فوت و فن کاشت و نگهداری گل صد تومانی (2 نکته مهم)
گل صد تومانی و نیازهای آن
گل صد تومانی یک نوع گیاه دائمی است که در شرایط مناسب هر ساله گل می‌دهد. این گل به عنوان گل شاخه بریده می‌تواند برای مدت طولانی نگهداری شود. بهترین روش برای تکثیر گل صد تومانی، تقسیم بوته‌ها است و این گیاه به نور آفتاب غیرمستقیم، خاک مناسب و دمای خنک نیاز دارد.
گل صد تومانی از زیباترین گلها در طبیعت است که علاوه بر کاشت در باغ‌ها، به عنوان گل شاخه بریده در گلخانه‌ها نیز پرورش داده می‌شود و برای کسانی که به گل و گیاه علاقه دارند، شناخته شده است.
علت نامگذاری گل صد تومانی
نام اصلی این گیاه فاوانیا (Paeonia) است. این گل ابتدا توسط فردی به نام جرج پترویا به کشور ما آورد و پیاز آن در یکی از باغ‌های کاخ مظفرالدین شاه کاشته شد. وقتی این گل بزرگ شد و گل‌هایش باز شدند، مظفرالدین شاه از زیبایی آن بسیار تحت تأثیر قرار گرفت و به آن فرد هدیه‌ای معادل صد تومان داد! در آن زمان، صد تومان مبلغ بالایی بود و به همین دلیل این گل به گل صد تومانی مشهور شد.
شرایط محیطی برای پرورش گل صد تومانی
خاک: خاک مناسب برای کاشت این گل باید علاوه بر داشتن زهکش خوب، قابلیت نگهداری آب را هم داشته باشد. بهترین ترکیب خاک برای کاشت این گیاه، مخلوطی از خاک معمولی، خاکبرگ، شن، پیت ماس و کوکوپیت است.
آبیاری: گل صد تومانی به آبیاری متوسط نیاز دارد و آبیاری زیاد می‌تواند به ریشه‌های آن آسیب بزند. بهترین زمان آبیاری زمانی است که سطح خاک بین دو بار آبیاری خشک شده باشد.
نور: این گل نیاز به حداقل پنج ساعت نور مستقیم خورشید در روز دارد، اما بهترین مکان برای نگهداری آن، مکان‌هایی با نور سایه روشن هستند. اگر می‌خواهید این گل را در خانه نگهدارید، بهتر است آن را در کنار پنجره‌های شمالی یا شرقی قرار دهید، زیرا نور بیش‌ازحد در پنجره‌های جنوبی می‌تواند باعث سوختگی گلها شود.
دما: این گل به سرما مقاوم است و در آب و هوای خنک به خوبی رشد می‌کند. برای گلدهی، باید مدتی در دمای زیر ۷ درجه سانتی‌گراد رشد کند.
آفات و بیماری: از مهم‌ترین آفات این گیاه می‌توان به شته، تریپس، شپشک‌های گیاهی، کنه تارعنکبوتی و مورچه‌ها اشاره کرد.
کوددهی: استفاده از کود کمپوست و کود مایع قبل از گلدهی می‌تواند تعداد گلها را افزایش دهد.
گیاه شناسی گل صد تومانی
گل صد تومانی، از گل‌های بومی مناطق معتدل و سردسیر است و دارای دو نوع درختچه‌ای و بوته‌ای (علفی) می‌باشد. این گیاه دائمی و خزان کننده است و معمولاً سه سال طول می‌کشد تا از زمان کاشت به گل برسد. ارتفاع گل‌های علفی به ۵۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر و بلندی گل‌های درختی به ۱۰۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر می‌رسد. رنگ برگ‌های این گیاه سبز تیره و مات است و گلها در رنگ‌های سفید، صورتی روشن، صورتی تیره، قرمز و زرد وجود دارند. برخی از انواع این گیاه معطر هستند، اما پیازهای موجود در ایران معمولاً معطر نیستند. همچنین از این گل در صنعت داروسازی و طب سنتی بهره می‌برند.
نحوه تکثیر گل صد تومانی
برای تکثیر گل صد تومانی، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند کاشت بذر، کاشت پیاز، تقسیم بوته و قلمه زدن استفاده کرد. اما دو روش اول یعنی کاشت بذر و قلمه زدن کمی چالش‌برانگیز هستند و به همین خاطر پیشنهاد نمی‌شود. بهترین و رایج‌ترین روش، تقسیم بوته می‌باشد و بعد از آن کاشت پیاز. در ادامه، مراحل تکثیر این گل توضیح داده می‌شود:
تقسیم بوته گل صد تومنی
- برای این روش، از یک گیاه مادری سالم که حداقل سه تا چهار سال عمر داشته باشد، استفاده کنید. بهترین زمان برای این کار، فصل پاییز است.
- اول، برگ‌های گیاه را که به دلیل تغییر فصل رنگ‌شان تغییر کرده و به خواب رفته‌اند، از سطح زمین کوتاه کنید.
- سپس در اطراف این گیاه یک حفره به عمق نیم متر ایجاد کنید و گیاه را به همراه خاک اطراف ریشه‌اش از زمین بیرون آورید.
- بعد از آن، خاک اطراف ریشه‌ها را به آرامی تمیز کنید تا به ریشه‌ها آسیبی نرسد و با قیچی باغبانی که قبلاً ضدعفونی کرده‌اید، ریشه را به چند بخش تقسیم کنید.
- قسمت‌هایی که برای جدا کردن انتخاب می‌کنید، باید حداقل سه جوانه (چشم) داشته باشند تا بهتر رشد کنند.
- هر بخش را در گلدانی با خاک مناسب بکارید و گیاه را به خوبی آبیاری کنید.
کاشت پیاز گل صد تومانی
- پیازچه‌ها را از پیازهای مادری که حداقل چهار سال عمر داشته باشند، در آبان یا آذرماه جدا کنید.
- این پیازچه‌ها را با مواد ضد عفونی کننده ریشه و حشره‌کش تمیز کرده و هر پیاز را در گلدانی بکارید که حاوی دو قسمت خاک خوب، یک قسمت کود حیوانی پوسیده و یک قسمت ماسه شسته شده باشد.
- پیازهای گل صد تومانی را طوری در خاک قرار دهید که حداقل پنج سانتیمتر در عمق برود و قسمت جوانه‌اش رو به بالا باشد.
- خاک اطراف پیاز را خوب بفشارید تا حباب‌های هوا خارج شود. سپس گلدان‌ها را در جای سرد بگذارید تا گیاه زودتر گل بدهد.
گلدهی گل صد تومانی
گل صد تومانی معمولاً در ماه‌های اردیبهشت و خرداد گل می‌دهد. رشد این گل هنگامی متوقف می‌شود که دمای محیط به حدود ۱۲ درجه برسد و با سرد شدن دما، برگ‌ها زرد می‌شوند. در فصل زمستان، ریشه‌های این گل به هوای سرد نیاز دارند (دمایی بین ۰ تا ۷ درجه سانتی‌گراد برای حدود چهار تا پنج ماه) تا در سال آینده رشد خوبی داشته باشند؛ بنابراین، اگر این گل را در خانه نگهداری می‌کنید، در طول زمستان بهتر است آن را به فضای باز منتقل کنید.
موارد مصرف و خواص درمانی
از ریشه گل صد تومانی به عنوان دارو استفاده می‌شود. ریشه نوع طبی آن (P.officinalis) حاوی ترکیبات مفیدی مانند آسپراژین، بنزوئیک اسید، فلاونوئید، تری ترپنوئید، تانن و ماده‌ای به نام په ئونول (Paeonol) می‌باشد. جوشانده این ریشه دارای خاصیت ضد تشنج است و در طب سنتی برای درمان صرع و به عنوان قابض مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در درمان سیاه سرفه و در طب نوین برای درمان نقرس، تب و سرماخوردگی نیز کاربرد دارد.
بیماری ها و آفات گل صد تومانی
سفیدک سطحی (Erysiphe ranunculi): این یک بیماری قارچی است که باعث می‌شود یک لایه سفید و پودری روی برگ‌های گیاه بوجود آید. این قارچ مانع از دریافت نور کافی توسط گیاه می‌شود و به همین علت گلها کمتر و گیاه شادابی کمتری خواهد داشت. عواملی مانند رطوبت بالا، دما و استفاده بیش از حد از کودهای نیتروژنی می‌توانند باعث رشد این قارچ شوند.
مبارزه شیمیایی: برای برطرف کردن این بیماری، باید از قارچ‌کش‌های بر پایه گوگرد، مانند سولفور (Sulfor) یا دینوکاپ (Dinocap) استفاده کرد. بهتر است به محض دیدن اولین نشانه‌ها، اقدامات لازم را انجام دهیم و این کار را چندین بار تکرار کنیم.
کپک خاکستری (Botrytis cinerea): این بیماری قارچی می‌تواند علاوه بر گل صد تومانی، به گیاهان دیگری مانند بگونیا، گلایول و شمعدانی نیز آسیب بزند. این قارچ بافت‌های میزبان را با رشته‌های قهوه‌ای یا زیتونی رنگ می‌پوشاند و ممکن است تا عمق گیاه پیش برود و مشکلات جدی ایجاد کند.
این نوع قارچ می‌تواند مدتی روی بقایای گیاه یا اندام‌های خراب بماند و فعالیت خود را دوباره زمانی آغاز کند که شرایط مناسب باشد.
مبارزه شیمیایی: برای مقابله با این بیماری، بهتر است از قارچ‌کش‌های مسی مانند کاپراکسی کلراید (Copper oxychloride) و کاپتان (Captan) استفاده کنیم.
کنه پیاز و غده (Rhizoglyphus aechinopus): این کنه‌ها رنگ زرد متمایل به سفیدی دارند و شکل آن‌ها شبیه گلابی است. این کنه‌ها به پیاز گل صد تومانی و دیگر پیازهای زینتی آسیب می‌زنند و مانع از رشد ریشه در آن‌ها می‌شوند.
پیشگیری: پیازها باید در زمان جابه‌جایی و نگهداری در محل خشک و خنک قرار گیرند و قبل از کاشت، به مدت نیم تا یک ساعت در محلول ضدعفونی یک در هزار متاسیستوکس قرار داده شوند.
مبارزه شیمیایی: برای کنترل این کنه، می‌توان از سموم کنه‌کش مانند تترادیفون (Tetradyfon) یا سولفور (Sulfor) استفاده کرد.
شته‌ها حشرات کوچکی هستند که در رنگ‌های مختلفی مانند سیاه، زرد، سبز، قهوه‌ای و خاکستری پیدا می‌شوند. این حشرات بال ندارند و معمولاً بین 1 تا 3 میلیمتر طول دارند. آن‌ها روی قسمت‌های زیرین برگ‌ها، ساقه و گلها زندگی می‌کنند. مکیدن شیره گیاه توسط شته‌ها باعث می‌شود که گیاه ضعیف شده و حتی خشک شود.
مبارزه شیمیایی: برای مقابله با شته‌ها، می‌توان از سموم حشره‌کش مانند متاسیستوکس یا مالاتیون استفاده کرد. بهتر است این سمپاشی‌ها اوایل فصل بهار و در زمان صبح زود انجام شود، زمانی که شته‌ها روی ساقه‌های نازک قرار دارند. در صورت لزوم، سمپاشی باید 10 تا 14 روز بعد تکرار شود. بعد از هر سمپاشی، باید احتیاط کنیم که چند روز کسی به گلها دست نزند یا بوی آن‌ها را استشمام نکند.
بیشتر بخوانید:
