیگری میشود و آماده دفع میشود.
بیلی‌روبین عمدتاً از تجزیه گلبول‌های قرمز خون به وجود می‌آید که در این فرایند هموگلوبین آزاد میشود.
آهن موجود در هموگلوبین به بیلی‌روبین تبدیل میشود و به جریان خون می‌رود تا به کبد منتقل شود.
در کبد، بیلی‌روبین به صورت محلول در آب درمی‌آید و به کیسه صفرا منتقل میشود تا ذخیره شود و بعد به روده‌ها برود.
در روده‌ها، بخشی از بیلی‌روبین دفع میشود و بخشی دیگر توسط باکتری‌ها متابولیزه میشود و از طریق ادرار خارج میشود. بیلی‌روبین رنگ قهوه‌ای مدفوع را ایجاد می‌کند.
اگر بیلی‌روبین بیش از حد باشد، ممکن است به بافت‌های اطراف نشت کند. این حالت به نام hyperbilirubinemia شناخته میشود و باعث زرد شدن پوست و چشم میشود.
یرقان زمانی صورت می‌گیرد که کبد نتواند بیلی‌روبین را متابولیزه کند. در زیر به برخی از دلایل یرقان در بزرگسالان اشاره می‌کنیم:
- سوء مصرف الکل
- سرطان کبد
- تالاسمی
- سیروز کبدی (زخم کبدی، اغلب به علت مصرف الکل)
- تشکیل سنگ (سنگ‌های کلسترول یا سنگ‌های رنگی بیلی‌روبین)
- هپاتیت A
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- هپاتیت D
- هپاتیت E
- سرطان پانکراس
- کمبود G6PD
- انسداد مجاری صفراوی
- کم‌خونی سلو‌ل داسی شکل
- پانکراتیت حاد
- واکنش ناسازگاری ABO
- کم‌خونی همولیتیک ایمنی ناشی از داروها
- تب زرد
- بیماری ویل
- سایر اختلالات خون مانند کم‌خونی همولیتیک (تخریب یا از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون که منجر به خستگی و ضعف میشود)
- عوارض دارویی یا سوء مصرف داروها، مثل استامینوفن
انواع یرقان در بزرگسالان
در بزرگسالان، سه نوع یرقان وجود دارد:
- یرقان ناشی از خونریزی که به علت مشکلات کبدی یا آسیب به آن ایجاد میشود.
- زردی یا یرقان همولیتیک که به خاطر تخریب سریع گلبول‌های قرمز و افزایش تولید بیلی‌روبین به وجود می‌آید.
- زردی یا یرقان انسدادی که به خاطر انسداد در مجاری صفراوی ایجاد میشود و جلوی خروج بیلی‌روبین از کبد را می‌گیرد.
نحوه تشخیص یرقان در بزرگسالان
پزشک متخصص در زمینه گوارش و کبد، ابتدا آزمایش بیلی‌روبین از شما می‌گیرد تا میزان این ماده را در خون بررسی کند. اگر زردی داشته باشید، سطح بیلی‌روبین شما بالا خواهد بود.
پزشک درباره علائم و تاریخچه بیماری‌های شما نیز سوال خواهد کرد. او همچنین ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهد و آزمایش‌های دیگری برای بررسی کبد شما انجام دهد، از جمله یک آزمایش خون کامل (CBC) برای پیدا کردن دلیل یرقان.
درمان یرقان در بزرگسالان
زردی در بزرگسالان معمولاً درمان نمی‌شود. اما پزشک شما مشکلات و دلایل بروز آن را بررسی و درمان خواهد کرد.
اگر هپاتیت حاد ویروسی دارید، درمان یرقان با بهبود کبد امکان‌پذیر است و اگر مجرای صفراوی مسدود شده باشد، ممکن است پزشک جراحی را برای باز کردن آن پیشنهاد کند.
عوارض جانبی یرقان در بزرگسالان
خارش ناشی از زردی گاهی می‌تواند شدید باشد. بیماران مبتلا به یرقان ممکن است دچار بی‌خوابی شوند یا در موارد شدید حتی به افکار خودکشی فکر کنند. این عوارض معمولاً به خاطر مشکل اساسی ایجاد می‌شوند، نه خود زردی. مثلاً اگر انسداد مجاری صفراوی باعث یرقان شود، ممکن است خونریزی غیرقابل کنترلی به وجود بیاید.
این وضعیت به خاطر انسداد مجاری صفراوی است که منجر به کمبود ویتامین‌های لازم برای لخته شدن خون میشود.
زردی معمولاً به دلیل یک مشکل زمینه‌ای ایجاد میشود که یا تولید بیلی‌روبین را زیاد می‌کند یا مانع از پردازش آن در کبد میشود.
در هر دو حالت بیلی‌روبین در بافت‌ها جمع میشود. برخی شرایط که ممکن است سبب یرقان در بزرگسالان شوند عبارتند از:
- التهاب حاد کبد: این وضعیت می‌تواند توانایی کبد برای پردازش و دفع بیلی‌روبین را کاهش دهد یا باعث انسداد مجاری صفراوی شود.
- التهاب مجاری صفراوی: این بیماری مانع از ترشح مایعات صفراوی و حذف بیلی‌روبین میشود.
- انسداد مجاری صفراوی: این حالت باعث میشود که بیلی‌روبین از کبد دفع نشود.
- آنمی خونریزی: زمانی که مقدار زیادی از گلبول‌های قرمز از بین می‌روند. آنمی می‌تواند تولید بیلی‌روبین را افزایش دهد.
- سندرم گیلبرت: این یک بیماری ارثی است که باعث اختلال در توانایی آنزیم‌ها برای دفع بیلی‌روبین از بدن میشود.
- کلستاز: این وضعیت موجب قطع شدن جریان صفراوی از کبد میشود. به همین دلیل، بیلی‌روبین در کبد باقی می‌ماند.
- سندرم Crigler-Najjar: این یک بیماری ارثی است که باعث کاهش سطح یک آنزیم خاص برای پردازش بیلی‌روبین میشود.
- سندرم داوبین-جانسون: این یک نوع ارثی از زردی مزمن است که مانع از پاکسازی بیلی‌روبین از کبد میشود.
- Pseudojaundice: این یک نوع غیرضرری از زردی است. زرد شدن پوست به خاطر افزایش کاروتن است، نه به خاطر بیلی‌روبین. Pseudojaundice معمولاً از مصرف زیاد هویج، کدو تنبل یا خربزه به وجود می‌آید.
بیشتر بخوانید :
