معرفی داروی مانیتول و موارد مصرف آن (2 نکته مهم)

چرا مانیتول تجویز می‌شود؟

مانیتول (Mannitol) برای جلوگیری و درمان وضعیت‌هایی که شامل مقدار کم ادرار در نارسایی حاد کلیه، درمان ورم مغزی و افزایش فشار در جمجمه و چشم، کمک به خروج مواد سمی از بدن از طریق ادرار، و جلوگیری از آسیب به کلیه‌ها و همچنین برای پیشگیری از ترکیب غلظت هموگلوبین آزاد در خون در حین عمل جراحی پروستات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نام‌های تجاری دارو: Manicol, Osmitrol

نحوه اثر مانیتول

این دارو باعث افزایش غلظت مایعات در کلیه‌ها می‌شود و در نتیجه فشار اسمزی مایعات را افزایش می‌دهد. این موضوع به کاهش جذب آب، افزایش دفع ادرار، و افزایش دفع سدیم و کلر کمک می‌کند.

فارماکوکینتیک مانیتول

مانیتول معمولاً در خارج از سلول‌ها می‌ماند و متابولیسم آن در کبد خیلی کم است. نیمه عمر این دارو تقریباً 100 دقیقه است که در نارسایی حاد کلیه به 36 دقیقه کاهش پیدا می‌کند. اثرات آن معمولاً بین 1 تا 3 ساعت بعد از تزریق آغاز می‌شود و برای کاهش فشار مایع مغزی و فشار چشم، اثرات آن حدود 15 دقیقه بعد نمایان می‌شود.

حداکثر تأثیر کاهش فشار داخل چشم بین 30 تا 60 دقیقه پس از تزریق است. اثرات کاهش فشار مایع مغزی بین 3 تا 8 ساعت پس از قطع تزریق باقی می‌ماند و اثر بر روی چشم بین 4 تا 8 ساعت ادامه دارد. دارو از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.

مقدار و روش مصرف مانیتول

بزرگسالان: به‌عنوان یک داروی ادرارآور، مقدار 50 تا 100 گرم از آن به صورت محلول 5 تا 25 درصد از طریق وریدی تزریق می‌شود. باید سرعت تزریق طوری تنظیم شود که مقدار دفع ادرار بین 30 تا 50 میلی‌لیتر در ساعت باشد. در مورد ورم مغزی و افزایش فشار داخل جمجمه و گلوکوم، مقدار 0.25 تا 2 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت محلول 15 تا 25 درصد طی 30 تا 60 دقیقه تزریق می‌شود. برای دفع مواد سمی نیز مقدار 5 تا 20 گرم به صورت محلول 5 تا 25 درصد با سرعتی که دفع ادرار حداقل به 100 تا 500 میلی‌لیتر در ساعت برسد، تزریق می‌شود.

کودکان: به‌عنوان ادرارآور، مقدار 0.25 تا 2 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت محلول 15 تا 20 درصد طی 2 تا 6 ساعت برای درمان ورم مغزی، افزایش فشار جمجمه و گلوکوم 1 تا 2 گرم به ازای هر کیلوگرم به صورت محلول 15 تا 20 درصد طی 30 تا 60 دقیقه و برای دفع مواد سمی حداکثر 2 گرم به ازای هر کیلوگرم به صورت محلول 5 تا 10 درصد تزریق می‌شود.

مصرف مانیتول در بارداری و شیردهی

گروه C: در این دسته از داروها، مطالعات انجام شده روی حیوانات باردار نشان می‌دهد که دارو ممکن است بر روی جنین تأثیر منفی داشته باشد، اما تحقیقات کافی بر روی انسان‌ها صورت نگرفته است. در صورتی که فایده استفاده از دارو برای زنان باردار بیشتر از ضررهای آن باشد، تجویز آن ممکن است.

ایمن بودن مصرف مانیتول در دوران شیردهی هنوز ثابت نشده است.

عوارض جانبی مانیتول

• اعصاب مرکزی: افزایش موقت فشار داخل جمجمه 8 تا 12 ساعت بعد از افزایش دفع ادرار، سردرد، گیجی، درد موضعی، تشنج و تب.
• قلبی-عروقی: افزایش موقت حجم خون طی تزریق، که ممکن است منجر به نارسایی قلب یا ورم ریوی، تپش قلب، درد قفسه سینه شبیه آنژین، کاهش فشار خون هنگام ایستادن و تغییرات فشار خون شود.
• چشم و بینی: تاری دید و عوارض بینی.
• دستگاه گوارش: احساس تشنگی، تهوع، استفراغ، اسهال و خشکی دهان.
• سیستم ادراری-تناسلی: احتباس ادرار.
• متابولیک: عدم تعادل مایعات و الکترولیت‌ها، مسمومیت با آب و از دست رفتن آب.
• پوست: کهیر.