معرفی درخت بائوباب و کاربردهای آن (2 نکته مهم)
آشنایی با درخت بائوباب
درخت بائوباب (Baobab) یا آدانسونیا، به نام “درخت وارونه” نیز شناخته می‌شود. این نام به خاطر این است که وقتی درخت برگ ندارد، شاخه‌های آن به شکلی به نظر می‌رسند که گویی ریشه‌های درخت به سمت بالا هستند، انگار که درخت به طور وارونه در خاک قرار دارد. در نزدیکی شهر مورونداوا در سواحل غربی ماداگاسکار، جنگلی قدیمی از درختان بائوباب قرار داره که تعدادی از این درختان بیش از هزار سال سن دارند و فضایی جالب و بی‌نظیر در جزیره ماداگاسکار ایجاد کرده‌اند.
درخت بائوباب هشت گونه مختلف دارد، که شش تا از آنها در ماداگاسکار و دو تا دیگر در آفریقا و در شبه‌جزیره عربستان و استرالیا رشد می‌کنند. این درخت می‌تواند به بلندی ۱۸ متر برسد.
میوه درخت بائوباب به نام نان میمون شناخته می‌شود و طول آن می‌تواند به ۴۰ سانتی‌متر برسد. بخش داخلی این میوه دارای ماده‌ای نرم و خوراکی است که رنگی مایل به قرمز و طعمی ترش و شیرین دارد و معمولاً برای معطر کردن نوشیدنی‌ها از آن استفاده می‌شود. تنه بلند و باریک آن به رنگ قهوه‌ای و قطر آن بین ۹ تا ۱۲ متر است.
گیاه شناسی درخت بائوباب
درخت بائوباب رشد بسیار خوبی دارد و ارتفاع آن می‌تواند بین ۵ تا ۳۰ متر باشد و قطر تنه‌اش بین ۷ تا ۱۱ متر است. یک گونه از بائوباب که به عنوان بزرگ‌ترین درخت زنده دنیا شناخته می‌شود، در استان لیمپوپوی آفریقای جنوبی قرار دارد. این درخت تا چندی پیش قطر ۱۵.۹ متر و محیط ۴۷ متر داشت، اما اخیراً به دو قسمت تقسیم شده است. اکنون بزرگ‌ترین درخت دنیا به نام Sunland Baobab در آفریقای جنوبی قرار دارد، که قطرش ۱۰.۴۶ متر و محیطش ۳۳.۴ متر است.
درختان بائوباب همچنین به نام درختان بطری آب نیز شناخته می‌شوند، به این دلیل که می‌توانند مقدار زیادی آب را در تنه خود ذخیره کنند و برای مدت طولانی بدون باران زنده بمانند. این درختان با شکل منحصر به فرد خود، برای زنده ماندن در مناطق گرم و خشک تکامل یافته‌اند و می‌توانند تا 120هزار لیتر آب را در تنه خود ذخیره کنند. میوه این درخت نیز خوراکی است.
درخت بائوباب وقتی که جوان است، شبیه به درختان معمولی است، اما وقتی که به ۳۰ یا ۴۰ سال می‌رسد، تنه‌اش شروع به بزرگ شدن می‌کند و شاخه‌های نازک و کم‌برگ آن به سمت پایین می‌افتند. این شاخه‌ها بسیار ضخیم هستند. درخت بائوباب یک درخت برگ‌ریز است، به این معنا که در فصل زمستان برگ‌هایش را می‌ریزد و در این زمان به شکل عجیبی به نظر می‌رسد که ریشه‌های آن بالا قرار گرفته‌اند. به همین دلیل برخی به آن “درخت وارونه” می‌گویند. گل‌های این درخت معمولاً ظرف ۲۴ ساعت می‌افتند و بویی ناخوشایند دارند.
نحوه کاشت درخت بائوباب
بذرهای درخت بائوباب شبیه به شکل کلیه هستند. برای کاشت این درخت، ابتدا بذرها را در یک ظرف قرار داده و روی آن یک پارچه نرم بگذارید و مقداری آب داغ روی آن بریزید تا آب به مرور سرد شود.
سپس بذرها را به مدت یک شبانه‌روز در آب بخیسانید. بعد از آن، بذرها را از آب خارج کرده و در خاک حاصلخیز یا ماسه بکارید. لازمه این است که بذرها در مکان‌های گرم و نیمه سایه قرار بگیرند. سپس به طور مرتب آبیاری کنید تا بذرها جوانه بزنند و سبز شوند.
زمان تقریبی جوانه‌زدن بذرهای درخت بائوباب حدود 2 تا 6 هفته طول می‌کشد، که این زمان ممکن است متغیر باشد، بنابراین باید صبور باشید.
همچنین توجه داشته باشید که جوانه‌ها به قارچ مبتلا نشوند، بنابراین آنها را ضدعفونی کنید. خاک مناسب برای درخت بائوباب معمولاً خاک حاصلخیز به همراه مقداری ماسه و کمپوست و پودر استخوان است. این درخت حساس به سرما و یخ‌زدگی است.
نکاتی درباره درخت بائوباب
در فصل باران، تنه درخت بائوباب بزرگ و متورم می‌شود تا شانه‌های نرم و اسفنجی شکل آن بتوانند آب را جذب کنند.
نکته جالب این است که این درخت می‌تواند حدود 120 هزار لیتر آب را در خود ذخیره کند و این آب معمولاً در تنه آن وجود دارد.
وقتی تنه درخت را نگاه کنید، شبیه به یک بشکه به نظر می‌رسد. در فصل گرما، درخت از آب ذخیره شده در درس استفاده می‌کند. این درخت واقعاً عجیب و زیباست و میوه‌اش دارای خواص درمانی است.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی درخت بائوباب
برخی از درختان بائوباب عمر بیشتری از هزار سال دارند و به همین دلیل به عنوان یک شگفتی در طبیعت شناخته می‌شوند. این درخت به نام پادشاه درختان معروف است و با شکل خاص و عجیبش، فضایی جادویی و زیبا در جزیره ماداگاسکار به وجود آورده است.
درختان بائوباب توجه مردمان بومی آفریقا را جلب کرده‌اند؛ چراکه از تمامی قسمت‌های این درخت برای استفاده‌های مختلف بهره می‌برند. علاوه بر اینکه این درختان برای تولید چوب ارزشمند هستند، بعضی از بومیان تنه آنها را توخالی کرده و از آن به عنوان انبار بذر، پناهگاه یا محل ذخیره آب استفاده می‌کنند. در بعضی موارد، از تنه توخالی این درخت به عنوان تابوت مردگان نیز استفاده می‌شود.
از بخش‌های مختلف درخت بائوباب می‌توان چیزهای زیادی ساخت، مثلاً صابون، چسب و گردنبند. پوست درخت برای درست کردن پارچه و طناب، برگ‌های آن برای ادویه و دارو و میوه‌اش که به نام “نان میمون” شناخته می‌شود، خوراکی است. برگ‌های تازه بائوباب شبیه به اسفناج هستند و به عنوان دارو برای درمان مشکلات کلیه و مثانه استفاده می‌شوند.
فیل‌ها از خرطوم خود برای سوراخ کردن تنه درخت استفاده می‌کنند و چوب نرم و مرطوب آن را می‌جوند. حتی افرادی که در صحرا هستند می‌توانند با جویدن چوب بائوباب و مکیدن آب داخلی آن، نجات پیدا کنند.
میوه ترش بائوباب نیز مفید است، به طوری که می‌توان از پوسته سفت آن به عنوان ظرف استفاده کرد. همچنین هسته آن را می‌توان خورد یا برای خوشمزه‌تر کردن سوپ خرد کرد، یا بوداده کرده و در تهیه قهوه استفاده کرد. نوشیدنی مقوی از این میوه به دست می‌آید که باعث شده نام مستعار (درخت لیموناد) را به خود بگیرد؛ البته آن را (نان میمون) نیز می‌نامند چراکه میمون‌ها آن را دوست دارند.
گاهی اوقات از درختان بائوباب توخالی به عنوان انبار یا پناهگاه استفاده می‌شود، همچنین از آنها به عنوان محل ملاقات یا سرپناه استفاده می‌شود. مثلاً در زیمباوه یکی از درختان به عنوان ایستگاه اتوبوس استفاده می‌شد که ظرفیت 30 نفر را داشت. در آفریقای جنوبی یکی از آنها به عنوان دستشویی استفاده می‌شد.
بیشتر بخوانید:
