عمق زلزله و میزان خسارت و خرابی به چه چیزی بستگی دارد؟

رابطه عمق زلزله با میزان خسارت

یک زلزله‌شناس ایرانی در مورد ارتباط بین «عمق زلزله در زمین» و «انرژی آزاد شده ناشی از آن در سطح زمین» می‌گوید: هر چقدر زلزله در عمق بیشتری از زمین رخ دهد، انرژی کمتری به سطح زمین می‌رسد. بنابراین، خطر و خسارات ناشی از آن هم کمتر خواهد بود.

مهدی زارع می‌گوید: عمق بیشتر زلزله‌ها در ایران معمولاً زیاد نیست و بیشتر زلزله‌های مهم و مخرب در عمق‌های بین ۸ تا ۲۰ کیلومتر اتفاق می‌افتند. اما در جنوب شرق ایران و مکران، زلزله‌هایی با عمق‌های بیشتر، حتی بالای ۳۰ کیلومتر هم دیده می‌شود که خطر کمتری نسبت به زلزله‌های کم عمق دارند. مثلاً زلزله سراوان در ۲۷ فروردین ۱۳۹۲ که بزرگای ۷/۸ ریشتر داشت، در عمق ۶۳ کیلومتری زمین اتفاق افتاد و به دلیل قرارگیری آن در ناحیه فرورانش مکران، خسارت کمتری به بار آورد. علاوه بر این، بیشتر زلزله‌های دیگر در ایران عمق‌های حداکثر تا ۲۰ و ۲۵ کیلومتر دارند.

رابطه عمق زلزله با میزان خسارت

وقتی زلزله‌های بزرگ در عمق زیاد اتفاق می‌افتند، انرژی کمتری به سطح زمین می‌رسد. اما آیا می‌توان گفت که عمق زلزله، دقیقاً چه مقدار از انرژی را کاهش می‌دهد؟ زارع در پاسخ به این سوال گفته است: «این سوال خوب است، اما جواب دقیقی برای آن نداریم. با این حال، می‌توانیم جواب تقریبی بدهیم. مثلاً زلزله منجیل در عمق ۱۸-۱۹ کیلومتر و با بزرگای ۷/۳ ریشتر اتفاق افتاد.

انرژی این زلزله زمانی که به سطح زمین رسید، شتاب نیم G (نصف شتاب جاذبه زمین) ثبت شد. در مقایسه، زلزله بم که در عمق ۸/۵ کیلومتر و با بزرگای ۶/۵ رخ داد، شتاب یک G را ایجاد کرد که حتی از این مقدار هم بیشتر بود. برخی مردم در زلزله بم به خاطر این شتاب به هوا پرتاب می‌شدند.

یک زلزله‌شناس ایرانی که تحقیقات گسترده‌ای درباره زلزله‌ها انجام داده، درباره خطرناک بودن شتاب یک G می‌گوید: «بله، کاملاً درست است. یکی از افرادی که در زلزله بم خانواده‌اش را از دست داده بود، به ما گفت: شما که زلزله را مطالعه می‌کنید، هرگز نمی‌توانید ترس آن را درک کنید. در همان دو ثانیه اول، خانه‌ها به اندازه یک متر جابه‌جا شدند و دیوارها قبل از اینکه به جای اول خود برگردند، خراب شدند.

تغییرات افقی ۵۰ سانتی‌متر فقط در شتاب‌نگار در فرمانداری بم ثبت شد و ممکن است مردم جابه‌جایی‌های بیشتری را حس کرده باشند. در برخی زلزله‌ها شتاب دو یا سه G هم مشاهده شده است. در زلزله بم، به خاطر نزدیکی کانون زلزله به شهر، شتاب عمودی بیشتر بود. چنین شتابی می‌تواند به راحتی فردی را به هوا پرتاب کند. مثلاً در زلزله منجیل، برخی افراد توانستند در لرزش‌های اولیه از اتاق به در خانه بروند، اما با لرزه بعدی به درون خانه پرتاب شدند.

زمین‌لرزه‌ها بر اساس عمق بروز به سه دسته تقسیم می‌شوند: زلزله‌های عمیق با عمق بیش از ۳۰۰ کیلومتر، زلزله‌های متوسط و زلزله‌های کم‌عمق. هر چه عمق زلزله‌ها کمتر باشد و هرچه بزرگای یک زلزله بیشتر باشد، خطر بیشتر است. در زلزله‌های کم عمق، معمولاً شدت لرزش‌ها به سرعت از مرکز زلزله کم می‌شود. البته در زلزله کرمانشاه که عمق آن ۱۱ کیلومتر بود، به خاطر بزرگای آن، نیمی از مردم ایران آن را حس کردند.

منبع : اقتصاد آنلاین