مراحل تست توبرکولین ( Tuberculin test ) برای تشخیص سل گاوی در دام (2 نکته مهم)

تست توبرکولین( Tuberculin test ) چیست؟

به طور کلی، عصاره‌ی باکتری سل (انسانی، گاوی، و مرغی) به نام توبرکولین شناخته می‌شود. نوعی از توبرکولین به نام P.P.D (Purified Protein Derivative) وجود دارد. P.P.D به روش زیر تهیه می‌شود:

در ابتدا، باکتری سل را در محیط‌های خاصی کشت می‌دهند و سپس محصول به‌دست‌آمده را با بخار در اتوکلاو می‌کشند. در مرحله‌ی بعد، ماده‌ی حاصل از صافی‌های مخصوص عبور داده می‌شود و با استفاده از اسید تری کلرواستیک ته نشین می‌شود. سپس، ماده بدست آمده را چند بار شستشو داده و در محلول‌های تامپون معلق می‌کنند.

آنچه به دست می‌آید همان P.P.D است که در تست توبرکولین به کار می‌رود. هر سانتیمتر مکعب توبرکولین P.P.D از حیوانات پستاندار شامل ۲ میلی‌گرم و P.P.D از مرغ شامل ۰.۵ میلی‌گرم پروتئین خالص است.

تست توبرکولین برای تشخیص سل گاوی( Bovine tuberculosis ):

امروزه هنوز هم در دنیا، روش تست و کشتار به عنوان پایه‌‌ای برای طرح‌های ریشه‌کن کردن بیماری سل مطرح است. تست توبرکولین به روش‌های متفاوتی انجام می‌شود که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:

1. تست بین جلدی منفرد (Single Intradermal Test)
2. تست Short Termal
3. تست Stormont
4. تست مقایسه‌ای یا Comparative Test که در شرایط بیماری یا واکسیناسیون علیه آن و یا وجود سل مرغی یا پوستی انجام می‌شود. گاهی وجود نوعی باکتری سل انسانی در گاو ممکن است باعث واکنش مثبت در تست شود که در این حالت نمی‌توان تشخیص داد که آیا این واکنش به باکتری گاوی یا انسانی مربوط است.

در ایران، استفاده از تست مقایسه‌ای بین جلدی به عنوان روش اصلی برای مبارزه با سل گاوی شناخته شده است.
در مورد بیماری سل و تست توبرکولین، نکات زیر مهم هستند:

برای دام‌ها، منبع اصلی آلودگی گاوهای آلوده هستند و تمام دام‌هایی که در برابر تست توبرکولین واکنش مثبت نشان می‌دهند، قادر به انتقال بیماری به دام­‌های سالم هستند. معمولاً واکنش نسبت به توبرکولین در دام‌ها ۶ هفته بعد از آلودگی اولیه و در انسان‌ها ۲ تا ۱۰ هفته بعد از آلودگی ظاهر می‌شود.

زمان بروز واکنش نسبت به توبرکولین در انسان و حیوان پس از ابتلا به عفونت سل، به تعداد باکتری‌های وارده به بدن و توانایی تکثیر آن‌ها بستگی دارد. اگر تعداد زیادی باکتری به بدن آسیب‌پذیر وارد شود، ممکن است ظرف ۵ تا ۷ روز واکنش مثبت حاصل شود.

مراحل تست توبرکولین ( Tuberculin test ) در دام :

برای شروع، بررسی کلی بر روی ساختار پوست لازم است.

1. ساختار پوست :

پوست از سه لایه تشکیل شده که شامل اپیدرم، درم و هیپودرم می‌باشد. اپیدرم شامل چندین طبقه است از جمله: طبقه شاخی (کراتین)، طبقه شفاف (سلول‌های پهن و فشرده بدون هسته)، طبقه دانه دار (سلول‌های لوزی شکل با هسته) و طبقه زایشی (سلول‌های استوانه‌ای کوتاه) می‌باشد.

درم نیز شامل دو طبقه است: طبقه پردی (بافت همبند سست) و طبقه مشبک (بافت همبند سخت) است.

هیپودرم از بافت همبند، بافت چربی، و عروق خونی و لنفاوی تشکیل شده است.

تزریق توبرکولین باید در ناحیه درم (بین جلدی) انجام شود. پس از تزریق، واکنش حساسیتی در مدت زمان ۲۴ تا ۷۲ ساعت اتفاق می‌افتد. به این صورت که پس از تزریق آنتی ژن (P.P.D)، سلول‌های T حساس موجود در خون دام آلوده با P.P.D تزریقی تماس پیدا کرده و واکنش‌های ایمنی ایجاد می‌کنند.

“““html

افرادی که لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها به ناحیه‌ای که تحت تاثیر آنتی‌ژن قرار گرفته است، حمله می‌کنند، این اتفاق در یک بازه زمانی ۲۴ تا ۷۲ ساعت رخ می‌دهد.

2. واکنش بدن گاو در تست توبرکولین Tuberculin test :

همان طور که در توضیحات قبلی درباره ساختار پوست گفتیم، در لایه درم سلول‌هایی به نام ماست سل و ماکروفاژ وجود دارد که نقش مهمی در واکنش‌های ایمنی دارند. به این صورت که بعد از تزریق P.P.D (پراکسیداز پوست گاوی) در لایه درم، ماست سل‌های اطراف محل تزریق مواد شیمیایی خاصی مثل هیستامین را آزاد می‌کنند. این مواد باعث گشادی عروق و افزایش نفوذپذیری آن‌ها می‌شوند، که در نهایت باعث می‌شود تا تعداد بیشتری از T سل‌ها به سمت محل تزریق بیایند. همچنین، قرمزی و تورم در محل تزریق ایجاد می‌شود. این فرآیند ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از تزریق اتفاق می‌افتد.

پس از تزریق P.P.D، آنتی‌ژن تحت تأثیر عمل بلعیدن (فاکتوستوز) ماکروفاژها قرار می‌گیرد و این سلول‌ها آن را هضم و تخریب می‌کنند. ماکروفاژها به آنتی‌ژن می‌چسبند و این عمل می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم انجام شود. در اینجا، فاکتورهایی مانند کمپلمان و آنتی‌بادی‌ها کمک می‌کنند که ماکروفاژها به آنتی‌ژن بچسبند. در این حالت، آنتی‌ژن پوشش داده می‌شود و در نتیجه ماکروفاژها می‌توانند آن را جذب کنند.

سپس با فرایند اندوسیتوز، آنتی‌ژن در یک ساختار به نام فاگوزوم محبوس می‌شود. در مرحله بعد، کیسه‌های لیزوزومی به دور فاگوزوم می‌آیند و بین آن‌ها یک ترکیب به نام فاگولیزوزوم ایجاد می‌شود. حال آنزیم‌ها بر روی آنتی‌ژن (یا باکتری) ریخته می‌شوند و آن را تجزیه می‌کنند.

علاوه بر این، ماکروفاژها نخستین مرحله شناسایی آنتی‌ژن را انجام می‌دهند و پس از آن، مراحل دیگر واکنش ایمنی شروع می‌شود. ماکروفاژها آنتی‌ژن را به لنفوسیت‌های T نشان می‌دهند. ابتدا آنتی‌ژن توسط ماکروفاژ بلعیده می‌شود و سپس آن را خرد می‌کند و بخشی از این آنتی‌ژن که شامل ۶ تا ۱۲ اسید آمینه است، در یک منطقه به نام شکاف (Cleft) در مولکول MHC قرار می‌گیرد. سپس ماکروفاژ با لنفوسیت‌های T تماس مستقیم پیدا می‌کند.

بدین ترتیب ماکروفاژ آنتی‌ژن را به T سل‌ها عرضه می‌کند. در سطح T لنفوسیت‌ها، گیرنده‌های زیادی وجود دارد که یکی از آن‌ها به نام T.C.R (گیرنده T سل) می‌تواند با آنتی‌ژن ارائه شده ارتباط برقرار کند.

T.C.R نوعی گلیکوزیله شده پروتئین با وزن مولکولی ۴۰ الی ۵۰ هزار دالتون است و از خانواده ایمنوگلوبولین‌ها می‌باشد. این پروتئین از دو زنجیره (بتا، آلفا یا گاما، دلتا) شکل گرفته و دو بخش ثابت (C) و متغیر (V) دارد.

گیرنده T.C.R به همراه مولکولی به نام CD3 (که در سطح T سل قرار دارد) و با کمک M.H.C می‌تواند آنتی‌ژن را شناسایی کند. بنابراین وقتی مولکول MHC/Ag به CD3/TCR متصل می‌شود، یک آنزیم به نام فسفو دیستراز در غشای سلول فعال می‌شود.

فعال شدن این آنزیم منجر به تحریک فسفاتیدیل اینوزیتول دی فسفات می‌شود و به دو مجموعه به نام دی آسیل گلیسرول و اینوزیتول تری فسفات تبدیل می‌شود. این پروتئین‌ها باعث می‌شوند مسیری برای ورود کلسیم (Ca++) به داخل سلول ایجاد شود و همچنین کلسیم موجود در رتیکولوم اندوپلاسمی آزاد می‌شود.

دی آسیل گلیسرول، آنزیم پروتئین کیناز C را فعال می‌کند که باعث افزایش ورود کلسیم به داخل سیتوپلاسم می‌شود. افزایش سطح کلسیم باعث فعال شدن گروهی از پروتئین‌ها می‌شود که به طور ویژه ای به نسخه‌برداری (Transcription) از روی تعدادی از ژن‌ها (شامل ژن‌های گاما، اینترفرون، اینترلوکین‌ها و …) کمک می‌کند. بدین ترتیب این مواد تولید می‌شوند.

هر یک از این مواد تولید شده به نوبه خود عمل کرده و باعث می‌شود تا لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها به محل تزریق بیایند. تماس سیستم ایمنی با آنتی‌ژن باعث می‌شود آزاد شدن این ترکیبات ادامه پیدا کند.

بیشتر بخوانید::

کاربر گرامی، اگر در مورد “تست توبرکولین” سوالی دارید، لطفاً در قسمت نظرات در پایین این صفحه با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.