فوت و فن کاشت و پرورش درخت شلیل (2 نکته مهم)
“`html
چگونه درخت شلیل بکاریم؟
شلیل یک نوع میوه است که به خانواده هلو تعلق دارد. این میوه بدون کرک است و به همین دلیل به آن هلوی بدون کرک هم می‌گویند. شلیل طعمی شیرین و خوشمزه‌تر از هلو دارد.
شلیل بخشی از خانواده هلو است که به خاطر تغییراتی در ژن‌هایش به وجود آمده و قدمت آن به اندازه هلو می‌باشد. این تغییرات در طبیعت به طور مداوم بین هلو و شلیل اتفاق می‌افتد. مثلا، در هلو، کرک‌های روی میوه از بین می‌رود و طعم و بوی خاص شلیل ایجاد می‌شود، و در شلیل این روند به سمت هلو برمی‌گردد.
هلو و شلیل می‌توانند از دانه یکدیگر رشد کنند و قابلیت تلقیح با یکدیگر را دارند. در ایران حدود ۲۰ نوع شلیل وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها شلیل زرد و شلیل قرمز هستند که هردو در مشهد رشد می‌کنند.
تاریخچه درخت شلیل
شلیل میوه‌ای است که بومی آسیاست و به عنوان یکی از قدیمی‌ترین میوه‌ها شناخته می‌شود. به نظر می‌رسد که ۲۰۰۰ سال پیش در چین رشد کرده و از طریق جاده ابریشم به ایران، یونان و رم باستان منتقل شده است. بهترین نوع شلیل اکنون در ایران کشت می‌شود.
این میوه از قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی به انگلستان وارد شد و توسط اسپانیایی‌ها به آمریکا برده شد. هم‌اکنون شلیل به وفور در کالیفرنیا کشت می‌شود. در سراسر جهان بیش از ۱۰۰ نوع شلیل وجود دارد.
انواع شلیل
تا اواخر دهه ۴۰ شمسی، شلیل‌ها کوچک و سبز کم‌رنگ بودند و گوشت سفیدی داشتند. اما اکنون بیش از ۱۵۰ نوع شلیل وجود دارد که از نظر اندازه، شکل، طعم و رنگ با یکدیگر متفاوتند. این انواع شلیل همواره در حال بهبود از نظر طعم و زیبایی و عمر بیشتر هسته هستند. بسیاری از نوع‌های جدید که امروز وجود دارند، ممکن است در ۵ یا ۱۰ سال آینده ناپدید شوند.
یکی از انواع شلیل به نام شبرنگ شناخته می‌شود که رنگ قرمز روشن‌تری دارد و درخت آن رشد سریعی دارد و بسیار پربازده است. گوشت این میوه زرد و هسته‌اش به میوه متصل است. انواع دیگری از شلیل نیز وجود دارند مانند: شلیل سفید، شلیل شمس، شلیل مغان و رد گلد که برخی از آن‌ها دیررس هستند.
انواع هلو و شلیل در باغات استان‌های تهران، البرز، همدان، کردستان و خراسان شمالی کشت می‌شوند که استان البرز در این زمینه پیشی دارد.
خصوصیات گیاهشناسی شلیل
درخت شلیل می‌تواند تا ارتفاع ۴ تا ۱۰ متر رشد کند. برگ‌های آن شکل نیزه‌ای دارند و طول آن‌ها بین ۷ تا ۱۶ سانتیمتر و عرض آن‌ها حدود ۲ تا ۳ سانتیمتر است و رگبرگ‌های آن قابل مشاهده است.
گل‌های شلیل در بهار و قبل از رویش برگ‌ها ظاهر می‌شوند. این گل‌ها ممکن است به صورت منفرد یا دوتایی باشند و قطر آن‌ها بین ۲٫۵ تا ۳ سانتیمتر و رنگ آن‌ها صورتی است و شامل پنج گلبرگ هستند. گل شلیل از جوانه‌ای ساده که روی شاخه چند ساله قرار دارد، به وجود می‌آید. بیشتر ارقام شلیل خودبارور هستند.
گرده‌افشانی در شلیل می‌تواند توسط باد انجام شود، اما وجود زنبورها باعث افزایش محصول می‌شود. در زمان گلدهی، بهتر است که هوا خشک باشد. گلدهی این درخت اوایل بهار و بعد از بادام و زردآلو و حدود سه هفته قبل از سیب انجام می‌شود. میوه در ارقام زودرس از اوایل تابستان و در ارقام دیررس در اوایل پاییز می‌رسد.
درخت شلیل عمری نسبتاً کوتاه دارد، به دلیل چوب ترد و شکننده‌اش. این تردی ناشی از نسبت زیاد پوست به بخش مرکزی درخت است. به همین دلیل این درخت باید به صورت Open Center پرورش داده شود تا شاخه‌هایش زیر بار وزن زیاد نشکنند. جوانه‌های درخت سه‌تایی هستند؛ یک جوانه جانبی و دو جوانه دیگر، که یکی زایشی و دیگری رویشی است. جوانه‌های آن بسیار شبیه به بادام هستند.
در حال حاضر بیش از ۱۵۰ گونه شلیل وجود دارد.
“““html
شلیل‌ها میوه‌هایی هستند که فقط از نظر اندازه، شکل، طعم، بافت و رنگ با هم متفاوتند. پیش‌بینی می‌شود که هر سال با معرفی دو یا چند نوع جدید شلیل، محبوبیت این میوه ادامه پیدا کند. انواع موجود شلیل به طور مداوم از نظر طعم بهتر و ظاهر زیباتر و همچنین عمر طولانی‌تر هسته در حال بهبود هستند. بسیاری از انواع جدیدی که شما امروز از آن لذت می‌برید شاید در ۵ یا ۱۰ سال آینده وجود نداشته باشند.
شرایط محیط رشد شلیل
شلیل در برابر سرما در زمستان حساس‌تر از سیب و گلابی است و حدود ۲۱- درجه سانتی‌گراد دما برایش خطرناک است. اگر هوای سرد به سرعت به پایین بیاید، دماهای ۹- تا ۱۳- درجه نیز می‌تواند جوانه‌ها و حتی شاخه‌های جوان را خشک کند. برای خروج شلیل از حالت استراحت زمستانه، نیاز به ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ ساعت دمای زیر ۷ درجه سانتی‌گراد دارد. شلیل همچنین در برابر گرمای تابستان مقاوم‌تر از سیب است و در تابستان‌های گرم، میوه‌اش کیفیت بهتری پیدا می‌کند.
ریشه شلیل به کمبود تهویه خاک حساس است و در برابر غرقاب شدن به شدت آسیب می‌بیند. برای رشد بهتر، به خاک‌های نسبتاً سبک با عمق ۱ تا ۵/۱ متر و زهکشی کامل نیاز دارد.
روش تکثیر شلیل
ازدیاد شلیل مانند هلو به روش پیوند انجام می‌شود. این گیاه می‌تواند روی پایه‌های هلو، زردآلو، بادام و آلو پیوند شود. فاصله کاشت برای ارقام معمولی شلیل، ۶ تا ۷ متر است و در یک باغ خوب می‌توان انتظار داشت که ۴۰ تا ۵۰ تن محصول در هر هکتار به دست آید. در روش‌های داربستی، فواصل کاشت کمتر و میزان محصول بسیار بیشتر است و به ۱۱۰ تن در هکتار هم می‌رسد.
توصیه‌هایی برای کاشت هسته شلیل در منزل
برای کاشت شلیل در گلدان، انتخاب بذر مناسب بسیار مهم است. بهتر است از بذر درختان شلیلی با قد کوتاه استفاده کنید. البته اگر می‌خواهید شلیلی که می‌کارید بار دهد، این نکته مهم است؛ در غیر این صورت، برای زیبایی، می‌توانید از هر هسته شلیلی استفاده کنید.
انتخاب گلدان مناسب نیز اهمیت دارد. برای مراحل بعدی رشد نهال شلیل، قطر گلدان باید بین ۴۵ تا ۹۰ سانتیمتر باشد. همچنین، برای جدا کردن گوشت میوه شلیل از هسته، از دهان استفاده نکنید، زیرا ممکن است بزاق دهان روی قوه نامیه گیاه تأثیر بگذارد.
مراحل کشت هسته شلیل در گلدان
۱- ابتدا باید هسته را از گوشت میوه شلیل جدا کنید. این کار ممکن است کمی دشوار باشد، اما سعی کنید که تمام گوشت میوه از هسته جدا شود. برای این کار، می‌توانید میوه شلیل را ۳ تا ۴ روز در سایه بگذارید تا خشک شود؛ این‌گونه جدا کردن هسته راحت‌تر خواهد بود.
۲- بعد نیاز است که قسمت چوبی هسته را به آرامی بشکنید. مراقب باشید که هنگام جدا کردن پوسته چوبی، مغز هسته آسیب نبیند، زیرا در این صورت امکان سبز شدن هسته از بین خواهد رفت. برای جدا کردن هسته چوبی، می‌توانید از انبر استفاده کنید تا پوسته چوبی ترک بخورد و مغز هسته را خارج کنید.
۳- برای کاشت هسته شلیل در گلدان، بهتر است چند روز هسته را داخل پلاستیک و در یخچال قرار دهید تا مواد بازدارنده موجود در هسته که مانع جوانه‌زنی بذر می‌شوند، غیر فعال شوند.
نکته: توجه داشته باشید که هسته شلیل را در کنار میوه‌هایی مانند موز در یخچال قرار ندهید، زیرا اتیلن می‌تواند تأثیر منفی بر قدرت جوانه‌زنی هسته شلیل بگذارد. در طبیعت، ماه‌های سرد زمستان این مواد را غیر فعال می‌کنند.
“`
۴- هسته شلیل را یک شب در آب بخسانید. این کار برای آماده‌سازی هسته شلیل برای کاشت در گلدان انجام می‌شود.
۵- گلدان مورد نظر را با خاک مناسب (مخلوطی از خاکبرگ و شن) پر کنید. هسته شلیل را به عمق دو برابر اندازه‌اش در خاک بکارید.
۶- گلدان را در دمای ۲۳ درجه سانتی‌گراد قرار دهید. حدود یک ماه طول می‌کشد تا هسته شلیل جوانه بزند. نهال بدست آمده از این هسته، در صورتی که شرایط محیطی مناسب باشد، در مدت ۷-۵ سال به بار می‌نشیند. بنابراین، باید وقتی نهال بزرگ شد، آن را به گلدانی بزرگ‌تر منتقل کنید. همچنین فراموش نکنید که در حین رشد گیاه، به آن کود بدهید.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی شلیل
شلیل دارای ویتامین‌های C و A است و میوه مناسبی برای افراد گرمازده به شمار می‌رود. در دنیا بیش از ۱۵۰ نوع شلیل وجود دارد. این میوه می‌تواند در پیشگیری از بروز بیماری‌های مزمن مانند سرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی مؤثر باشد که از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیرها هستند.
ویتامین C موجود در شلیل برای سلامت پوست، دندان و استخوان مفید است. شلیل منبع غنی‌ای از بتاکاروتن است. بتاکاروتن دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی است و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا به بسیاری از بیماری‌ها مبتلا نشوید.
یکی دیگر از فواید بتاکاروتن، کاهش خطر بیماری‌های قلبی است. همچنین فیبر موجود در این میوه باعث می‌شود که سرعت جذب برخی مواد مغذی، به‌ویژه قندها، کم شود و در عین حال حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد. خوردن شلیل می‌تواند در کنترل قند خون مؤثر باشد.
فیبرهای شلیل نقش مهمی در پاکسازی کولون و سلامت آن ایفا می‌کنند. شلیل کالری کمی دارد و می‌تواند به کاهش چربی خون کمک کند.
یک عدد شلیل متوسط تقریباً ۵۰ کالری انرژی دارد و به دلیل داشتن فیبر بالا و چربی پایین، میوه خوبی برای کاهش وزن و رژیم‌های لاغری است. اما اگر کسی بخواهد وزن اضافه کند، بهتر است کمتر شلیل بخورد و به جای آن میوه‌های پرکالری‌تری مصرف کند.
هشدار: هسته شلیل را هرگز نمی‌توانید بخورید؛ زیرا دارای آمیگدالین است که در بدن به سیانید تبدیل می‌شود و می‌تواند مسمومیت‌های خطرناک ایجاد کند.
آفات و بیماری‌های درخت شلیل و هلو
شیره زدن: درختانی که هسته‌دارند مانند هلو، زردآلو، گوجه‌سبز، شلیل و غیره ممکن است به شیره زدن مبتلا شوند. دلایل مختلفی برای این مشکل وجود دارد.
الف: تغییرات دمایی، مثلاً اگر هوا به شدت سرد شود و باعث ترک خوردن پوست درخت شود.
ب: آلودگی‌های قارچی که معمولاً به دلیل شیوه‌های نادرست آبیاری و عدم استفاده درست از کودهای حیوانی ایجاد می‌شوند.
نکته مهم این است که شیره زدن درخت باعث جذب حشرات و قارچ‌ها می‌شود و می‌تواند به بروز بیماری‌های ثانویه در درختان منجر شود.
پیشگیری از شیره زدن و سموم درخت:
الف: آبیاری را به گونه‌ای انجام دهید که تنه درخت خیس نشود. آب باید با فاصله از تنه درخت باشد.
ب: از کودهای حیوانی پوسیده استفاده کنید و سعی کنید آن‌ها را دور از تنه درخت و با فاصله از آن قرار دهید و حتماً با خاک مخلوط کنید.
ج: هر سال در اواخر دی یا اوایل بهمن، تنه درختان را با اکسی کلرور مس آغشته کنید.
“`html
با یک برس، تنه درخت را از سطح زمین تا ارتفاع ۵۰ سانتی‌متری تمیز کنید.
روش‌های درمان شیره زدن و صمغ درخت:
در فصل رشد، شما می‌توانید از محلول اکسی‌کلر مس برای سم‌پاشی استفاده کنید. اگر محصولی به نام “آلفاسیتول” را پیدا کردید، این محصول بسیار عالی است. به نسبت ۱ لیتر از آن را در هزار لیتر آب ترکیب کنید و در فصل رشد (ماه اردیبهشت) برای سم‌پاشی کل درختان استفاده کنید.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`
