علت کم‌کاری تیروئید چیست + بهترین راه درمان تیروئید کم‌کار (2 نکته مهم)
“`html
تیروئید چیست؟
تیروئید یک غده به شکل پروانه است که در جلوی گردن، پایین حنجره و بالای استخوان‌های ترقوه قرار دارد. این غده دو نوع هورمون به نام‌های T4 و T3 تولید می‌کند که مسئول تنظیم چگونگی مصرف و ذخیره انرژی در بدن هستند.
به‌طور کلی، تیروئید وظیفه تنظیم سوخت و ساز بدن را بر عهده دارد و عملکرد آن تحت کنترل غده دیگری به نام هیپوفیز در مغز قرار دارد. هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید، باعث فعال‌تر شدن تیروئید و افزایش تولید هورمون‌هایش می‌شود. گاهی تیروئید می‌تواند دچار کم‌کاری یا پرکاری شود.
علت‌ها و دلایل کم‌کاری تیروئید
- کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) زمانی اتفاق می‌افتد که تیروئید مقدار کافی هورمون تیروکسین (T4) تولید نکند.
- بیشتر موارد کم‌کاری تیروئید ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به خود غده تیروئید است که باعث آسیب به آن می‌شود. همچنین ممکن است این مشکل بعد از درمان سرطان تیروئید یا پرکاری تیروئید ایجاد شود.
سیستم ایمنی بدن
- کم‌کاری تیروئید اغلب زمانی پیش می‌آید که سیستم ایمنی بدن که معمولاً با عفونت‌ها مبارزه می‌کند، به‌طور اشتباهی به تیروئید حمله کند.
- این علت باعث می‌شود که تیروئید نتواند هورمون تیروکسین کافی تولید کند و در نتیجه علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید بروز می‌کند.
- بیماری‌ای به نام “هاشیموتو” رایج‌ترین نوع این واکنش خود ایمنی است که منجر به کم‌کاری تیروئید می‌شود. عامل دقیق بروز این بیماری مشخص نیست، اما معمولاً در افراد خانواده‌ها تکرار می‌شود.
- این بیماری همچنین در افرادی که به دیگر اختلالات سیستم ایمنی مثل دیابت نوع ۱ و ویتیلیگو مبتلا هستند، شایع‌تر است.
علت‌هایی که شیوع کمتری دارند
- در نقاط مختلف جهان، کمبود ید در غذا یکی از دلایل شایع کم‌کاری تیروئید است چون بدن برای تولید هورمون تیروکسین به ید نیاز دارد.
- بعضی از نوزادان با عارضه کم‌کاری تیروئید متولد می‌شوند، زیرا تیروئید آنها به‌درستی در رحم مادر تشکیل نشده است.
- این حالت که کم‌کاری مادرزادی تیروئید نام دارد، شیوع کمی دارد و تقریباً در ۱ نوزاد از ۳۰۰۰ نوزاد اتفاق می‌افتد. این بیماری معمولاً در غربالگری بلافاصله بعد از تولد شناسایی می‌شود.
- مشکلات در غده هیپوفیز نیز می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید شود. غده هیپوفیز در قاعده مغز قرار دارد و وظیفه تنظیم هورمون‌های تیروئید را دارد؛ بنابراین، آسیب به این غده می‌تواند منجر به کم‌کاری تیروئید شود.
- همچنین، کم‌کاری تیروئید با برخی عفونت‌های ویروسی و داروهایی که برای درمان بیماری‌های دیگر تجویز می‌شوند، مرتبط است. ازجمله:
- لیتیوم: این دارو گاهی برای درمان بعضی اختلالات روانی مثل افسردگی و اختلال دوقطبی استفاده می‌شود.
- آمیودارون: این دارو برای درمان نامنظم بودن ضربان قلب (آریتمی) به کار می‌رود.
- اینترفرون: این دسته از داروها برای درمان بعضی سرطان‌ها و هپاتیت C استفاده می‌شود.
- اگر نگران تأثیر داروهای مصرفی‌تان بر سطح هورمون تیروئید هستید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
زمانی که تیروئید هورمون کافی تولید نکند، فرد دچار کم‌کاری تیروئید می‌شود. این نوع از بیماری تیروئید، شایع‌ترین نوع آن است و بیشتر در خانم‌ها و با افزایش سن بیشتر مشاهده می‌شود.
علائم کم‌کاری تیروئید
نشانه‌های کم‌کاری تیروئید ممکن است متفاوت باشند. یک فرد ممکن است دچار کم‌کاری تیروئید باشد و هیچ نشانه‌ای نداشته باشد، در حالی که فرد دیگری ممکن است علائم بسیار شدیدی داشته باشد.
کم
“`
کم کاری تیروئید معمولاً به آرامی شروع می‌شود. به همین دلیل در ابتدا علائم آن خفیف هستند و با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر می‌شوند. برای همین، گاهی اوقات این بیماری به طور تصادفی تشخیص داده می‌شود.
علائم کم کاری تیروئید معمولاً شامل موارد زیر است:
- علائم پوستی : پوست خشک و ضخیم می‌شود. عرق‌ریزی کم می‌شود. موها نازک، خشن و شکننده می‌شوند. ابروها می‌ریزند و ناخن‌ها به راحتی می‌شکنند.
- علائم چشمی: کم کاری تیروئید می‌تواند باعث پف کردن و تورم اطراف چشم‌ها شود. اما علائم دیگر مانند بیرون‌زدگی چشم‌ها به پرکاری تیروئید مربوط می‌شود که ممکن است حتی بعد از درمان هم باقی بماند.
- علائم قلب و عروق: کم کاری تیروئید موجب کاهش ضربان قلب و توانایی عضله قلب می‌شود که در نهایت عملکرد قلب را کم می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که فرد هنگام فعالیت بدنی احساس خستگی و تنگی نفس کند. این نشانه‌ها در افرادی که بیماری قلبی دارند، ممکن است شدیدتر باشد. همچنین کم کاری تیروئید می‌تواند باعث افزایش مختصری در فشار خون و کلسترول خون شود.
- علائم تنفسی: کم کاری تیروئید باعث ضعف در عضلات تنفسی می‌شود. این موضوع باعث کوتاه شدن عملکرد ریوی می‌شود و به همین دلیل فرد در حین فعالیت دچار خستگی و تنگی نفس می‌شود.
- کم کاری تیروئید می‌تواند باعث تورم زبان و تارهای صوتی شود که باعث می‌شود فرد صدای خشن پیدا کند و ممکن است در شب دچار وقفه‌های تنفسی کوتاه شود. در نتیجه، خواب راحتی نخواهد داشت و صبح با احساس خستگی بیدار می‌شود و در طول روز احساس خواب آلودگی می‌کند.
- علائم دستگاه گوارش: کم کاری تیروئید باعث کاهش حرکات دستگاه گوارش می‌شود که منجر به یبوست می‌شود و در برخی موارد این یبوست می‌تواند خیلی شدید باشد.
- علائم دستگاه تناسلی: در خانم‌ها، کم کاری تیروئید می‌تواند منجر به اختلال در قاعدگی شود که می‌تواند بین قاعدگی‌های کوتاه با فاصله‌های طولانی تا قاعدگی‌های شدید با فاصله‌های کم متفاوت باشد. گاهی اوقات این اختلال می‌تواند منجر به قطع قاعدگی شود. این مشکلات می‌توانند باعث سختی در بارداری شوند و گاهی اوقات خانم‌های باردار که دچار کم کاری تیروئید هستند، با افزایش ریسک سقط جنین مواجه می‌شوند. البته درمان می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
تشخیص کم کاری تیروئید
برای تشخیص کم کاری تیروئید، از آزمایش خون استفاده می‌شود. اولین قدم اندازه‌گیری هورمونی است که از غده هیپوفیز برای تحریک تیرودیت تولید می‌شود و نام آن TSH است. البته می‌توان هورمون تیروئید را نیز اندازه‌گیری کرد. در افرادی که دچار کم کاری تیروئید هستند، سطح هورمون TSH بالاتر می‌رود.
درمان کم کاری تیروئید
- کم کاری تیروئید با جایگزین کردن هورمون تیروئید درمان می‌شود. قرص‌های تیروئید که هورمون T4 هستند، معمولاً یک بار در روز به صورت خوراکی و با شکم خالی مصرف می‌شوند.
- بهترین زمان برای مصرف قرص تیروئید، صبح‌ها یک ساعت قبل از خوردن صبحانه است. معمولاً بعد از شروع درمان، بیمار در عرض دو هفته احساس بهبودی می‌کند، اما برای برطرف شدن کامل علائم گاهی چند ماه طول می‌کشد.
- تغییر دوز دارو باید حتماً زیر نظر پزشک باشد و نباید به طور خودسرانه دارو را قطع یا دوز آن را کم یا زیاد کرد.
- پزشک معمولاً پس از ۶ هفته از شروع دارو، آزمایش دیگری انجام می‌دهد تا دوز مناسب دارو را تعیین کند. وقتی دوز مناسب مشخص شد، بیماران می‌توانند سالیانه آزمایش بدهند.
- گاهی بر اساس وضعیت بیمار، لازم می‌شود دوز دارو تغییر کند و این کار باید تحت نظر پزشک انجام گیرد. برای مثال، ممکن است در دوران بارداری یا زمانی که بیماری تیروئید تشدید می‌شود، نیاز به افزایش دوز دارو باشد.
- مصرف بعضی داروها مانند قرص‌های کلسیم، آهن و آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم می‌تواند در جذب تیروئید اختلال ایجاد کند و باید در زمان‌های متفاوتی از قرص تیروئید استفاده شود.
گاهی اوقات بر اساس کاهش وزن یا افزایش سن، نیاز به کاهش دوز داروی تیروئید وجود دارد.
کم کاری تیروئید بدون علامت
گاهی کم کاری تیروئید خیلی خفیف است و هیچ نشانه‌ای ندارد. در این شرایط، ممکن است نیاز به درمان نباشد. اما برخی افراد معتقدند اگر این کم کاری خفیف با بزرگ شدن تیروئید (گواتر) یا علائم دیگری مانند یبوست، خستگی و افسردگی همراه باشد، بهتر است درمان آغاز شود.
اگر بیماری که کم کاری تیروئید دارد، نیاز به عمل جراحی پیدا کند، اگر وضعیت تیروئید او تحت کنترل باشد، جراحی مانعی ندارد. اما اگر وضعیت تیروئید کنترل نشده باشد و عمل جراحی فوری نباشد، بهتر است تا زمانی که تیروئید کنترل شود، جراحی به تأخیر بیفتد.
مشکلات تیروئید در دوران بارداری بسیار مهم است و در مورد آن به طور جداگانه صحبت خواهد شد.
همچنین بخوانید:
