معرفی ۱۵ غذای نذری در شهرهای مختلف ایران در ماه محرم (2 نکته مهم)
ماه محرم در فرهنگ ایرانی، فراتر از یک ماه مذهبی است؛ نماد همدلی، نذر و اطعام در سوگ امام حسین (ع) است. در این ایام، شهرهای مختلف ایران با آداب و رسوم خاص خود، انواع نذری را تهیه و میان مردم توزیع می‌کنند. این غذاها نه‌تنها نشان‌دهنده ارادت به اهل‌بیت‌اند، بلکه بخشی از میراث فرهنگی هر منطقه نیز به شمار می‌روند.
هر استان، بر اساس اقلیم، سبک آشپزی محلی و مواد اولیه در دسترس، نذری متفاوتی طبخ می‌کند؛ از آش‌های محلی گرفته تا خورش‌های سنتی و حتی شیرینی‌های مخصوص. در این مقاله با ۱۵ غذای نذری معروف در شهرهای مختلف ایران آشنا می‌شوید که در محرم با شور و دقت خاصی تهیه می‌شوند.
نگاهی کلی به فرهنگ نذری در ایران
چرا نذر در محرم اهمیت دارد؟
نذر، به‌ویژه در ایام محرم، یک آیین معنوی برای گرامی‌داشت شهدای کربلاست. این آیین نه‌تنها بُعد مذهبی دارد، بلکه حس مشارکت اجتماعی، کمک به نیازمندان و تقویت پیوندهای محلی را نیز پررنگ می‌کند.
نقش غذا در آیین نذری
غذا مهم‌ترین شکل نذر در ایران محسوب می‌شود. مردم از کوچک و بزرگ، در پخت و توزیع غذاهای نذری نقش دارند. بسیاری از غذاها نیز به‌طور سنتی با حسینیه‌ها، تکایا و مراسم خاص گره خورده‌اند.
فهرست ۱۵ غذای نذری معروف در شهرهای مختلف ایران
۱. قیمه نذری – تهران، اراک، قم، مشهد
-
یکی از محبوب‌ترین غذاهای نذری در کل کشور
-
تهیه شده با گوشت، لپه، لیموعمانی و سیب‌زمینی
-
در دیگ‌های بزرگ و با حرارت ملایم طبخ می‌شود
۲. عدس‌پلو نذری – تبریز، اردبیل، زنجان
-
ساده و مقوی
-
همراه با کشمش، پیاز داغ و گاهی گوشت چرخ‌کرده
-
اغلب در روزهای تاسوعا پخش می‌شود
۳. آش شله‌قلمکار – تهران، همدان، کاشان
-
پر از حبوبات، سبزیجات، برنج و گوشت
-
طبخ دشوار و نیازمند همکاری چند نفر است
-
عطردار و مقوی برای ایام سرد محرم
۴. خورشت سبزی (قورمه‌سبزی) – خوزستان، لرستان، کرمانشاه
-
محبوب در مناطق غربی و جنوبی
-
تهیه شده با گوشت، لوبیا و سبزی مخصوص
-
در برخی شهرها با رب گوجه یا تمر هندی ترکیب می‌شود
۵. شله مشهدی – مشهد
-
غذای مخصوص محرم در مشهد
-
ترکیب برنج، گوشت، حبوبات و ادویه‌های گرم
-
زمان پخت بسیار طولانی و عطر فراوانی دارد
۶. آش رشته نذری – کرمان، اصفهان، یزد
-
رایج در شب‌های خاص مانند شب عاشورا
-
حاوی رشته، عدس، نخود، لوبیا و سبزی
-
با کشک، نعناع داغ و پیاز داغ تزئین می‌شود
۷. کوفته تبریزی نذری – تبریز و حومه
-
ترکیب گوشت، لپه، سبزی، تخم‌مرغ و چاشنی‌ها
-
در برخی مراسم‌ها به صورت کوفته‌های کوچک نذری توزیع می‌شود
۸. رشته‌پلو نذری – کاشان، قم، شیراز
-
برنج و رشته سرخ‌شده با کشمش و گوشت یا مرغ
-
به‌عنوان نذری متفاوت و مغذی شناخته می‌شود
۹. حلیم نذری – شهرهای شمالی و مرکزی
-
اغلب در صبح روز عاشورا
-
ترکیب گندم، گوشت و دارچین
-
بسیار محبوب برای پخش بین عزاداران
۱۰. کله‌جوش نذری – یزد، نائین، اردکان
-
تهیه شده با کشک، گردو و پیاز
-
ساده اما طعمی غنی
-
اغلب با نان سنگک یا تافتون توزیع می‌شود
۱۱. شوربا نذری – سیستان و بلوچستان
-
نوعی آش محلی
-
حاوی گندم، گوشت، ادویه‌جات گرم و گاهی سبزی
-
سبک اما مقوی
۱۲. خورش ماست – اصفهان
-
شیرین و مجلسی
-
تهیه شده با گوشت، ماست، زعفران و شکر
-
مخصوص مجالس خاص و نذرهای خانگی
۱۳. دُیماج نذری – قزوین
-
غذای سرد تهیه شده از نان خشک، پنیر، سبزی، گردو
-
مناسب برای نذر در مراسم شبانه یا میان‌وعده
۱۴. قلیه‌ماهی – بوشهر، آبادان، خرمشهر
-
غذای نذری جنوب ایران
-
حاوی ماهی، تمرهندی، سبزی، سیر و ادویه
-
با برنج سرو می‌شود
۱۵. شله‌زرد و حلوا – سراسر ایران
-
نذری‌های شیرین در کنار غذاهای اصلی
-
شله‌زرد با برنج، زعفران، گلاب، دارچین
-
حلوا با آرد، روغن، شکر و زعفران
-
بیشتر برای نذرهایی در کنار نماز یا روضه‌خوانی
جدول مقایسه‌ای غذاهای نذری محرم
| نام غذا | منطقه مشهور | نوع غذا | زمان رایج توزیع |
|---|---|---|---|
| قیمه | تهران، قم، مشهد | خورشتی | روز عاشورا |
| شله مشهدی | مشهد | حلیم‌گونه | شب عاشورا |
| آش رشته | یزد، کرمان | آش | شب تاسوعا |
| عدس‌پلو | تبریز، زنجان | پلو | تاسوعا |
| حلیم | مرکزی، شمالی | صبحانه | صبح عاشورا |
| قلیه‌ماهی | بوشهر، جنوب | خورشتی | ظهر عاشورا |
نکات کلیدی برای پخت بهتر غذاهای نذری
-
پخت در دیگ‌های بزرگ: باعث یکنواختی طعم و افزایش عطر غذا می‌شود
-
همکاری گروهی: به‌ویژه در غذاهایی مانند آش یا شله
-
استفاده از ادویه طبیعی: مانند دارچین، زردچوبه، زنجبیل و زعفران
-
توزیع با نظم: بهتر است با رعایت بهداشت و برنامه‌ریزی انجام شود
-
همدلی و نیت خالص: مهم‌ترین رکن نذری معنوی
بهترین تجربه‌های معنوی با شناخت نذری‌های محلی
شناخت غذاهای نذری در شهرهای مختلف ایران، فقط آشنایی با یک نوع طعم نیست؛ بلکه سفری به قلب فرهنگ، مذهب و همدلی مردم در ایامی خاص مانند محرم است. اگر در یکی از این شهرها حضور داشتید، حتماً تجربه حضور در مراسم پخت نذری یا کمک به توزیع آن را از دست ندهید.
برای آشنایی بیشتر با آداب و رسوم عزاداری در شهرهای مختلف ایران یا طرز تهیه دقیق هر یک از این نذری‌ها، سری به دیگر مقالات ما بزنید و این تجربه فرهنگی-مذهبی غنی را بهتر بشناسید.
معرفی غذاهای نذری محرم
نذری دادن از سنت‌های قدیمی در بین ایرانیان است و به ویژه در زمان‌های سوگواری مانند تاسوعا و عاشورا، مردم به پخت و پخش غذاهای خاص اعتقاد دارند. آن‌ها این غذاها را به همسایگان و خانواده‌های نیازمند می‌دهند.
پختن غذای نذری در ماه محرم یا غذای محرم یکی از رسوم زیبا و پسندیده مسلمانان، به‌ویژه ایرانیان در ایام محرم است.
در این روزها، افراد به شکل گروهی در هیئت‌ها و مساجد و همچنین در حیاط‌های منازل به پخت غذا مشغول می‌شوند. این که افراد به طور دسته جمعی غذای نذری درست کنند، یکی از زیبایی‌های این ایام است و معمولاً این کار به عهده مردان خانواده یا آشپزان ماهر است.
پس از آنکه غذا یا آش آماده شد، نوبت به زنان با سلیقه می‌رسد که با هنرمندی و ظرافت، غذا را تزئین کنند تا آنچه با زحمت و نیت خوب تهیه شده، بهترین شکل ممکن را به عزاداران حسینی ارائه دهد.
1. گرمسار و ته چین گوشت
غیرممکن است کسی ایام عزاداری را در گرمسار تجربه کرده باشد و با اشتیاق درباره غذای خاص این منطقه، یعنی ته چین گوشت صحبت نکند.
ویژگی ته چین گرمساری این است که گوشت خام در میان برنج آبکش شده پخته می‌شود و لایه زیرین غذا در دیگ برنج که عطر و طعم گوشت را به خود می‌گیرد، خوشمزه‌ترین بخش غذا می‌شود. همچنین کشمش در لابه‌لای ته‌چین گرمساری ریخته می‌شود.
در ایام عزاداری محرم، مردم گرمسار درب خانه‌هایشان را برای همه کسانی که می‌خواهند در مراسم عزاداری شرکت کنند، باز می‌کنند، بنابراین بدون دعوت همگان می‌توانند به این مراسم بیایند و نذری بگیرند.
2. شیراز و بوشهر ؛ قیمه با شکرپلو
خورشت قیمه شیرازی‌ها و بوشهری‌ها شبیه قیمه مناطق دیگر است، البته بوشهری‌ها قیمه را نرم‌تر از دیگر شهرها می‌خورند. ویژگی خاص این غذا، همراهی قیمه با شکرپلو است. شکرپلو با برنج، شکر، زعفران، خلال پوست نارنگی و خلال پسته تهیه می‌شود.
3. مشهد ؛ شله
شله مشهدی یکی از معروف‌ترین غذاهای خراسان است که پیدا کردن آن در دیگر شهرها دشوار است.
حتی در مشهد هم نمی‌توان به راحتی شله را از هر رستورانی خرید. مردم معمولاً در روزهای عادی کمتر شله درست می‌کنند، اما در ایام محرم به خوبی و به وفور در هیئت‌ها و مراسم عزاداری تهیه می‌شود.
شاید یکی از دلایل نایاب بودن این غذا، سختی پخت آن باشد. این آش با حبوبات، ادویه و گوشت گوسفند پخته می‌شود.
برای تهیه این غذا، گوشت باید خوب پخته شود و سپس به صورت ریش‌ریش به حبوبات پخته شده اضافه شود. این مخلوط باید به مدت ۶ تا ۷ ساعت دائما با کمچه هم زده شود تا حبوبات له شده و شله به دست آید.
معمولاً روی شله کمی قیمه نیز سرو می‌شود.
4. کاشان ؛ گوشت و لوبیا یا آبگوشت پلو
این غذا همانطور که از نامش پیداست، تقریباً با همان مواد آبگوشت تهیه می‌شود اما آب زیادی ندارد و با پلو خورده می‌شود.
گوشت گوسفند، لوبیا، سیب‌زمینی و ادویه مواد اصلی این غذا هستند و مانند آبگوشت پخته می‌شود. با این تفاوت که این غذا آنقدر می‌پزد که آب آن تمام می‌شود یا فقط مقدار کمی آب در آن باقی می‌ماند.
کاشانی‌ها همچنین رسم دارند که در محرم نان…نذری بدهند به همین خاطر ممکن است در این ایام بارها با نانوایی‌هایی که صلواتی نان می‌دهند برخورد کنید.
5. رشت و خورش فسنجان
مردم این شهر خیلی به خورش فسنجان ترش علاقه دارند و در مراسم‌های عروسی و عزاداری آن را درست می‌کنند. این خورش با رب انار ترش درست می‌شود و رنگ بسیار سیاهی دارد.
6. لاهیجان و قیمه چرخ‌کرده
نذری مخصوص این شهر غذایی به نام قیمه چرخ‌کرده است که تنها تفاوتش با قیمه معمولی، استفاده از گوشت چرخ‌کرده‌ای است که خوب سرخ شده باشد.
-
7. سمنان و خورش آلوترش
این غذا خیلی شبیه به خورش قیمه است، با این تفاوت که در آن آلوهای ترش بومی سمنان اضافه می‌کنند و آن را با برنج بین مردم توزیع می‌کنند.
8. اراک و آش بی‌بی سه‌شنبه
این آش در تمام ایام سال به عنوان نذری داده می‌شود، اما در ماه محرم هم از انتخاب‌های اصلی اراکی‌هاست. این آش به دلیل اینکه در روزهای سه‌شنبه پخش می‌شود، این نام را دارد و شامل نخود، لوبیا، عدس و بلغور است. همچنین، مانند حلیم صبح‌ها بین مردم تقسیم می‌شود.
9. اصفهان و بریانی
در میان غذاهای نذری که اصفهانی‌ها در محرم بین مردم پخش می‌کنند، بریانی (یکی از غذاهای سنتی این شهر) وجود دارد.
10. یزد و آش گندم
این آش خیلی شبیه به حلیم است. در تهیه آن از نخود، لوبیا، ماش، گندم و البته گوشت استفاده می‌شود و آن را با پیازداغ و روغن دنبه طعم‌دار می‌کنند.
11. کرمان و آبگوشت متنجنه
این آبگوشت مخصوص مردم کرمان است و طعمی ترش و شیرین دارد. مواد این آبگوشت بسیار متنوع است و شامل برگه زردآلو، خرما، تکه‌های میوه به و شنبلیله می‌باشد.
12. خوی و آش هدیح
این آش شبیه به آش دندونک یا آشی است که برای بچه‌هایی که تازه دندان درمی‌آورند درست می‌شود، البته با کمی تفاوت. این آش تقریباً سفت و لایه‌لایه است و با نخود و گندم پخته شده در شیر و آب کم تهیه می‌شود و سپس لایه‌ای از کشمش تفت داده شده و گردوی خرد شده به آن افزوده می‌شود.
13. زنجان و حلیم
این نوع حلیم در مقایسه با حلیم‌های دیگر کمی متفاوت است؛ اول اینکه در این حلیم مواد به صورت کامل دیده می‌شود و طبق معمول آسیاب نشده است. دوم اینکه به جای شکر، از روغن حیوانی زیاد استفاده می‌شود.
14. دزفول و قیمه نخودی
در این خورش قیمه، به جای لپه معمولی، از لپه نخودی استفاده می‌شود. مردم دزفول باور دارند که قیمه با لپه نخود بسیار خوشمزه‌تر از بقیه انواع است، زیرا ابتدا لپه را خیس می‌کنند و پوستش را جدا می‌کنند تا نفخ نداشته باشد و مزه بهتری داشته باشد.
15. اهواز و خورش سبزی
در روز عاشورا، بیشتر مردم این شهر به انتخاب خورشی به نام خورش سبزی برای نذری دادن می‌پردازند. این خورش با مقدار زیادی سبزی سرخ‌شده و لوبیای سفید درست می‌شود و به طور کلی شبیه خورش قورمه‌سبزی است.
بیشتر بخوانید:
طرز تهیه ۳ مدل از پرطرفدار ترین غذاهای نذری ماه محرم + ارزش غذایی
چند نوع غذای نذری ویژه ماه محرم
یک نذری سالم چه ویژگی هایی دارد؟
نذری‌های متفاوت شمال پایتخت در ماه محرم
