معرفی دارو اریتروپوئیتین (Erythropoietin) (2 نکته مهم)
“`html
داروی اریتروپویتین چیست ؟
اریتروپویتین یک نوع هورمون است که معمولاً توسط کلیه‌ها و تا حدی توسط کبد تولید می‌شود. این هورمون به تولید گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. وقتی که کلیه یا کبد دچار مشکل می‌شود، تولید این هورمون نیز کاهش می‌یابد.
این هورمون در کلیه و کبد تولید می‌شود.
با استفاده از داروی اریتروپویتین که به صورت «ویال» و سرنگ آماده تزریق عرضه می‌شود، می‌توان دوباره این هورمون را به بدن تزریق کرد و به این ترتیب تعداد گلبول‌های قرمز خون را تنظیم کرد.
این آمپول‌ها معمولاً به صورت تزریق زیر جلدی یا داخل وریدی بین دو تا سه بار در هفته استفاده می‌شوند.
آنمی یا کم‌خونی (Anemia) یکی از مشکلات رایج در بیمارانی است که دچار نارسایی مزمن کلیه هستند و در ۲۵٪ این بیماران مشاهده می‌شود. عامل اصلی کم‌خونی در این بیماران، کاهش تولید اریتروپویتین است، ولی ممکن است علت‌های دیگری مثل کاهش عمر گلبول‌های قرمز، از دست رفتن خون در حین دیالیز یا روزهای مکرر خون‌گیری، اورمی، و کمبود آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک نیز در این کم‌خونی دخالت داشته باشد.
قبل از اینکه اریتروپویتین در سال 1982 معرفی شود، برای جبران و حفظ سطح مناسب هماتوکریت، از تزریق خون استفاده می‌شد.
موارد مصرف اریتروپویتین
آمپول‌ها و سرم‌های تزریقی اریتروپویتین عمدتاً برای درمان کم‌خونی شدید که ناشی از کاهش اریتروپویتین است، در موارد زیر کاربرد دارد:
- بیماران دچار نارسایی مزمن کلیوی
- بیماران با سیروز کبدی، فیبروز و نارسایی مزمن کبد
- بیماران مبتلا به سرطان
- بیماران مبتلا به HIV و ایدز
- افزایش خون اتولوگ قبل از اهداء خون
- کاهش میزان ترانسفیوژن خون (آلوژنیک) در بیمارانی که قرار است عمل جراحی شوند.
به دلیل اینکه اریتروپویتین می‌تواند به تولید خون در ورزشکاران کمک کند، این دارو به عنوان یک داروی دوپینگی شناخته می‌شود و تجویز آن برای ورزشکاران غیرقانونی است.
مکانیسم اثر اریتروپویتین
این دارو با تحریک گیرنده‌های خود در سلول‌های تولیدکننده گلبول‌های قرمز در مغز استخوان، تولید و تمایز اریتروئیدها را افزایش می‌دهد.
فارماکوکینتیک اریتروپویتین
بعد از تزریق وریدی یا زیر جلدی، نیمه عمر این دارو حدود 4 تا 13 ساعت است و مقدار کمی از آن در گلبول‌های قرمز و کمی هم در کبد متابولیزه می‌شود و بخشی از آن از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها (گلبول‌های قرمز جوان) بعد از 7 تا 10 روز و افزایش هماتوکریت و هموگلوبین بعد از 2 تا 6 هفته مشاهده می‌شود. اوج غلظت دارو بعد از تزریق وریدی 15 دقیقه و بعد از تزریق زیر جلدی 5 تا 24 ساعت طول می‌کشد. میزان هماتوکریت ممکن است 2 هفته بعد از قطع مصرف دارو شروع به کاهش کند.
موارد منع مصرف داروی اریتروپویتین
- این دارو در بیماران مبتلا به لوسمی اریتروئید و فشار خون غیرقابل کنترل نباید استفاده شود.
- اریتروپویتین در بیمارانی که سابقه حمله قلبی یا سکته (یک ماه قبل از درمان با این دارو) دارند نباید تجویز شود.
- افراد مبتلا به آنژین صدری نباید از این دارو استفاده کنند.
- این دارو در بیمارانی که خطر لخته شدن خون در وریدها دارند نباید تجویز گردد.
عوارض جانبی اریتروپویتین
شایع‌ترین عارضه جانبی اریتروپویتین افزایش فشار خون و التهاب محل تزریق است. هر علامت غیرمعمولی باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود.
- افزایش فشار خون: این عارضه بسیار رایج است و اگر مشاهده شود، حتما باید با پزشک مشورت شود.
- مشکل در محل تزریق: این مورد نیز معمولاً مشاهده می‌شود.
“““html
- علائم سرماخوردگی : اگر این علائم را مشاهده کردید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- درد استخوانی : اگر این درد را احساس کردید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- تشنج صرعی : اگر دچار تشنج شدید، فورا با پزشک تماس بگیرید.
- واکنش های پوستی : اگر واکنش‌های پوستی غیرعادی داشتید، حتما با پزشک مشورت کنید.
- سردرد (ضربان دار) : اگر این نوع سردرد را تجربه کردید، لازم است با پزشک خود صحبت کنید.
تداخلات دارویی اریتروپویتین
اگر همزمان با این دارو، از داروهای دیگری استفاده می کنید که آنزیم مبدل آنژیوتانسین را مهار می‌کنند، باید مراقب باشید زیرا احتمال افزایش سطح پتاسیم در خون وجود دارد. این دارو می‌تواند اثر داروهایی که برای درد قفسه سینه استفاده می‌شود را افزایش دهد.
شرایط نگهداری اریتروپویتین
- آمپول‌های اریتروپویتین را در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد (در یخچال) نگهداری کنید و از یخ زدن آن‌ها جلوگیری کنید.
- دارو باید در جعبه اصلی خود و دور از نور قرار گیرد.
- دارو را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
هشدارها اریتروپویتین
1- اگر بیمار دچار بیماری‌های عروقی، ترومبوسیتوز، سابقه تشنج، بیماری‌های سرطان یا نارسایی مزمن کبدی باشد، باید با احتیاط از این دارو استفاده کند.
2- قبل و در طول درمان با این دارو، فشار خون، سطح هموگلوبین و الکترولیت‌ها باید به دقت بررسی شود.
3- سایر علل کم‌خونی در نارسایی مزمن کلیوی مانند کمبود آهن یا ویتامین‌ها باید درمان شوند.
4- اگر در حین مصرف دارو، سردرد شدیدی دارید، ممکن است نشان‌دهنده افزایش فشار خون باشد.
5- این دارو ممکن است نیاز به مقدار بیشتری هپارین را ایجاد کند.
6- وجود عفونت‌ها یا بیماری‌های التهابی ممکن است تاثیر دارو را تغییر دهد.
توصیه‌های دارویی اریتروپویتین
1- اگر فشار خون بیمار تحت کنترل نباشد، باید مصرف این دارو قطع شود.
2- در طول مصرف این دارو، ممکن است نیاز به مکمل آهن داشته باشید.
3- اگر تزریق وریدی را به آرامی (حداقل در ظرف ۵ دقیقه) انجام دهید، احتمال بروز علائم آنفولانزا کمتر خواهد شد.
4- مقدار دارو در تزریق زیر جلدی معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر از تزریق وریدی است و این نکته باید لحاظ شود. برای هر ناحیه زیر جلدی، حداکثر ۱ میلی‌لیتر قابل تزریق است.
5- در صورتی که به آهن، آلومینیوم یا عفونت‌ها حساسیت دارید، اثر این دارو ممکن است به شدت کاهش یابد.
6- اگر یک نوبت مصرف دارو فراموش شد، به محض یادآوری، مصرف آن را انجام دهید و از دو برابر کردن مقدار آن خودداری کنید.
اطلاعات دارویی در مورد اریتروپویتین
گروه : ضد کم خونی
- مصرف زیاد آن خطرات خاصی ایجاد نمی‌کند.
- به این دارو وابستگی کمتری دارید.
- برای دریافت این دارو نیاز به نسخه پزشک دارید.
نام‌های رایج این دارو در ایران: سیناپویتین – اپرکس ، اپوسیم ، اسوه پویتین (اریتروپویتین آلفا)
بسته بندی:
سرنگ‌های آماده تزریق ۲۰۰۰، ۴۰۰۰، ۱۰۰۰۰ واحد در ۵/۰ میلی‌لیتر، جعبه‌های ۲ عددی
تعداد دفعات مصرف
هفته‌ای ۳ تا ۱ بار
“““html
مقدار مصرف در بزرگسالان
میزان مصرف بر اساس وزن بدن برآورد می‌شود.
دوران حاملگی
معمولاً استفاده از این دارو در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
دوران شیردهی
در مورد ایمنی مصرف آن طی شیردهی اطلاعات کافی وجود ندارد.
موارد مصرف در کودکان
کاهش میزان مصرف در کودکان ضروری است.
موارد مصرف در افراد بالای 60 سال
مشکلی خاص در این سنین شناخته نشده است.
مصرف طولانی مدت
تأثیرات مصرف طولانی مدت این دارو هنوز در حال بررسی است ولی اگر مصرف تحت نظر پزشک باشد، احتمال بروز مشکل کم است.
مصرف بیش از اندازه
مصرف بیش از حد در یک بار مصرف معمولاً نگران‌کننده نیست.
مصرف دارو همراه با الکل
از مصرف آن همراه با الکل خودداری کنید.
مصرف دارو در زمان رانندگی و مشاغل پرخطر
مشکل خاصی در این مورد وجود ندارد.
قطع مصرف دارو
قبل از قطع مصرف حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
فراموش کردن یک وعده مصرف دارو
بلافاصله به محض یادآوری مصرف کنید و از مصرف دو بار همزمان پرهیز نمایید.
شروع تاثیر
این دارو بعد از حدود 4 ساعت در بدن شروع به اثر می‌کند، اما ممکن است برای اثرگذاری کامل به 2 تا 3 ماه زمان نیاز باشد.
زمان تاثیر
برخی اثرات این دارو ممکن است چندین روز باقی بماند.
رژیم غذایی پیشنهادی
رژیم خاصی بیان نشده است، اما اگر مشکل کلیوی دارید باید از رژیم غذایی خاصی (مثل کم کردن نمک و کلسیم) پیروی کنید.
توصیه های ضروری
- در سه ماهه اول مصرف اریتروپویتین ممکن است عوارضی مانند تشنج بروز کند.
- این دارو نمی‌تواند با داروهای افزایش‌دهنده پتاسیم همراه باشد زیرا آن را به‌طور قابل توجهی بالا می‌برد.
- اگر در مدت درمان فشار خون بیمار مرتب بالا می‌رود و قابل کنترل نیست، مصرف این دارو باید قطع شود.
- عوارض دیگر اریتروپویتین شامل نشانه‌های شبیه به آنفلوانزا و واکنش‌های آلرژیک غیرعادی است که در این صورت بیمار باید به پزشک مراجعه کند.
کنترل و پایش:
- آزمایش خون مرتب و اندازه‌گیری فشار خون ضروری است.
اقدامات احتیاطی خاص در هنگام مصرف اریتروپویتین
مطمئن شوید پزشک‌تان می‌داند که:
- فشار خون بالایی دارید.
- مشکل مزمن کبد دارید.
- سابقه حساسیت به این دارو را دارید.
- به صرع مبتلا هستید و گاهی تشنج می‌کنید.
- داروهای دیگری هم به‌طور همزمان مصرف می‌کنید.
دارو های هم گروه با اریتروپویتین
- Darbepoetin Alfa
- Filgrastim
- Oprelvekin
- Romiplostim
- Sargramostim
- Pegylated GCSF
- Eltrombopag
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`
