معرفی کامل آبادان | با شهر زیبای آبادان بیشتر آشنا شویم (+ تصاویر)

معرفی و شناخت شهر آبادان ، عروس خاورمیانه

شهر آبادان: آبادان یکی از شهرهای بسیار مهم در ایران است و به عنوان قلب تپنده اقتصاد نفتی کشور شناخته می‌شود. این شهر به خاطر مردمان خونگرم و مهمان‌نوازش شهرت زیادی دارد و در بین مردم ایران محبوبیت خاصی دارد.

آبادان نام شهری در استان خوزستان و جنوب‌غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان آبادان و یکی از مناطق آزاد بازرگانی (منطقه آزاد تجاری – صنعتی اروند) ایران می‌باشد. نزدیک‌ترین شهر به آبادان، خرمشهر است که حدود ۱۵ کیلومتر با آن فاصله دارد.

این شهر بر روی جزیره‌ای به همین نام قرار دارد و در ۵۳ کیلومتری خلیج فارس نزدیک به مرزهای عراق و کویت واقع شده است. آبادان دارای فرودگاه و بندر است و به دلیل وجود پالایشگاه نفت و پتروشیمی و نزدیکی به عراق، از دوران جنگ جهانی دوم به بعد به یکی از مهم‌ترین شهرهای منطقه و ایران تبدیل شده است.

پالایشگاه نفت آبادان

یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های نفت جهان (پالایشگاه نفت آبادان) در این شهر واقع شده است. نفت از اکثر مناطق خوزستان به این شهر منتقل شده و پس از تصفیه به سرتاسر جهان صادر می‌شود.

نام پیشین آبادان، «بهمن‌شیر» یا «بهمن‌ اردشیر» بود که به نخستین شاه ساسانی (اردشیر بابکان) نسبت داده می‌شود. اردشیر در این ناحیه کارهای زیادی انجام داده بود.

این شهر در زمان هجوم عرب‌ها به خوزستان به کلی تخریب شد و پادگان عربی به جای آن ایجاد گردید. نخستین فرمانده این پادگان مردی به نام عباد ابن حصین حبطی بود و شهری کوچک در اطراف این پادگان توسط عرب‌های مهاجر ایجاد شد که نام آن ‘عبادان’ گذاشته شد.

برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند که قبل از تاریخ‌نگار ی یونانی به نام هرودت، منطقه آبادان محل سکونت انسان‌ها بوده است. این منطقه مدتی طولانی میان امپراتوری‌های عثمانی و صفویان – قاجاریان در مناقشه بود، و سپس در سال ۱۸۴۷ کاملاً به ایران ملحق شد.

آبادان تا سال ۱۳۵۵ خورشیدی، پرجمعیت‌ترین شهر استان خوزستان بود، اما پس از آن، اهواز جای آن را گرفت.

شهر آبادان در جنوب غربی ایران واقع است و موقعیت جغرافیایی آن در طول ۴۸ درجه و ۱۷ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۰ درجه و ۲۰ دقیقه با ارتفاع ۳ متر از سطح دریا و مساحت ۲۷۹۶ کیلومترمربع می‌باشد.

آبادان از جمله شهرهایی است که در صد سال اخیر، به ویژه از زمان تأسیس پالایشگاه نفت در سال ۱۹۱۰ میلادی (۱۲۸۹ شمسی) اهمیت اقتصادی آن روز به روز بیشتر شده است.

شهر آبادان قبل از آغاز جنگ عراق و ایران (۱۳۵۹ – ۱۳۶۷) یکی از شهرهای کلیدی ایران و در بعضی مقاطع، از معروف‌ترین شهرهای خاورمیانه بوده است.

محله‌های معروف آبادان

محله‌های معروف آبادان شامل احمدآباد، امیری، کوی کارگر، امیرآباد، بریم، بوارده (شمالی و جنوبی)، (کارون)؛ کوی ولایت (اروسیه)، کوی لاله، هزاری‌ها، هلندی‌ها، کوی بهار، کوی قدس، کوی بهارستان، کوی گلستان، کوی ذوالفقاری، کوی ملت، کوی بهمن، کوی ولی‌عصر، تانک فارم، جمشیدآباد، سرویس قنواتی، هلال بریم، فیه، ۷۰۰ دستگاه و همچنین کوی فرهنگیان می‌باشد.

محله‌های مسکونی آبادان

برای افرادی که آبادان را قبل از جنگ تحمیلی به خوبی شناخته‌اند، شاید دشوار باشد که باور کنند که در هشتاد سال پیش فقط یک چادر و یک کلبه حصیری برای آقای داویدسون، طراح اولیه‌ی پالایشگاه و آشپز او، در این جزیره وجود داشت.

از آن زمان، با توسعه تأسیسات نفتی، آبادان از یک شهر کوچک به یک شهر بزرگ و پویایی تبدیل شد.

شرکت نفت انگلیس – ایران از همان ابتدا محله‌هایی را برای کارمندان و کارگران خود در نظر گرفت و به ناچار بخشی از جزیره را برای توسعه محله‌هایی برای زندگی افراد غیر شرکت نفتی باقی گذاشت.

“`html
به عبارت دیگر، شهر به دو قسمت کاملاً مجزا تقسیم شد:

یکی از این قسمت‌ها محله‌هایی مخصوص به کارمندان و کارگران شرکت نفت بود که به‌گونه‌ای مدرن و جدید در زمینه شهرسازی طراحی شده بود و دیگری محله‌هایی بود که به «شهرآبادان» معروف بود و سال‌ها فاقد هرگونه امکانات بود.

آبادان به عنوان شهری جدید که به تصفیه و صادرات نفت اختصاص دارد، ظاهری کاملاً متفاوت از دیگر شهرهای ایران پیدا کرد. در طراحی محله‌های مرتبط با شرکت نفت، الگوی خاصی از مهندسی اجتماعی و نوسازی مدرن توسط انگلیسی‌ها به کار رفت.

شهر آبادان اولین شهر مدرن و طراحی شده در ایران و خاورمیانه

میشل استیوارت، دریا سالار و ژنرال ارتش امریکا در کتاب معروفش به نام «سپیده دم در آبادان»، این شهر را به عنوان معجزه نفت معرفی کرده و آن را جزیی از محله‌های ثروتمند و مدرن شهرهای لندن و نیویورک توصیف کرده است.

طراحی و شهرسازی آبادان بر پایه قیمت زمین یا محاسبات اقتصادی نبوده، بلکه هدف آن جدا کردن مناطق مربوط به شرکت نفت از دیگر مناطق و همچنین تفکیک محله‌های شرکت نفتی بر اساس رتبه‌های موجود بود.

محله‌های شرکتی به صورت پراکنده ساخته شده و فواصل میان آن‌ها با جاده‌های عریض و شلوغ، لوله‌های بزرگ نفت، ساختمان‌های اداری و صنعتی و زمین‌های بایر پر شده بود و البته پالایشگاه عظیمی هم در میان آن‌ها قرار داشت.

محله‌های مربوط به شرکت نفت خود به مناطق مختلفی تقسیم می‌شدند و هر منطقه به نوعی مخصوص یک گروه خاص از کارکنان شرکت نفت بود. در این مناطق تفاوت‌های طبقاتی کارکنان شرکت نفت به روشنی قابل مشاهده بود؛ به این صورت که هر گروه بر اساس رتبه و مقامی که داشتند در منطقه‌ای خاص زندگی می‌کردند.

طراحی مناطق کارمندی به‌شکلی بود که جذب هر بیننده تازه‌وارد را به خود جلب می‌کرد. اگر کسی قبلاً به اروپا سفر کرده بود، احساس می‌کرد که در خارج از ایران است و اگر کسی هرگز به خارج از ایران نرفته بود، بلافاصله متوجه می‌شد که در جایی کاملاً متفاوت از دیگر شهرهای ایران قرار دارد.

قسمت شرکت نفت آبادان شامل چند محله جداگانه بود که ساکنان هر کدام از لحاظ رتبه در سلسله مراتب شرکت نفت و همچنین از نظر نژادی و ملیتی (انگلیسی، هندی، ایرانی) از یکدیگر تفکیک شده بودند.

این سلسله مراتب مشخص، محله، خیابان، کوچه و حتی مسکن هر فرد را بر اساس رتبه، سابقه کار، تخصص و هویت قومی او تعریف کرده و محلی برای سکونت او و خانواده‌اش تعیین می‌کرد.

مناطق مربوط به شرکت نفت به ترتیب اهمیت و کیفیت در ساختار سلسله مراتب شامل: بریم، بوارده (جنوبی شمالی)، سیک لین، بهار، بهمن شیر، فرح‌آباد، پیروزآباد و جمشیدآباد بودند.

در محله‌های مرتبط با شرکت نفت، به‌جای کوچه‌های باریک و پیچ‌درپیچ، با خیابان‌های وسیع و منظم و میدان‌ها و باغچه‌های زیبا مواجه بودیم. منازل به گونه‌ای طراحی شده بودند که یک سمت آنها به خیابان و سمت دیگر به کوچه‌ها باز می‌شد.

منطقه‌ی بریم

منطقه‌ی بریم به چهار منطقه کوچکتر تقسیم می‌شد: بریم جنوبی، بریم شمالی، بریم میانی و بریم سه‌گوش. در این منطقه، بخشی به خانه‌های کارمندان مجرد اختصاص یافته بود که به «فلت» (felat) شهرت داشت.

قسمتی دیگر از بریم مخصوص کارمندان ارشد بود. همچنین قسمت دیگری به رؤسای بالای شرکت نفت (مانند رئیس پالایشگاه و معاونان) اختصاص داشت که عبور و مرور به این منطقه برای افراد غیرمجاز و حتی کارکنان عادی شرکت نیز ممنوع بود.

(در واقع رفت و آمد به تمامی مناطق بریم برای افراد غیرمجاز و حتی کارکنان ساکن در مناطق دیگر بسیار سخت و تقریباً ممنوع بود).

قبل از ملی شدن صنعت نفت، در منطقه‌ی بریم عمدتاً انگلیسی‌ها ساکن بودند و بعد از ملی شدن صنعت نفت، کم کم ایرانی‌ها هم به زندگی در آنجا پرداختند.

منطقه‌ی بوارده نیز از ساختار مشابهی برخوردار بود و خیابان‌های منظمی داشت و به …

“`

در هر خیابان یک کوچه وجود داشت؛ بنابراین، جلوی هر خانه به سمت خیابان و پشتی آن به سمت کوچه بود. مناطق بوارده جنوبی و شمالی برای کارمندان با رده شغلی پنج تا ده بود.

قبل از ملی شدن صنعت نفت، تعداد خانواده‌های انگلیسی و هندی در این دو محله زیاد بود، اما بعد از این رخداد، بیشتر ساکنان این مناطق کارمندان ایرانی بودند و تعداد کمی از خانواده‌های انگلیسی و اسکاتلندی هم در میان آن‌ها دیده می‌شدند.

منطقه‌ی بوارده

منطقه‌ی بوارده هم مانند بریم، سرسبز و شاداب بود و درختان زیبا و سبزی در آن قرار داشت. اطراف خیابان‌های اصلی باغچه‌هایی وجود داشت.

منطقه‌ی سیک‌ لین

منطقه‌ی سیک‌ لین به هندی‌های شرکت نفت تعلق داشت. اما این محله به هندی‌های عادی (کارگران رده پایین) مربوط بود و هندی‌هایی که در رده‌های بالای شغلی بودند، در بوارده سکونت داشتند.

منطقه‌ی سیک‌ لین به صورت شطرنجی طراحی شده بود و خیابان‌های بسیار باریکی داشت. در این محله هیچ درخت یا چمنی وجود نداشت و بوی نامطبوع گازهای پالایشگاهی در آن حس می‌شد.

بعدها که هندی‌ها از آبادان رفتند، شرکت نفت سیک‌ لین را به کارمندان معمولی رده یک تا چهار اختصاص داد و برخی منازل را به دبیران آموزش و پرورش برای سکونت داد.

محله‌های کارگری شرکت نفت (بهار، بهمن‌شیر، فرح‌آباد و پیروآباد) به شدت مشابه بودند و خیابان‌های اصلی باریکی داشتند که به تعداد زیادی کوچه عمود می‌شد.

خیابان‌ها چندان سبز نبودند و درب حیاط‌ها به کوچه‌های نسبتاً عریض و درب پشتی ساختمان‌ها به کوچه‌های باریک باز می‌شد. سر هر کوچه با لوله‌های ضخیمی بسته شده بود تا خودرو نتواند وارد شود.

خانه‌ها کنار هم و چسبیده به یکدیگر بودند. اما در وسط هر منطقه کارگری یک خیابان بسیار عریض یا بلوار مانند وجود داشت که اگرچه دارای درخت بود، اما خبری از چمن و پرچین شمشاد مانند مناطق بریم و بوارده نبود.

در این مناطق، در سر هر خیابان و کوچه‌های اصلی، خانه‌های کارمندان رده یک تا چهار قرار داشتند. کارمندان این مناطق معمولاً بعد از به دست آوردن رده پنج، به بوارده شمالی یا جنوبی منتقل می‌شدند. محله‌ی جمشیدآباد نیز یک محله‌ی کارگری بود که کمی متفاوت از محله‌های قبلی بود.

در این منطقه، به طور کلی خانه‌ها در کنار کوچه‌ها قرار داشتند. جمشیدآباد متعلق به کارگران دون پایه بود (این منطقه بعداً به نیروی دریایی ارتش شاهنشاهی واگذار شد).

وجود مناطق مسکونی شرکت نفت با امکانات زیاد باعث شد آبادان از نظر شهرسازی در رده‌های بالایی قرار بگیرد. در یک مطالعه درباره توسعه اجتماعی و اقتصادی مناطق ایران، آبادان بعد از تهران در رده دوم از نظر توسعه یافتگی بین شهرهای ایران قرار داشت.

به عبارت دیگر، اگر تهران را کنار بگذاریم، آبادان میان شهرهای بزرگ ایران (از جمله اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز و اهواز) از وضعیت بهتری برخوردار بود (نمره 81/2 برای آبادان در مقابل 53/1 برای تبریز، 57/2 برای اهواز، 3/2 برای مشهد، 589/1 برای اصفهان و 03/2 برای شیراز).

بیشتر بخوانید: